Tarihimizin en büyük medeniyetlerinden biri Antik Mısır ya da diğer adıyla Eski Mısır ‘lılara aitti. Bu topluluk, dünyanın en uzun nehri olan Nil’in verimli vadilerinde, çevredeki kumlardan 3000 yıl hüküm sürecek muhteşem bir medeniyet inşa etti. Hayvan ve doğanın üzerinde yükselen bu dâhiyane insanlar, dünyanın eşsiz bir kültürü haline geldi. Eski Mısırlılar çeşitli tanrı ve tanrıçaları hayata geçirdiler. Hayatlarına hükmeden renkli, doğal bir mitoloji oluşturdular.
Zaman geçtikçe, medeniyetleri büyüdükçe, Mısırlılar matematik, papirüs yapımı, yazı sistemleri, tıp ile piramit inşası gibi dünyanın ilk teknolojilerinden bazılarına öncülük ettiler. Bize, bugüne kadar çarpıcı ve harika bir şekilde kalan insanlığın en güzel başarılarından bazılarını verdiler. Ayrıca bu büyük antik uygarlığı kutlamak için, antik Mısır hakkındaki en önemli 15 ilginç gerçeği gözden geçireceğiz!
Antik Mısır Hakkında 15 İlginç Gerçek Listemiz
Yaklaşık 3000 yıl hüküm sürebilecek bir uygarlığın zengin, gelişmiş, geniş ve ilham verici olması gerekiyordu. Ayrıca eski Mısırlılar bunların hepsi hatta daha fazlasıydı. Bunu daha iyi tanımak için, eski Mısır ‘ın en şaşırtıcı yönlerinin bir listesini hazırladık. Sanat ve eğlenceden dine, hukuka, bilim ve savaşa kadar dünyanın en şaşırtıcı antik uygarlıklarından birinin en şaşırtıcı başarılarının derinliklerine ineceğiz. Elbette, 3 bin yılı tek bir makaleye sığdırmak zor. Ancak size eski Mısır hakkında gerçekten ilginç birçok gerçek olduğu, ve kesinlikle tutkulu bir çalışma gerektirdiği konusunda bir fikir vermemiz yeterli olacaktır.
Panteon
Eski Mısır medeniyetinin en şaşırtıcı özelliklerinden biri, çok sayıdaki çeşitli tanrı ve varlıklardan oluşan panteonları ve bugün bunlardan 1.500 ‘den fazlasını ismen biliyoruz. (Panteon, kelime anlamı olarak, bir mitoloji ya da dine özgün tüm tanrıların birliğidir.)
Mısır tanrıları, halkın günlük yaşamlarıyla iç içe geçmişlerdi. Genellikle gündelik öğelerin, doğal olayların kişileştirilmesiydi. Dahası, çoğunlukla Nil vadilerinde yaşayan hayvanların kişileştirilmesiydi. Ayrıca küçük tanrılar genellikle görünüşte önemsiz, gündelik şeylerle bağlantılıydı.
Antik Mısır – Mumyalama
Eski Mısırlılarla ilgili bir başka benzersiz ve ilginç gerçek de, onların cenaze törenlerinin şaşırtıcı kısmı olan mumyalama. Neredeyse tüm cenaze ve normal törenleri ölümsüzlük inancıyla bağlantılıydı. Medeniyetin ilk dönemlerinde mumyalama doğal yollarla yapılıyordu ve vücutlar sert çöl ortamı tarafından kurutuluyordu.
Ancak zaman geçtikçe, mumyalama süreci ayrıntılı bir ölçüde yapay hale geldi. Vücutların korunması genellikle sadece en zengin bireyler için uygulanıyordu. Organların çıkarılması, natron tuzları ve keten sargılarla örtülmesini içeriyordu. İşlem en gelişmiş haliyle 70 gün sürüyordu.
Antik Mısır ‘ın Hüküm Sürdüğü Dönem Uzunluğu
Eski Mısır medeniyetinin tam çağı ve yayıldığı zaman aralığı, bahsetmeye değer, hayranlık uyandıran bir gerçektir. Genel olarak MÖ 3000 civarında ortaya çıkan Erken Hanedanlık Dönemi ve M.Ö. 30’da Kleopatra ile bütün olarak sona eren hanedan dönemleri ile bu uygarlığın yaşı yaklaşık 3 bin yıldır. Bu başlı başına inanılmaz. Bize Mısır ‘ın gücünü, önemini, üstünlük ve ileri teknolojiler ile bu kadar uzun süre nasıl direnmeyi başardığını gösteriyor.
