Amigdala (Latince: corpus amygdaloideum), beynin medial temporal lobunun derinlerinde yerleşen nöronların oluşturduğu badem şeklindeki beyin bölümüdür. Amigdala terimi ilk olarak 1822’de Karl Friedrich Burdach tarafından kullanılmıştır. Amigdala adı, yapının badem benzeri şekli nedeniyle “badem” anlamına gelen Yunanca amigdale kelimesinden türemiştir.
Amigdala, duygusal hafıza ve duygusal tepkilerin oluşmasındaki birincil role sahip bölgedir. Limbik sistemin bir parçası olan amigdala, başta korku olmak üzere, duyguların denetiminden sorumludur. Ayrıca koku hafızasının oluşmasında da rol oynar. Amigdala, açlık, tokluk, cinsel içgüdü, üreme dürtüsü, kavgaya katılma, aniden kaçma duygularını kontrol eder. Ayrıca korku, güven ve sosyal ilişki kurma gibi davranışlarımızdan da sorumludur.
Amigdala, beynin duygusal hafıza ve tepkilerinden sorumlu olan badem şeklindeki bir bölümüdür. Bu makalede, amigdalanın anatomik yapısı, işlevleri ve duygusal öğrenme ile ilişkisi hakkında bilgi vereceğiz.
Amigdalanın anatomik yapısı
Amigdala, farklı fonksiyonları olan çeşitli nukleuslar içerir. Bunlar şunlardır:
Bazolateral kompleks
Amigdalanın dış ve orta kısımlarında bulunan ve lateral, bazal ve aksesuar-bazal çekirdeklerden oluşan en büyük nukleus grubudur. Bu kompleks, her tür duyusal girdiyi işleyen duyusal kortekslerden veri alır ve duygusal öğrenme, hafıza ve karar verme ile ilgili diğer beyin bölgelerine veri gönderir.
Sentromediyal nukleus
Amigdalanın iç kısmında bulunan ve medial ve santral çekirdeklerden oluşan nukleus grubudur. Bu kompleks, amigdalanın çıktı merkezidir ve duygusal tepkilerin oluşmasında rol oynar. Özellikle korku ve kaçma davranışlarını kontrol eden sempatik sinir sisteminin aktivasyonu için hipotalamusa, refleksleri artırmak için talamik retiküler nükleusa, yüzde korku ifadesinin oluşması için fasial ve trigeminal sinir nükleuslarına uyarır. Ayrıca dopamin, noradrenalin ve adrenalin salgılanması için ventral tegmental bölge, locus coeruleus ve laterodorsal tegmental nucleus a da çeşitli uyaranlar yollar.
Kortikal nukleus
Amigdalanın en dış kısmında bulunan ve anterior, posterior ve medial olmak üzere üç alt bölümden oluşan nukleus grubudur. Bu kompleks, özellikle koku duyusu ile ilgili girdileri işler ve koku hafızasının oluşmasında rol oynar. Ayrıca duygusal anlamın işlenmesi ve duygusal durumun düzenlenmesi ile ilgili diğer beyin bölgelerine veri gönderir.
Amigdala, anatomik olarak özellikle sentromediyal nukleus, bazal gangliyonların parçası sayılır. Amigdala, cinsiyetler arasındaki farklılıkların belirgin olduğu beyin bölgelerinden biridir. Erkek çocuklarının amigdala hacimleri kız çocuklarının amigdala hacimlerinden büyüktür. Amigdalanın sağ ve sol kısımları bağımsız hafıza sistemlerine sahiptir. Ancak duyguyu depolamak, kodlamak ve yorumlamak için birlikte çalışmaktadırlar. Beynin sağ lobundaki amigdala bellekten, hafıza kaynaklı işlerden ve algılamadan sorumludur. Amigdalanın sağ bölümü aynı zamanda daha önce yaşanan olaylardan gelen gerçeklerden ve bilgilerden oluşan ve bilinçli olarak hatırlanması gereken bildirimsel hafıza ile bağlantılıdır. Bir çalışmada, sağ amigdalanın elektriksel uyarıları olumsuz duygulara, özellikle de korku ve üzüntüye neden olduğu görülmüştür. Aksine, sol amigdalanın uyarılmasının, hoş (mutluluk) veya nahoş (korku, endişe, üzüntü) duygularını tetiklediği tespit edilmiştir. Her bir amigdalanın, duyguyu nasıl algıladığımız ve işlediğimiz konusunda belirli bir işlevi vardır.
