Depresyon Nedir ve Bu Konuda Ne Yapabilirim?

Nedir? | Belirtileri | Nedenleri | Tedavisi | Çeşitleri | Teşhis | Genetik mi? | Tedavi edilebilir mi? | Tetikleyen Durumlar | Risk Faktörleri | İstatistikler

Üzgün hissetmek, hissiz gibi hissetmek, günlük olaylara karşı ilgimizi ve zevkimizi kaybetmek çoğumuzun yaşadığı duygulardır. Ama bu hisler arada olmak dışında hayatımızın bir parçası gibi olmaya başladıysa, depresyon ile karşı karşıya olabilme ihtimalimiz vardır.

Depresyon basitçe halsizlik diye de adlandırılabilir fakat geçici değil hayatımızın büyük bir kısmında hissettiğimiz bir halsizlik gibi düşünebiliriz. Dünya çapında yaygın olan bu hastalık Dünya Sağlık Örgütüne göre yetişkin bireylerde, ergenlerde, çocuklarda rastlanabilirliğinin yüksek olduğunu söylüyor.

Bu makalede, depresyon nedir, depresyon belirtileri, depresyon tedavisi ve daha fazlasına değineceğiz.

Depresyon Nedir?

Depresyon, kısaca düşük ruh hali ve aktivitelere ilgi kaybını içeren yaygın bir ruh sağlığı sorunudur. Depresyon, ruh halimizdeki dengesizliktir ve ruh halimizdeki dengesizlik yüzünden üzüntü ve ilgisizlik hissederiz.

Depresyon ruh halinde dalgalanma olmasından farklıdır çünkü genellikle insanlar ruh halinde oluşan dalgalanmaları kabullenip hayatlarının bir parçası haline getirebilirler.

Hayatımızda önemli olan trajedik olaylar (genellikle yakınımızın ölümü yada işimizi kaybetmek) depresyona sebep olabilir. Ne olursa olsun doktorlar, devamlı üzüntünün depresyonun bir parçası olduğunu düşünmekte.

Depresyon sürekli devam eden bir problemdir, kendi kendine geçmesi beklenemez. Belirtilerinin açığa çıkması en az 2 hafta alır. Depresyon belirtileri bazen kendini göstermesi bir kaç hafta, ay, yıl alabilir. 

Belirtileri ve Bulguları

Depresyon belirtileri şunlardır:

• Depresif ruh hali
• Eğlendiğiniz aktivitelerde ilgi, zevk azalması
• Cinsel isteğe olan ilgide azalma
• İştahta azalma, fazlalaşma
• Normal olmayan kilo kayıpları, alımları
• Fazla uyumak, az uyumak yada uykusuzluk
• Huzursuz ve sinirli hissiyat halinde olmak
• Hareketlerde yavaşlama ve konuşmada yavaşlamalar
• Bitkinlik
• Değersiz hissetmek yada suçlu hissetmek
• Düşünmede, konsantre olmakta, karar vermede zorlanmak

Kadınlarda Depresyon

Depresyon kadınlarda da, erkeklerde de neredeyse aynıdır. Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) ’ne göre kadınlarda daha sık görülen belirtileri şunlardır:

• Sinir
• Anksiyete
• Ruh hali değişiklikleri
• Yorgunluk
• Kafada negatif düşünceler kurmak

Ayrıca bazı depresyon tipleri sadece kadınları özgüdür mesela:

• Doğum sonrası depresyon
• Regl öncesi disforik bozukluk

Erkeklerde Depresyon

Amerikan Psikoloji Derneğine göre Amerika’daki erkeklerin %9’unda depresyon ve anksiyete bulunmaktadır

Depresyondaki erkekler kadınlara göre daha fazla alkol içerler, öfkeli olurlar ve daha fazla risk alırlar

Diğer belirtiler ise şunlardır:

• Ailedeki ve soysal çevredeki olaylardan uzak durmak
• Ara vermeden çalışmak
• Aile ve işi aynı anda idare etmekte zorlanmak
• İlişkilerde kontrolcü ve rahatsız edici olmak

Üniversite Öğrencilerinde Depresyon

Üniversite zamanı stres doludur, ve birey farklı yaşam  tarzları, farklı kültürler ve farklı deneyimleri ilk defa görür  bu yüzden alışmak bazen stres dolu olabilir.

