Hititler Kimdir, Anadoludaki İlk Devlet Hakkında Her Şey

Hititler diğer adıyla Etiler, Tunç Çağı dönemlerinde Anadolu’da (günümüz Türkiye) devlet kuran bir halk. Hititler, MÖ 1600 sularında İç Anadolu’daki Hatti beyliklerini ele geçirdikten sonra başkenti Hattuşaş olmak üzere MÖ 14. yüzyıl ortalarında Yukarı Mezopotamya bölgesine kadar genişleyerek süper güç olmuştur. (Hattuşaş: günümüz Çorum’un Sungurlu ilçesinin güneydoğusunda Boğazkale ilçesinin 4 km doğusundadır.)

Hititler Hakkında Kısaca

Yaygın diller: Hititçe, Hattice, Luvice, Akadca
Tarihsel dönem: Tunç Çağı
Başkentleri: Hattuşaş, Tarhuntaşşa
Bugün ait olduğu ülke: Türkiye, Suriye, Lübnan, Kıbrıs

İçindekiler:

• Hititler Kimdir?
• Kültür
• Devlet
• Din
• S∂v∂ş
• Sonrası

 Hititler Kimdir?

Hititler kimdir kısaca anlatalım; MÖ 1600-1180 arasında bir imparatorluk kuran eski bir Anadolu (günümüz Türkiye) halkıydı. Hititler Gelişmiş demir ürünler ürettiler. Hükümetin çeşitli dalları üzerinde bağımsız yetkiye sahip hükümet yetkilileri aracılığıyla krallıklarını yönettiler.

Fırtına tanrılarına taptılar. Hititlerin Mısır ile devam eden çatışmaları, dünyanın bilinen ilk barış anlaşmasını üretti. Hititler, Küçük Asya’ya taşınan ve MÖ 1600 civarında Anadolu’da Hattuşa’da (modern Türkiye) bir imparatorluk kuran eski bir Hint-Avrupalı grubuydu.

Hitit İmparatorluğu, MÖ 1300’lerin ortalarında, Küçük Asya, kuzey Levant ve Yukarı Mezopotamya ‘ya yayıldığında büyük zirvelere ulaştı. Pek çok Hint-Avrupalı gibi Hititler de atların evcilleştirilmesinden dolayı uzun mesafeler kat edip başka ülkelere gōç edebildiler.

Eski Mezopotamya’da ve bölgedeki diğer erken uygarlıklarda da kullanılan tekerlek ve vagon gibi teknolojilerin yayılması, çobanlara ve tarım uygarlıklarına da yardımcı oldu. Yaklaşık MÖ 1180’den sonra imparatorluk çöktü. Bazı şehirler MÖ sekizinci yüzyıla kadar ayakta kalan birkaç bağımsız yeni Hitit şehir devletine dönüştü.

Kültür

Hitit dili, bugün Amerika, Avrupa ve Batı ve Güney Asya’da yaygın olarak konuşulan bir akraba dil ailesi olan Hint-Avrupa’nın bir üyesiydi . On dokuzuncu yüzyıl arkeolojisine göre, Hititler bu şekilde adlandırılmışlardır. Hititler genellikle İsrailoğulları arasında yaşayan bir halk olarak anılır.

Medeniyetleri MÖ 3000’lerden başlayarak Tunç Çağı’nda gelişmesine rağmen, Hititler Demir Çağı’nın öncüleriydi. MÖ 1400 civarında demir eserler üretmeye başladı.

Bu önemlidir, çünkü Hititlerin demir ve çelik kullanımı, bronzdan daha verimli alet ve silahlar yaratmıştır. Hititlerin bu teknolojiyi nasıl geliştirdiklerine dair birkaç teori vardır.

Bazı bilim adamları, Hititlerin yıllardır metal işleme ile deneyler yaptığına ve sonunda bakır veya kalay gibi diğer metallerden daha yüksek bir sıcaklıkta eriyen demiri eriten bir eritme sürecini keşfetmelerine neden olduğuna inanıyor.

Hititlerin bu teknolojinin bir kısmını İran’ın batısındaki Zagros Dağları’ndaki halklardan öğrenmiş olmaları da mümkündür. Hititlerin Asur’daki ticaret ortakları ve Mısır İmparatorluğu’nun bazı bölgelerinde demir ürünlere yüksek talep vardı.

MÖ 1180’den sonra, Levant’taki genel kargaşanın ortasında, Deniz Halkları’nın -Akdeniz ve Mısır şehirlerine baskın yapmak için gemileri kullanan bilinmeyen milliyete sahip insanlar- birçok bağımsız Neo-Hitit şehir devletine dağıldı.

Hitit uygarlığının tarihi, daha çok eski krallıklarının bulunduğu bölgede bulunan çivi yazısı metinlerinden ve Mısır ve Orta Doğu’daki arşivlerde bulunan diplomatik ve ticari postalardan bilinmektedir.

Çivi yazısı, Hititlerin Mezopotamya imparatorluklarıyla ya doğrudan iletişim yoluyla ya da Hititlerin bir Mezopotamya İmparatorluğu olan Sümerlerle bağlantıları olan başka bir Orta Anadolu grubunu, Hatti’yi fethetmesiyle bazı bağlantılara sahip olduklarını öne sürüyor. Her iki durumda da Mezopotamyalıların yazı teknolojisi Hititlere aktarıldı.