Amigdala, farklı fonksiyonları olan çeşitli nukleuslar içerir. Bu nukleuslar, duygusal hafıza, öğrenme, tepki ve anlam ile ilgili girdileri işler ve çıktılar gönderir.
Amigdalanın işlevleri
Amigdala, duygusal hafıza, öğrenme, tepki ve anlam ile ilgili çeşitli nöral işlemlere katılan nukleuslar içerir. Amigdalanın temel işlevi duygusal ve sosyal işlemedir. Ayrıca duygusal olayları çözümler ve bu olaylarla ilgili anıları depolar. Araştırmacılar aynı zamanda erkek ve kadınlardaki amigdalanın, duygusal durumlara farklı tepkiler verdiğini tespit etti.
Amigdalanın işlevleri şu şekilde sıralanabilir:
Duyguların entegrasyonu ve özerk cevaplar
Amigdala, duygusal tepkilerin yayılmasını veya engellenmesini büyük bir hassasiyetle yönetir. Hem bilinçli hem de bilinçsiz olarak, en çok çalışılan işlevi ve en alakalı olanı budur. Amigdala, duyusal girdileri değerlendirir ve uygun bir duygusal durum oluşturur. Ayrıca özerk sinir sistemi üzerinden vücudun fizyolojik tepkilerini düzenler. Örneğin, korku durumunda kalp atışı, solunum, terleme gibi cevaplar amigdalanın kontrolündedir.
Korku yönetimi ve savaş/kaç reaksiyonu
Amigdala, korku gibi caydırıcı ve rahatsız edici duygularla ilişkilendirilen en önemli beyin bölgesidir. Amigdala, potansiyel tehditleri algılar ve savaş/kaç reaksiyonunu tetikler. Bu reaksiyon, hayatta kalma için gerekli olan bir savunma mekanizmasıdır. Amigdala, korku ile ilgili anıları da depolar ve tekrar yaşanması durumunda hatırlatıcı olarak karşımıza çıkarır. Örneğin, bir köpek tarafından ısırılan bir kişi, daha sonra köpek gördüğünde korkabilir.
Duygusal öğrenme
Amigdala, duygusal olaylara bağlı olarak öğrenmeyi sağlayan bir süreçtir. Duygusal öğrenme, özellikle klasik koşullanma ile gerçekleşir. Klasik koşullanma, nötr bir uyaranın (örneğin bir ses) tekrarlı olarak caydırıcı veya ödüllendirici bir uyaranla (örneğin elektrik şoku veya yiyecek) eşleştirilmesi sonucunda nötr uyaranın da caydırıcı veya ödüllendirici bir tepki oluşturmasıdır. Bu süreçte amigdalanın basolateral bölgesinin kritik rol oynadığı düşünülmektedir.
Hafıza
Amigdala, duygusal olaylarla ilgili hafızanın oluşumunda ve depolanmasında önemli rol oynar. Ayrıca koku hafızasının oluşmasında da rol oynar. Korku filmleri izleyen bireylerde izleme esnasında amigdala aktivasyonu gözlemlenmektedir. Amigdala, duygusal anlamın işlenmesi ve duygusal durumun düzenlenmesi ile ilgili diğer beyin bölgelerine veri gönderir. Amigdala, bildirimsel hafıza (bilinçli olarak hatırlanan anılar) ve işlemsel hafıza (bilinçsiz olarak hatırlanan beceriler) arasında bir bağlantı kurar.
Cinsel davranış düzenlemesi
Amigdala, cinsel içgüdü, üreme dürtüsü ve cinsel davranışların kontrolünde rol oynar. Amigdala, cinsel uyarılma, seçim, eşleşme ve bağlanma ile ilgili girdileri işler ve çıktılar gönderir. Ayrıca cinsel davranışlarla ilgili anıları da depolar. Amigdalanın hasar görmesi veya bozulması durumunda cinsel davranışlarda azalma veya artma görülebilir.
Agresiflik
Amigdala, agresiflik gibi sosyal davranışların düzenlenmesinde de etkilidir. Amigdala, potansiyel rakipleri veya düşmanları algılar ve saldırganlık veya kaçınma tepkilerini ortaya çıkarır. Ayrıca sosyal hiyerarşi, bölge savunması ve yavru bakımı gibi davranışlarla ilgili girdileri işler ve çıktılar gönderir. Amigdalanın hasar görmesi veya bozulması durumunda agresiflikte azalma veya artma görülebilir.