Bazı öğrenciler değişikliklere alışmakta zorlanabilir. Ayrıca bu depresyon, anksiyete, yada ikisinede sebep olabilir. Anksiyete hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Üniversite öğrencilerinde genellikle görülen depresyon belirtileri şunlardır:

• Okul çalışmasına konsantre olma zorluğu
• İnsomnia (uykusuzluk hastalığı)
• Çok uyumak
• İştahta azalma veya artış
• Eskiden zevk aldıkları sosyal durumlardan ve aktivitelerden kaçınmak

Gençlerde

Fiziksel değişiklikler, akran baskısı ve diğer faktörler gençlerde depresyona sebep olabilir.

Aşağıdaki belirtilerden bazılarını yaşayabilirler:

• Arkadaşlardan ve aileden uzaklaşma
• Okul çalışmasına konsantre olma zorluğu
• Suçlu, çaresiz veya değersiz hissetmek
• hareketsiz veya oturamama gibi huzursuzluk

Çocuklarda Depresyon

CDC’ye göre Amerika’daki 3-17 yaş arasındaki çocuklarda %3.2 oranında depresyon görülmektedir.

Çocuklardaki belirtiler okulunda ve sosyal aktivitelerinde zorluklar çıkarabilir. Çocuklarda görülen belirtiler şunlardır:

• Ağlamak
• Bitkinlik
• Birine gereğinden fazla bağlanmak ve karşıdaki kişi sıkmak
• Asi davranışlar

Daha küçük çocuklar nasıl hissettiklerini cümlelere döküp ifade etmekte zorlanabilirler. Bu üzgün olduklarını açıklamalarında zorluk çekmeklerine sebep olur.

Sebepleri

Tıp depresyona nelerin sebep olduğunu tamamıyla anlamış değil. Çok fazla sebep vardır ve bazen farklı etmenlerin birleşimi belirtileri tetikler.

Etkilerde rol oynayan şeyler gennellikle şunlardır:

• Genetik özellikler
• Beyindeki nörotransmitterde seviyesel değişiklikler
• Çevresel faktörler
• Psikolojik ve sosyal etmenler
• Ek durumlarda boy gösterebilir, örneğin bipolar bozukluk

Tedavisi

Depresyon tedavi edilebilir. Ayrıca belirtilerin kontrolünü sağlayabilmek için üç yol izlenmektedir:

Destek olmak: Pratik çözümleri bulmak ve aile içi tartışlara son vermek için eğitilmeye kadar gidilebilir.

Psikolojik terapiler: Ayrıca konuşma terapisi olarak bilinen bu terapi, amacı bire bir danışmanlık ve bilişsel terapidir (CBT).

İlaç ile tedavi: Doktorlar antidepresan recetesi verebilir.

Depresyon İlaçları – İlaç Tedavisi

Antidepresanlar ağır depresyon tedavisi için yardımcı olabilir.

• Birkaç tip antidepresan vardır
• Selektif Serotonin Gerialım İnhibitörü (SSRIs)
• Monoamin Oksidaz İnhibitörü (MAOIs)
• Trisiklik antidepresanlar
• Atipik antidepresanlar
• Serotonin-Noradrenalin Gerialım İnhibitörleri (SNRIs)

Her tip depresan Nörotransmitterde farklı bir etki yapar.

Birey sadece doktoronun önerdiği ilacı almalıdır. Bazı ilaçların etkisini göstermesi biraz zaman alabilir. İlaç kullanımını bitirmek için bireyin artık ilacın bir yararının olmadığını deneyim etmesi gerekir. Bunu doktorlarına söyler ve ilaç kullanım süreci doktor kontrolünde biter.

Bazı bireyler belirtileri daha kötüye gittiğinde ilaç alımını keser fakat bu ilerleyen aşamanın büyük bir kısmını kaybettirir ve hasta yeniden kötüleşir.

Eğer doktor antidepresan kullanımı ve etkileri konusunda endişesi çok büyür ise ilaç kullanımını kesmenizi ister.

