Bilim insanları, Palyaçolar’dan Neden Korktuğumuzu Çözdü!

Palyaçolardan korkuyor musun?

Yalnız değilsin. Koulrofobi ya da palyaço korkusu yaygın bilinen bir olgu.

Çalışmalar bu korkunun farklı kültürlerde hem genç hem yaşlı insanlarda olduğunu gösteriyor. Ancak odaklı araştırma eksikliğinden dolayı henüz iyice anlaşılmış değil.

Akademik literatürde bu fobinin ileri sürülmesiyle alakalı birçok açıklama olsa da özellikle kökenine ait bir çalışma yok.

Biz de insanların neden palyaçolardan korktuğunu keşfetmek ve bunun arkasındaki psikolojiyi anlamak için yola çıktık. Ayrıca palyaço korkusunun yetişkinler arasında ne kadar yaygın olduğunu araştırmak ve bu korkularını bildirenlerdeki ciddiyete bakmak istedik.

Bunu yapmak için, koulrofobinin yaygınlığını ve ciddiyetini değerlendirmek için psikometrik anket tasarladık. Palyaço Korkusu Anketi 18 ile 77 yaş arasında değişen 987 insanın uluslararası katılımıyla tamamlandı.

Katılımcıların yarısından fazlası (%53.5) palyaçolardan belli bir düzeyde, bu katılımcıların %5’i de aşırı derecede korktuğunu söyledi.

İlginçtir ki, palyaço fobisini bildiren bu yüzde; hayvan (%3.8), kan/yara (%3.0), yükseklik (%2.8), durgun su ya da hava olayları (&2.3), kapalı alanlar (%2.2) ve uçmak (%1.3) gibi korkulardan biraz daha yüksek.

Ayrıca kadınların erkeklerden daha çok palyaçolardan korktuğunu bulduk. Bu farkın sebebi belli değil ama yılan ya da örümcek gibi diğer fobilerin araştırmalarını yansıtıyor.

Koulrofobinin ayrıca yaşla beraber düştüğünü keşfettik, ki yeniden diğer korkuların araştırmalarına uyuyor.

Bu korkunun kökenleri

Bir sonraki adımımız insanların palyaço korkularının kökenini araştırmaktı. Belli bir düzeyde palyaço korkuları olduğunu belirten %53.5 insana başka bir anket daha yapıldı.

Bu yeni sorular korkunun kökeniyle alakalı aşağıda verilen 8 mantıklı açıklama buldu.

1. Palyaçonun onu insan değilmiş gibi gösteren makyajı sebebiyle ürkütücü ya da rahatsız edici hissettirmesi. Benzer bir tepki bazen oyuncaklar ve cansız mankenlere karşı da görülüyor.
2. Palyaçoların abartılmış yüz ifadelerinin direkt tehdit olarak algılanması.
3. Palyaço makyajının duygusal sinyalleri saklayıp belirsizlik yaratması.
4. Palyaço makyajının renklerinin bize ölümü, yarayı ya da kanı hatırlatması ve tiksinme ve kaçınma yaratması.
5. Palyaçoların tahmin edilemez davranışlarının bizi rahatsız etmesi.
6. Palyaço fobisinin aileden öğrenilmiş olması.
7. Popüler kültürdeki negatif palyaço betimlemesi.
8. Palyaço ile sahip olunan korkutucu bir deneyim.

İlginç olan, palyaçolarla kötü bir deneyim yaşamak olan son açıklama en düşük katılıma sahipti. Bu hayat deneyiminin tek başına neden insanların onlardan korktuğuna dair yeterli bir açıklama olmadığını gösteriyor.

Aksine, popüler kültürdeki negatif palyaço betimlemesi koulrofobiyi daha çok etkileyen faktördü.

Stephen King’in 1986 yılından romanı It’in ürkütücü karakteri olan Pennywise (Bu karakter yakın zamanda Bill Skarsgård tarafından 2017 ve 2019 yapımı iki filmde canlandırıldı) gibi kitaplardaki ve filmlerdeki en öne çıkan palyaçolar ürkütücü gözükmesi için tasarlandığından bu anlaşılabilir bir şey.

Ancak, bazı insanlar hazır yemek zinciri maskotu Ronald McDonald’dan da korkuyor, ama onun amacı sizi korkutmak değil. Bu da palyaçoların görünüşü hakkında insanları huzursuz eden daha temel bir şey olabileceğini gösteriyor.

Belirlediğimiz en güçlü faktör saklı duygusal sinyallerdi; çoğu insan için palyaço korkusu makyajları yüzünden palyaçoların yüz ifadelerini görmemekten kaynaklanıyor.

‘’Gerçek’’ yüzlerini göremediğimiz için duygularını anlayamıyoruz.

Yani örneğin, kaşları çatık mı kızgınlar mı değiller mi bilmiyoruz. Bir palyaçonun ne düşündüğünü ve ne yapabileceğini bilmemek onların etrafında diken üstünde olmamıza sebep oluyor.

Bu araştırma insanların neden palyaçolardan korktuğuna dair yeni anlayışlar sağladı ama hala birçok soru var.

Örneğin eğer makyajın duyguları maskelemesi korkuya sebep oluyorsa, hayvanlar şeklinde yüz makyajı yaptıran insanlar da aynı etkiyi yaratıyor mu? Ya da palyaço makyajının bu korkuyu tetiklemesinde başka bir sebep mi var? Bunlar şu an bizim devam eden araştırmalarımızın odak konuları.

Çevirmen: Özge ŞENYURT