Amigdala, duygusal ve sosyal işlemede önemli bir rol oynayan beyin bölgesidir. Duygusal olayları çözümler, anıları depolar ve tepkileri düzenler. Ayrıca korku, öğrenme, hafıza, cinsellik ve agresiflik gibi davranışlarda da etkilidir.
Amigdala ve duygusal öğrenme ilişkisi
Amigdala duygusal öğrenmeden sorumlu olan bölgedir. Duygusal öğrenme, duygusal olaylara bağlı olarak öğrenmeyi sağlayan bir süreçtir. Duygusal öğrenme, özellikle klasik koşullanma ile gerçekleşir. Klasik koşullanma, nötr bir uyaranın (örneğin bir ses) tekrarlı olarak caydırıcı veya ödüllendirici bir uyaranla (örneğin elektrik şoku veya yiyecek) eşleştirilmesi sonucunda nötr uyaranın da caydırıcı veya ödüllendirici bir tepki oluşturmasıdır. Bu süreçte amigdalanın basolateral bölgesinin kritik rol oynadığı düşünülmektedir.
Amigdala ve duygusal öğrenme ilişkisi, özellikle korkuya bağlı koşullanmalarda görülür. Korku koşullanması, bir canlının korkutucu bir uyaranla karşılaştığında korku tepkisi göstermesini sağlayan bir öğrenme biçimidir. Örneğin, bir fareye elektrik şoku verilirken aynı zamanda bir ses çalınırsa, fare daha sonra sadece sesi duyduğunda da korku tepkisi gösterecektir. Bu durumda ses, nötr uyaran; elektrik şoku, caydırıcı uyaran; ve korku tepkisi, koşullu tepkidir.
Amigdala ve duygusal öğrenme ilişkisi, korku koşullanmasının yanı sıra ödül koşullanmasında da görülür. Ödül koşullanması, bir canlının ödüllendirici bir uyaranla karşılaştığında hoşnutluk tepkisi göstermesini sağlayan bir öğrenme biçimidir. Örneğin, bir fareye yiyecek verilirken aynı zamanda bir ışık yakılırsa, fare daha sonra sadece ışığı gördüğünde de hoşnutluk tepkisi gösterecektir. Bu durumda ışık, nötr uyaran; yiyecek, ödüllendirici uyaran; ve hoşnutluk tepkisi, koşullu tepkidir.
Amigdala ve duygusal öğrenme ilişkisi, duygusal olaylarla ilgili bilgilerin burada depolanmasını sağlar. Amigdala, uyarana ait anılarla ilişki kurar ve bu anıları uzun süreli hafızaya aktarır. Ayrıca bu anıları hatırlamak için de gerekli sinyalleri gönderir. Örneğin, bir kişi köpek tarafından ısırıldığında bu olayın anısı amigdalada depolanır ve daha sonra köpek gördüğünde bu anıyı hatırlamasına neden olur.
Amigdala ve duygusal öğrenme ilişkisi, duygusal olayların anlamlandırılması ve yorumlanması için de önemlidir. Amigdala, duyusal girdileri değerlendirir ve uygun bir duygusal durum oluşturur. Ayrıca bu duygusal durumu diğer beyin bölgeleriyle paylaşır ve davranışsal tepkileri düzenler. Örneğin, bir kişi sevdiği bir arkadaşını gördüğünde bu olayın anlamı amigdalada işlenir ve mutluluk duygusu oluşturur. Bu duygu, diğer beyin bölgelerine iletilir ve arkadaşına sarılmak gibi bir davranışı tetikler.
Amigdala, duygusal öğrenmeden sorumlu olan beyin bölgesidir. Duygusal olayları işler, anıları depolar, anlamlar oluşturur ve tepkiler düzenler. Korku ve ödül koşullanması gibi duygusal öğrenme biçimlerinde rol oynar.
Amigdala hasarının etkileri
Amigdala hasarı, duygusal ve sosyal işlevlerde bozulmaya neden olabilir. Amigdala hasarı, doğuştan olabileceği gibi, travma, enfeksiyon, tümör, inme veya cerrahi müdahale gibi nedenlerle de meydana gelebilir. Amigdala hasarının etkileri şu şekilde sıralanabilir:
Kluver-Bucy sendromu
Amigdalanın her iki tarafının da hasar görmesi durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Bu sendromda kişilerde korkusuzluk, duygu azalması, cinsellikte artış ve her şeyi ağza götürme gibi belirtiler görülür. Ayrıca yüz tanıma, görsel bellek ve sosyal uyum gibi yetenekler de bozulur.