İlaçların Yan Etkileri

SSRIs ve SNRIs’in yan etkileri bulunmaktadır, kullanan bir insanın karşılaşabileceği durumlar şunlardır:

• Mide bulantısı
• Kabızlık
• İshal
• Kan şekerinde düşmeler yaşanması
• Kilo kayıpları
• Ciltte kızarıklıkların meydana gelmesi
• Cinsel işlev bozuklukları

FDA, ilaç üreticilerinin antidepresan ilaç ambalajlarına uyarılar koymasını zorunlu hale getirir.

Uyarılar, nadir olan riskler olsa bile riskleri ile sonuçlarını içermesi gerekir. Bu ilaçların yanlış kullanılması sonucunda intihara yönelik hareketler çocuklarda, ergenlerde ve yetişkin bireylerde bir kaç ay içinde gözlemlenebilir.

Doğal Depresyon İlaçları

Bazı bireyler doğal ilaçlar kullanır. mesela bu doğal ilaçlar hafif depresyonu ve orta seviye depresyonu tedavi etmek için kullanabilir.

Ancak FDA doğal ilaçlar hakkında bir denetim yapmamaktadır. İlacın doğru olmama ihtimali ve kalitesinin düşük olma ihtimali bulunmaktadır. O yüzden bu ilaçlar güvenli ve etkili olmama ihtimali olabilir.

İnsanlar genellikle en popüler şifalı otları ve bitkileri, depresyon tedavisi için tercih edebilirler.

Sarı Kantaron: Bu bitki bipolar bozukluğa sahip kişiler için uygun değildir.

Ginseng: Geleneksel tıp uygulayıcıları bunu zihinsel berraklığı iyileştirmek ve stresi azaltmak için kullanabilir.

Papatya: Bu bitki, antidepresan etkisine sahip olabilecek flavonoidler içerir.

Lavanta: Bu bitki, endişeyi ve uykusuzluğun etkilerini ve derecelerini düşürebilir hatta tamamen tedavi de edebilir.

En önemli kısım bitkisel ilaçları veya takviyeleri tedavi için kullanmadan önce doktorunuz ile konusmak. Bazı bitkiler ilaçlarınızın etkisini azaltabilir yada belirtileri daha kötü hale getirebilir.

Takviyeler

Bir birey belirtilerinin iyileşmesi için bitkisel takviye alabilir.

Hatırlamamız gereken bir önemli kısım ise FDA, takviyelerin güvenliği ve etkinliğini denetlemediğini unutmamak gerekiyor.

Doğal olmayan takviyeler de depresyonu yenmekte yardımcı olabilir kullanabilecek takviyeler şunlardır:

S-adenosyl methionine (SAMe): Bu takviye vücutta sentetik form olarak doğal kimyasal olarak algılanır.

5-hydroxytryptophan: Bu takviye serotonini arttırır, beyindeki nörotransmiter kişinin ruh halini etkiler.

Bazı araştırmalar SAMe’in reçetede depresan ile verilemesinin depresyona verilen savaşta yardımcı olduğunu söylüyor fakat daha fazla araştırma gereklidir.

Beslenme ve Diyet

Çok fazla şeker tüketmenin bir çok fiziksel sağlık problemlerine yol açar. 2019’taki araştırmanın sonuçlarına göre tüketilen yiyeceklerin insanlara psikolojik olarak etkisi olduğu ortaya çıkmıştır.

Bu araştırma belirli yiyeceklerin depresyon belirtilerini azaltmada rol oynadığı da ortaya çıkarmıştır ve bu yiyecekler ise şunlardır:

• Meyveler
• Sebzeler
• Balık
• Zeytin yağı

Psikoterapi

Psikolojik yada konuşma terapileri için CBT (Bilişsel davranışçı terapi bir psikoterapi türüdür.) uygulanır, kişiler arası psikoterapi ve problem çözme tedavileri uygulanır.

Depresyonun bazı formlarında psikoterapi ilk tedavidir. Bazı bireylere hem psikoterapi hem ilaç tedavisi uygulanır.

CBT ve kişilerarası psikoterapi, pisikoterapinin iki ana tedavi çeşididir. Bir birey CBT’yi terapisti ile teke tek yapabilir. Gruplarda ise telefon konuşmaları, yazışmalar yoluyla yada internet üzerinden gerçekleştirilir.