Eski Mısır ‘ın ölümsüz mirası Piramitler
Eski Mısır ‘ın ölümsüz mirası olan piramitleri herkes bilir. Yığılmış taştan oluşan bu muazzam yapılar, kraliyet mezar odaları olarak hizmet etti. Büyük bir güç ve kraliyet duygusunun sembolü oldu. Bugün bile, piramitler tüm ziyaretçileri şaşırtmaya devam ediyor. Eski Mısırlıların ve endüstrilerinin zenginliğini, saf gücünü mükemmel bir şekilde sergiliyorlar, ayrıca öbür dünyaya olan inançlarının net bir vurgusu.
İşte piramitle ilgili başka bir gerçek: Tek bir piramidi inşa etmenin 30 yıla yakın sürdüğünü ve 10.000 işçinin çalıştığını biliyor muydunuz?
Eski Mısır ‘da Sağlık – Tıp
İlk tıbbi gelişmelerden bazıları eski Mısır ‘dan geldi. Günümüze gelen hiyeroglif yazılar, yaraların ve hastalıkların tedavisinde kullanılan bazı teknik ve yöntemleri detaylandırıyor. Dahası, en eski tıp uzmanlıklarından bazıları Mısır’da ortaya çıktı ve bazı doktorlar yalnızca belirli hastalık türlerine odaklandı.
Yara dikişi ve enfeksiyonu önlemek amacıyla ameliyatla uzuv kesme yaygındı. Ayrıca, en eski yapay uzuvlardan bazıları, tahta oymaların kesilmiş uzuvların yerini aldığı Mısır‘da ortaya çıktı. Modern standartlara göre ilkel olmasına rağmen, Mısır‘da tıp, zamanına göre oldukça gelişmişti ve geniş bir uzmanlık alanını kapsıyordu.
Matematik
Mısır‘daki Hanedanlık Öncesi dönemde bile, tamamen işlevsel bir sayısal sistemle ilk matematiksel hesaplamalar ortaya çıktı. Mısırlılar, toplama, çarpma, bölme ve çıkarma gibi dört temel matematiksel işlemi iyi biliyordu. Temel cebir ve geometri bilgisinin yanı sıra kesirler, hacim ve alan hesaplaması gibi konularda da epey donanımlıydılar.
Ayrıca Pisagor teoremi hakkında kendi yöntemleriyle bilgileri vardı ve binaları genellikle altın oranı gösteriyordu. Bugün, ünlü “Rhind Matematik Papirüsü” ve Senemut’un mezarının astronomik haritası da dahil olmak üzere hayatta kalan birkaç matematiksel papirüs yazısı var.
El Yazmaları
Mısırlılar “hiyeroglif” denilen yazı sistemleriyle tanınırlardı. Hiyeroglif yazı MÖ 3000’lere kadar uzanır ve birkaç yüz sembolden oluşur. Ama hiyerogliflerin eski Mısır ‘daki tek yazı biçimi olmadığını biliyor muydunuz? Hiyeroglif yazı genellikle mezarlar ve anıtlar üzerinde yazıt olarak sadece resmi bir şekilde kullanılmıştır. Ama aslında, günlük durumlarda yazarlar, rahipler ve memurlar tarafından kullanılan, “hiyeratik” adı verilen daha basit bir el yazısı versiyonu vardı. Yazması hiyerogliflerden çok daha basit ve hızlıydı. “Demotic” adı verilen, belki daha da basit bir başka el yazısı versiyonu yerini alana kadar yaklaşık MÖ 1000 yılına kadar yaygın olarak kullanıldı.