Yüz tanıma ve yüz ifadeleri yorumlama bozukluğu
Amigdalanın tek tarafının veya her iki tarafının da hasar görmesi durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Bu durumda kişilerde yüzleri hatırlama ve yüz ifadelerini anlama yeteneği azalır. Özellikle korku gibi negatif duyguları ifade eden yüzleri tanımakta zorlanırlar.
Depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu
Amigdalanın büyümesi veya aşırı aktivasyonu durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Bu durumda kişilerde depresyon, anksiyete, panik atak, obsesif-kompulsif bozukluk gibi psikiyatrik rahatsızlıklar görülür. Ayrıca travmatik olaylar yaşayan kişilerde amigdala daha hassas hale gelir ve travma sonrası stres bozukluğuna yol açabilir.
Bipolar bozukluk
Amigdalanın büyümesi veya aşırı aktivasyonu durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Bu durumda kişilerde mani ve depresyon arasında aşırı duygudurum değişimleri görülür. Ayrıca korkuyu daha fazla hissederler ve saldırganlık eğilimi gösterebilirler.
Amigdala hasarı, duygusal ve sosyal işlevlerde ciddi sorunlara neden olabilir. Amigdala hasarı, korkusuzluk, duygu azalması, cinsellikte artış, yüz tanıma bozukluğu, depresyon, travma sonrası stres bozukluğu ve bipolar bozukluk gibi durumlara yol açabilir.
Amigdala nasıl geliştirilir?
Amigdala, duygusal öğrenme ve duygusal tepkiler için önemli bir beyin bölgesidir. Amigdala hasarı veya bozukluğu, duygusal ve sosyal işlevlerde sorunlara yol açabilir. Bu nedenle amigdalanın sağlıklı ve dengeli çalışması için bazı yöntemler uygulanabilir. Amigdala nasıl geliştirilir sorusunun cevabı şu şekilde verilebilir:
Nefes egzersizleri
Nefes alıp vermek, amigdalanın aktivasyonunu azaltır ve sakinleşmeyi sağlar. Nefes egzersizleri, stres, anksiyete ve panik atak gibi durumlarda amigdalanın aşırı tepki vermesini önlemeye yardımcı olur. Nefes egzersizleri yapmak için karından derin nefes almak ve yavaşça vermek yeterlidir.
Meditasyon
Meditasyon, zihni sakinleştirmek, odaklanmayı artırmak, stresi azaltmak ve duygusal farkındalığı geliştirmek için uygulanabilir. Meditasyon yapmak, amigdalanın boyutunu ve aktivitesini azaltır. Böylece korku, endişe, öfke gibi negatif duyguların kontrolünü sağlar.
Ayrıca meditasyon yapmak, beynin öğrenme, karar verme ve hafıza ile ilgili bölümlerinde gri madde artışına da katkıda bulunur. Meditasyon yapmak için her gün 10-15 dakika ayırmak yeterlidir. Meditasyon yaparken rahat bir duruşta oturmak, derin nefes alıp vermek ve zihni boşaltmaya çalışmak gerekir.
Egzersiz
Egzersiz yapmak, hem fiziksel hem de zihinsel sağlık için faydalıdır. Egzersiz yapmak, kan akışını artırır, oksijen alımını iyileştirir, stres hormonlarını azaltır ve mutluluk hormonlarını artırır. Egzersiz yapmak, amigdalanın boyutunu ve aktivitesini azaltır. Böylece korku, endişe, öfke gibi negatif duyguların kontrolünü sağlar.
Ayrıca egzersiz yapmak, beynin öğrenme, karar verme ve hafıza ile ilgili bölümlerinde gri madde artışına da katkıda bulunur. Egzersiz yapmak için her gün 30 dakika yürümek, koşmak, bisiklet sürmek veya yüzmek gibi aerobik aktiviteler yapmak yeterlidir.
Müzik
Müzik dinlemek veya yapmak, hem ruh halini iyileştirir hem de beyin fonksiyonlarını geliştirir. Müzik dinlemek veya yapmak, amigdalanın aktivitesini azaltır ve duygusal tepkileri dengeler. Böylece korku, endişe, öfke gibi negatif duyguların kontrolünü sağlar.