Kişiler arası terapinin amacı insanlara zorlandıkları konuları belirlemekte yardımcı olmaktır belirleyebildiği konular basitçe şunlardır:

• İletişimi ve ilişkilerini etkileyen duygusal problemleri
• Ruh haline etki eden sorunları belirlemekte
• Bu sorunların nasıl çözülebileceği ve nelerin değiştirilmesi gerektiğini tartışıp bulmak.

Egzersiz yapmak

Aerobik egzersiz endorfinin seviyesini yükseltir ve nörotransmiter norepinefrinini uyarır. Eğer ikisinden biri ruh halinize yansıyorsa aerobik egzersiz size yardımcı olur. Bu hafif depresyonun etkilerini düşürür.

Beyin Stimülasyon (uyarma) Tedavileri

Beyin uyarma terapileri başka bir tedavi seçeneğidir. Örnek vermek gerekirse tekrarlayan transkraniyal manyetik stimülasyon beyne maynetik darbeler göndererek majör depresyonu iyileştirmekte yardımcı olabilir.

Eğer ilaç, depresyon tedavisi olurken, etkisiz kalıyor ve işe yaramıyor ise, bireyde ruh denge psikoz ile birlikte depresyon var ise elektrokonvülsif terapisi veya ECT işe yarayabilir.

Depresyon Çeşitleri

Depresyonun bir kaç çeşidi vardır. Aşağıda en yaygın olan çeşitleri inceleyeceğiz.

Majör Depresyon

Majör depresyona sahip biri kalıcı bir üzgünlük hisseder. Önceden zevk aldığı ve ilgi duyduğu aktivetelere olan bütün zevkini ve ilgisini kaybeder.

Tedavisinde genellikle ilaç terapisi ve psikoterapisi uygulanır.

Süregen Depresif Bozukluk

Distimi olarak da bilinen bu tip, kalıcı derpesif bozuklukları belirtileri en az 2 yıl sürer. Depresif bozukluklara sahip birey majör depresyonun bazı orta derece belirtilerini  yaşayabilir.

Bipolar Bozukluk

Bipolar bozuklukta depresyon yaygın bir belirtidir. Araştırmalar, insanların bipolar bozukluk ile depresyonu ayırt etmekte zorlandığını göstermektedir.

Psikotik Özellikli Depresyon

Bazı insanlarda psikoz ile depresyon birlikte görülür. Psikoz doğru olmayan şeylere inanmak ve gerçeklikten kopmak olarak bilinir. Ayrıca halüsinasyonları da içerebilir.

Doğum Sonrası Depresyon

Bir kadın doğum yaptıktan sonra ‘’baby blues’’ adı verilen durumu yaşayabilir. Doğum yaptıktan sonra hormon seviyeleri ayarlanmaya çalışılırken ruh hallerinde değişiklikler görülebilir, örneğin bir anne mutlu bir ruh halindeyken bir anda ağlamaya başlayabilir   agresifleşebilir. (baby blues annelerin doğum yaptıktan sonra girdikleri depresyon türüne verilen isimdir.)

Mevsimsel Depresyon

Önceki adı mevsimsel duygu bozuklukları yada SAD olan depresyon çeşidimiz. Kışın gün ışığını daha az gördüğümüz için bize etki edebilir.

Eğer bir insanın yaşadığı ülkede kış şiddetli ve uzun ise bu durumdan daha çok etkilendiği gözlemlenmiştir.

Teşhis

Eğer bir insan kendinde depresyon belirtileri gözlemliyorsa profesyonel bir destek arayaşına girmelidir. Nitelikli bir doktor, doğru teşhis ve etkili bir tedavi için çeşitli nedenleri ekarte edebilir.

Doktorlar belirtileriniz hakkında sorular sorar. Bu sorular; ne kadar süredir bu belirtilere sahipsiniz gibi sorulardır. Ayrıca doktor muayene yapabilir bunun sebebi ise fiziksel bir şeyin etki edip etmediğini anlamaktır. Sizden kan testi isteyebilirler bunların amaçladığı tek şey sağlık durumunuzu öğrenmek ve etki edip etmediğini tespit etmek.