İlk Barış Antlaşması
Tarihin en eski barış anlaşmasının Mısırlılar tarafından yapılmış olması da çok önemli ve listemizde olması gereken bir madde. Bu antlaşma MÖ 1259 yıllarına denk gelmekte ve Mısırlılar ile Hititler arasında neredeyse iki asırlık çatışma ve düşmanlıktan sonra yapıldı. O zamanlar, Mısırlılar meşhur “Deniz Kavimleri”nin, Hititler ise Asur İmparatorluğu ‘nun tehdidi altında olduğundan, her iki tarafın da çatışmaları durdurmak ve karşılıklı barışı sağlamak için pek çok nedeni vardı. Antlaşma metninin her iki versiyonu da tamamen çevrilmiş olarak günümüze kadar gelmiştir. Bu barış antlaşması Ebedi Barış olarak bilinir.
İlginizi çekebilir: Asurlular: Kimdir, Başkenti ve Hakkında Detaylı Bilgiler
Fayans
Mısırlıların fayans olarak bilinen benzersiz bir seramik stili geliştirdiklerini biliyor muydunuz? Bu, camlaşma sergileyen gözenekli bir kuvars seramikti, yani çoğunlukla mavi ve yeşil olmak üzere çeşitli renklerde parlak bir yapıya sahipti. Bu, cam kaplamaya benzer cilalama yöntemi süslemelerden mücevherlere ve anıtlara kadar her türlü seramik eşyada kullanılmıştır. Aynı zamanda antik dünya çapında yaygın olarak ihraç edildi ve Mısır‘da yerel olarak üretildi. Bu yöntem genellikle ilk yüksek teknolojili seramik olarak tanımlanır ve günümüzde çok sayıda arkeolojik buluntu sayesinde ayakta kalmaktadır.
Gemi Yapımı
MÖ 3000’de bile, eski Mısırlılar gemi inşa tekniklerinde tam anlamıyla ustalaşmışlardı. Bunları hem ekonomilerinin önemli bir parçası olan Nil’de yukarı ve aşağı yelken açmak için hem de komşu ülkelerle deniz ticareti için kullanırlardı. En eski halleriyle bunlar tahta gemilerdi. Ancak zaman içinde benzersiz mavnalara ve nakliye gemilerine dönüştüler.
Mısırlılar, bağlantı için tahta dübeller ve ayrıca dolgu yapmak için zift kullanımında ustalaştılar. Ağaç işleme anlayışlarını ve ustalıklarını gösteren gömme ve zıvana(iki ucu açık boru) bağlantıları da kullanıldı. Hayatta kalan en ünlü antik Mısır gemisi, Giza Piramidi ‘nde mühürlenmiş bulunan “Khufu Gemisi” dir. Yaklaşık 44 metre uzunluğundadır (143 fit).
Askeriye ve Ordu
Mısırlıların bu kadar uzun süre eski Yakın Doğu’ya hakim olup geniş bir krallık yaratmasının bir nedeni var. Ve bu sebep şüphesiz onların yetenekli ordusuydu. Çoğunlukla askerler genel halktan eğitilmiş sivillerdi, ancak zamanla birçok paralı asker de orduda bulundu. Bunlar Nubia, Libya, Kush ve diğer yerlerden orduya katılırdı.
Mısır ordusu yay ve okların yanı sıra kalkan, mızrak ve benzersiz “khopesh” adı verilen kılıçlarının kullanımına da dayanıyordu. Ayrıca Hiksos denilen düşmanlarından aldıkları savaş arabalarını kullanmalarıyla da tanınırlardı.
Yemek Alışkanlıkları
Mısır diyeti ile ilgili basit ama benzersiz bir gerçeği bilmek sizi şaşırtabilir. Çoğunlukla ekmek, bira ve ayrıca büyük miktarlarda sebzelerden, özellikle Mısırlıların sağlığa çok faydalı olduğuna inandıkları soğan ve sarımsaktan oluşuyordu. Hurma, incir, keçiboynuzu ve diğer meyveler de yaygındı.
Sıradan halk için et, çoğunlukla şenliklere ayrılırken, üst sınıflar daha sık yiyordu. Balıklar ve kümes hayvanları, özellikle Nil’in yakınlığı nedeniyle yaygın yiyeceklerdi. İlginç bir şekilde, Mısır birası diyetlerinin en yaygın, temel parçasıydı, günlük ve sık sık tüketiliyordu. Ama yanılmayın, bugünün birasından çok uzaktı. Zengin ve besleyiciydi, püre veya yulaf ezmesine oldukça benziyordu.