Ayrıca müzik dinlemek veya yapmak, beynin öğrenme, karar verme ve hafıza ile ilgili bölümlerinde gri madde artışına da katkıda bulunur. Müzik dinlemek veya yapmak için her gün 20-30 dakika ayırmak yeterlidir. Müzik dinlerken veya yaparken rahat bir ortamda olmak, müziğin ritmine ve sözlerine odaklanmak ve müziğin verdiği duyguyu hissetmeye çalışmak gerekir.
Oyun
Oyun oynamak, hem eğlenmek hem de öğrenmek için harika bir yoldur. Oyun oynamak, amigdalanın aktivitesini azaltır ve duygusal tepkileri dengeler. Böylece korku, endişe, öfke gibi negatif duyguların kontrolünü sağlar.
Ayrıca oyun oynamak, beynin öğrenme, karar verme ve hafıza ile ilgili bölümlerinde gri madde artışına da katkıda bulunur. Oyun oynamak için her gün 20-30 dakika ayırmak yeterlidir. Oyun oynarken zorlayıcı, eğlenceli ve ilgi çekici oyunlar seçmek, müzik dinlemek veya yapmak gibi rahat bir ortamda olmak ve oyunun verdiği duyguyu hissetmeye çalışmak gerekir. Oyun oynamak için İngilizce öğrenmeye yardımcı olan çevrimiçi oyunlar veya ana dili İngilizce olan kişilerin de oynadığı çok oyunculu oyunlar tercih edilebilir.
Amigdalama nasıl bakabilirim?
Amigdalanız da dahil olmak üzere beyninizle ilgilenmek için birçok şey yapabilirsiniz. Bunlar:
Sizin için sağlıklı olan bir kiloya ulaşın ve bu kiloyu koruyun. Bu, felç gibi durumları önlemenin (veya en azından geciktirmenin ve şiddetini sınırlamanın) önemli bir yoludur. Sağlık uzmanınız, bunun nasıl yapılacağı konusunda önerilerde bulunabilir ve rehberlik sağlayabilir.
Dengeli bir diyet yiyin. Vitamin ve mineral eksikliklerinin beyniniz üzerinde önemli olumsuz etkileri olabilir. Dengeli bir diyet yemek, bu sorunlardan kaçınmanıza yardımcı olabilir.
Kendinizi yaralanmalardan koruyun. Kask veya güvenlik uygulamaları (emniyet kemerleri gibi) başınızın ve beyninizin yaralanmasını önlemenize yardımcı olabilir.
Kronik durumları yönetin. Kronik durumlar için tedavi görüyorsanız, sağlık uzmanınızın rehberliğine uyun. Bu özellikle nöbetler ve epilepsi için geçerlidir, ancak yüksek tansiyon (hipertansiyon), Tip 2 diyabet veya yüksek kolesterol (hiperlipidemi) gibi felç riskini artıran durumlar için de geçerli olabilir.
Amigdala ve Önemi
Amigdala, duygusal öğrenme ve duygusal tepkiler için önemli bir beyin bölgesidir.
Amigdala hasarı veya bozukluğu, duygusal ve sosyal işlevlerde sorunlara yol açabilir. Bu nedenle amigdalanın sağlıklı ve dengeli çalışması için bazı yöntemler uygulanabilir.
Bu yöntemler arasında nefes egzersizleri, meditasyon, egzersiz, müzik ve oyun gibi aktiviteler sayılabilir. Bu aktiviteler, amigdalanın boyutunu ve aktivitesini azaltır, duygusal tepkileri dengeler ve beynin diğer bölümlerini de geliştirir. Böylelikle korku, endişe, öfke gibi negatif duyguların kontrolünü sağlar ve duygusal farkındalığı artırır. Amigdalanın geliştirilmesi, hem bireysel hem de toplumsal açıdan faydalı olabilir.
Amigdalanızın nasıl çalıştığını anlamak, beyninizle veya zihinsel sağlığınızla ilgili bir sorun olup olmadığı konusunda size ipucu verebilir. Bu şekilde, korkunun hayatınızı ele geçirmesinden ve sizi sevdiğiniz şeyleri yapmaktan alıkoymasından endişe duymadan yaşayabilirsiniz.
Yorumlar 6