Devlet

Hitit devletinin başı kraldı ve onu varis izliyordu. Bununla birlikte bazı yetkililer, hükümetin çeşitli şubeleri üzerinde bağımsız yetki uyguladı. Bu nedenle kral, krallığını kontrol edemedi. Örneğin, Kraliyet Muhafızları Şefi, Bürokrasiden sorumlu Yazıcılar Şefi ve hatta Ş∂r∂p Vekilleri Şefi!

Hititlerin gerçek günlük yaşamı ve kültürü gizemlidir. Çünkü bu kültürden yazılı belgeler esas olarak krallar ve onların seferleriyle ilgilidir. Hititlerin Akad alfabesini kullanarak kendi Hint-Avrupa dillerinde yazdıkları ve Mezopotamya’da insanların yaptığı gibi belgeleri imzalamak ve mülkleri işaretlemek için silindir mühürleri kullandıklarını biliyoruz.

Bu da iki kültür arasında bir bağlantı olduğunu gösteriyor. Ancak Hititler Mezopotamya geleneklerini, Hititlerin fethettiği ve daha önce Mezopotamya’da Sümerler ile bağlantıları olan bir Anadolu halkı olan Hatti’den öğrenmiş olabilirler.

Hitit yaşamı ve kültürüyle ilgili öğrendiğimiz ayrıntılar, Hatti’ninkilerden biraz farklı görünüyor. Ancak bulunan az sayıdaki birincil kaynak göz önüne alındığında, bu iki grup arasındaki ilişkinin kesin yapısını bilmiyoruz.

Din

Çok tanrılı bir dindeki tüm tanrıların kümesi olan Hitit panteonunda fırtına tanrıları belirgindi. Tarhunt, Fatih, Kummiya Kralı, Cennet Kralı ve Hatti Ülkesinin Efendisi olarak anılıyordu. Özellikle yabancı güçlere karşı s∂v∂ş ve zafer tanrısıydı. Bu, Hititlerin askeri güce değer verdiğini gösteriyor.

Kadeş S∂v∂şı

Hititlerin meşhur bir askeri angajmanı, MÖ 1274’te Mısır firavunu II. Ramesses ordusuyla olan Kadeş S∂v∂şı’dır. Bu s∂v∂ş özellikle önemlidir. Çünkü her iki taraf da MÖ 1258’de dünya tarihinde bilinen ilk barış anlaşmasına yol açan zaferini ilan etti.

Hititler ve Mısırlılar arasında çatışma

Hititler Mısır İmparatorluğu’na doğru ilerliyordu ve Firavun III. Tutmoses için sorun yaratmıştı. Firavun Ramesses II, Hititleri sınırlarından çıkarmaya karar verdi. Hititlerin sahip olduğu bir ticaret merkezi olan Kadeş şehrini ele g∈çirerek avantajı elde etmeyi umuyordu.

Ramses, Hitit kralı Muwatalli’nin birliklerine karşı s∂v∂şmak için dört tümen halinde 20.000’den fazla askerin başında Mısır’dan yürüdü.

S∂v∂ş

Mısır ve Hitit orduları oldukça eşit bir şekilde eşleşti. Bu yüzden her ikisi de zafer iddia etti. Mısır s∂v∂ş arabaları daha hızlıydı. Çünkü yanlarında sadece iki kişi vardı. Hitit arabaları ise fazladan bir kişiyi barındırarak her arabadan daha fazla mιzrak fırlatılmasına izin veriyordu.

Bronzdan daha güçlü olan s∂v∂ş arabaları ve demir aletlerin birleşimi, Mısır ve Hitit askeri teknolojisinin zamanının en gelişmişlerinden biri olduğu anlamına geliyordu. Her iki medeniyet de güçlü devlet gücünü ve imparatorluklarını kontrol etmek için s∂v∂şa asker gönderme yeteneğine sahipti.

Sonrası

Ramses, Mısır için büyük bir zafer elde etti: Düşmanını s∂v∂şta yendi. Muwatalli de Kadeş’i kaybetmediği için zafer elde etti. İlk barış antlaşması olan Kadeş Antlaşması önemli bir belgeydi. Çünkü büyük medeniyetlerin birbirleriyle s∂v∂şta olup olmadıklarını belirleme yeteneklerini gösteriyordu.

Sizce?

Kadeş S∂v∂şı ve Kadeş Antlaşması, büyük medeniyetlerin liderlerinin vatandaşlarının kaderlerini nasıl kontrol ettiği konusunda bize ne anlatıyor?

Kaynaklar ve ileri okuma:

1. See Ancient History Encyclopedia. “Indo-European Languages.” May 2014. https://www.ancient.eu/Indo-European_Languages/
2. See Pericles Press. “Iron: The secret weapon?” 2013. http://www.periclespress.net/Hittites_iron.html
3. See Ancient History Encyclopedia. “Sea Peoples.” September 2009. https://www.ancient.eu/Sea_Peoples/
4. See Ancient History Encyclopedia. “The Hittites.” April 2011. https://www.ancient.eu/hittite/
5. See Ancient History Encyclopedia. “Kadesh.” September 2009. https://www.ancient.eu/Kadesh/

Beril Foya

---

Bunlar da ilginizi çekebilir

Antik Mısır Hakkında Duymamış Olabileceğiniz 15 İlginç Gerçek

Mezopotamya – Nerede?, Kültürü, Tarihi ve Mirası Hakkında Her Şey

İnsanlar İlk Ne Zaman S∂v∂ştı?