Eğlence
Popüler inanışın aksine, eski Mısırlılar nasıl eğleneceklerini gerçekten biliyorlardı. Müziği çok seviyorlardı ve lavta ve lir gibi diğer enstrümanları uzaktan ithal ederken zil, tef, davul ve zil kullanımında ustalaştılar. Ayrıca, eşi benzeri olmayan ve bir çıngırağı andıran ikonik sistrum (Latince sistra) enstrümanlarına da sahiplerdi.
Mısırlılar müzik dışında masa oyunlarından da hoşlanıyordu. Bugün piyonların hareket ettirildiği masa oyunları olan senet ve mehen gibi birçok farklı tür bilinmektedir. Bir diğer benzersiz masa oyunu da Mısır’dan çok uzaklara yayılan “Hounds and Jackals” idi. Bunun yanında Senet’in bilinen en eski tahta oyunlarından biri olduğunu biliyor muydunuz?
Edebiyat
Erken Mısır yazıları mezarlar ve anıtlarda bulunan, dini ve öbür dünyayı ele alan yazıtlar olsa da, daha sonra daha karmaşık hale geldi ve yavaş yavaş Mısır edebiyatı gelişmeye başladı. Bir tür otobiyografik yazı popüler hale geldi ve mezar duvarlarına kazındı. Eski edebiyatın başka bir benzersiz türü geliştirildi ve gerçek bir yaşam tarzı için etik öğretileri belgeleyen Sebayt (öğretiler, talimatlar) olarak biliniyordu.
Eski Mısır edebiyatının en güzel örneklerinden biri, MÖ 1800 civarında yazılan “Sinuhe’nin Hikayesi” olarak bilinir. Yazarı bilinmiyor, ancak geniş çapta “Mısırlı Shakespeare” olarak biliniyor. Eser şiir şeklinde yazılmıştır ve aynı zamanda tiyatroda sahnelenebilir. Çok sayıda parçası günümüze kadar gelmiştir, bu da bize zamanında son derece popüler olduğunu söylüyor.
“Kader onu usta yaptığında aşağılık bir adam sevilir mi? Dağın yamacında bir bataklık kamışı büyür mü? ”
Hukuk
Eski Mısırlılar ile ilgili önemli bir gerçek, iyi gelişmiş bir hukuk sistemine sahip olmalarıdır. Başında genellikle yeni yasalar getiren, düzeni sağlayan ve adaleti sağlayan hükümdar (firavun) vardı. Küçük anlaşmazlıklar ve suçları ele alan tüm davalarda, Kenbet olarak bilinen özel bir ihtiyarlar konseyi başkanlık ediyordu. Davalar ciddi olduğunda ise başında firavun olan büyük bir kenbet başkanlık etti.
Bu sistemin önemli bir parçası, yazarlardı. Tüm kayıtları tutarlardı, vergileri değerlendirirlerdi ve idareyle ilgilenirlerdi. Yeni Krallığın gelişiyle birlikte, kahinler hukuk sisteminde önemli bir rol oynamaya başladı. Bu sırada, tanrılardan adalet istenirdi ve bir tanrının kuklası, çeşitli planlanmış yollarla evet ya da hayır yanıtını vermek zorunda kalırdı.
Antik Çağların Rüyası
Ve böylece, eski Mısır ile ilgili 15 ilginç gerçek listemize son veriyoruz. Bu muhteşem medeniyetin gerçekten dünyamızda çok büyük izler bıraktığına ve birikiminin bugüne kadar bile geldiğine şüphe yok. Tarihte önemli yer edinen bu dönemin hikayeleri bizi günlerce meşgul edebilir ve arkeolojik harikaların muazzam miktarı, gelecek nesiller için bizi meraklandırmaya devam edecek. Çünkü bu eski insanların gerçekte ne kadar gelişmiş ve muhteşem olduğunun çoğu kez farkında değiliz.
Mustafa S. ALACA
Kaynaklar:
Hirst, JJ 2001. Sanehat, Metin ve Çeviri. University College London. [Online] Şuradan ulaşılabilir:
http://jennycarrington.tripod.com/JJSinuhe/text.html
Kemp, B. 2006. Eski Mısır: Bir Medeniyetin Anatomisi. Routledge.
Silverman, D. 1997. Antik Mısır. Oxford University Press.
Yorumlar 21