Testler

Doktorlar genellikle hastalarına sorular sorarlar bunların amaçladığı şey ise depresyonun seviyesini anlamaktır.

Hamilton Depresyon ölçeği (HAM-D): 21 sorudan oluşmaktadır. Depresyon teşhisi olan insanlara, depresyonun hangi seviyesinde olduğunu anlamakta kullanılır.

Beck Depresyon Tarama Ölçeği: Bu test doktorların, hastada hangi belirtilerin olduğunu anlamasında yardımcı olur.

Depresyon Genetik Midir?

Depresyonu olan bir ebeveyni veya kardeşi olan bir kişinin durumu geliştirme olasılığı genel insablardan iki ila üç kat daha fazladır.

Ancak çoğu depresyona sahip insanın ailesel geçmişi hakkında bilgisi olmayabilir.

Yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre depresyona yatkınlığın genetik çeşitlilikten kaynaklanmadığını gözlemlenmiştir. Araştırmacılar depresyonun kalıtsal olabileceğini kabul etmiştir fakat en çok rol oynayan şey ise toplumda yaşadıklarımız olduğunu söylemektedir.

Tedavi Edilebilir Mi?

Depresyon tedavisi olmasa da, iyileşmeye yardımcı olan etkili tedaviler vardır. Tedavi ne kadar erken başlarsa o kadar başarılı olabilir.

Çoğu insan tedavi planına uyarak iyleşir. Etkili tedavi planıyla bile, bazen hastanın depresyonu tekrar kötüleşebilir.

Depresyonun tekrar kötüleşmemesi için, bireyin ilaçlarla birlikte tedaviye devam etmeleri gerekir. Hasta iyileşse bile doktorun belirlediği süreç boyunca kontroller yapılmalıdır.

Depresyonu Tetikleyen Durumlar

Duygusal, psikolojik yada fiziksel durumlar veya koşullar depresyon belirtilerinin ortaya çıkmasına sebep olabilir.

En yaygın depresyonu tetikleyen durumlar şunlardır:

• Kayıp, stresli yaşam olayları, örneğin aile içi tartışmalar ve ilişkilerindeki değişiklikler.
• Tedaviyi çok erken bıraktıktan sonra eksik iyileşme
• Sağlık problemleri, örneğin obezite, kalp hastalıkları ve diyabet.

Risk Faktörleri

Bazı insanların diğerlerine göre daha fazla depresyon riski vardır.

Risk faktörleri şunlardır:

• Yas, iş sorunları, ilişkilerdeki değişiklikler, finansal sorunlar ve tıbbi endişeler gibi sorunları yaşamak
• Aşırı stres altında olmak
• Başarısızlık, hayatta bir şey başarmamış hissi
• Depresyon hastalığı bulunan akraba
• Uyuşturucu
• Beta ve interfon engelleyen ilaç kullanımı örnek olarak kortikos
• Zaralı madde kullanımı örneğin alkol yada amfetaminler.
• Ciddi kafa bölgesine alınan yarlanmalar
• Majör depresyonun belirtilerini taşımak
• Kronik rahatsızlık örnek olarak diyabet, kronkik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (COPD) yada kalp- damar hastalıkları
• Sürekli devam eden acı

İstatistikler

Örneğin, Amerika’da herhangi bir yıl boyunca, majör depresyon Amerika’daki 16,1 milyondan daha fazla yetişkinde görülmektedir. Bu da yetişkin nüfusun %6,7’ni oluşturmaktadır (18 yaş ve üstü)

CDC’ye göre 3 ve 17 yaş aralığındaki çocuklarda %3.2 oranında depresyon bulunmaktadır. Bu da 1,9 milyon çocuğun depresyon ile karşı karşıya olduğu anlamına geliyor.

CDC’ye göre, 12 yaş ve üstü kişilerde %7,6 oranında 2 haftalık bir dönemde depresyon ile karşılaştığını söylüyor.

Burak MÜFTÜOĞLU 

İlginizi çekebilir: Psikoloji Nedir?

İlginizi çekebilir: Depresyon Nedir ve Bu Konuda Ne Yapabilirim?