Dünyayı Değiştiren 9 Antik Sümer Buluşu

Binlerce yıl önce, bugün Güney Irak’taki Dicle ve Fırat nehirleri arasında gelişmiş antik Sümerler, bazı yönlerinden Silikon Vadisi’nin antik haline benzer olan bir medeniyet kurdu. Rahmetli tarihçi Samuel Noah Kramer’in yazdığı gibi; “Sümer insanlarının teknolojik buluşlara olağandışı bir yetenekleri vardı.”

İlginizi çekebilir: Sümerler kimdir?, Tarihi, Devleti, Sümer Şehirleri ve Çöküşü

Yunanlıların Mezopotamya olarak adlandırdığı yerde, Sümerler yeni teknolojiler icat etti. Ayrıca hali hazırda keşfedilmiş olanların büyük ölçekte kullanımını kusursuzlaştırdı. Bu süreçte, insanların nasıl ekin ekip biçtiklerini, ev yaptıklarını, iletişim kurduklarını ve bilgiyle zamanın kaydını tuttuklarını değiştirdiler.

İçindekiler:

Seri Üretilen Çömlekçilik
Yazı Sistemi
Hidrolik mühendislik
Savaş Arabası
Saban
Tekstil Atölyeleri
Seri Üretilen Tuğlalar
Metalurji
Matematik

İlginizi çekebilir: Mezopotamya – Nerede?, Kültürü, Tarihi ve Mirası Hakkında Her Şey

Filedelfiya ’daki Penn Müzesi’nin Babilli bölümünün ortak sorumlusu ve işletmecisi olan Philip Jones’a göre; Sümerlerin yaratıcılıkları topraklarının doğal kaynak yoksunluğundan bu boyuta ulaşmıştı.

Açıklamasına göre; “az miktar ağaçları, neredeyse hiç taşları ve metalleri vardı.” Bu, onları kil gibi, antik dünyanın plastiği, maharetli materyaller kullanmaya itti. Tuğladan çanak çömleğe, yazı yazmak için masalara kadar her şeyin yapımında onu kil kullandılar.

Fakat Sümerlerin gerçek zekası büyük olasılıkla örgütseldi. Başka yerde icat edilen buluşları alıp daha büyük ölçüde uygulama kabiliyetleri vardı. Bu şekilde, tekstil, çanak çömlek gibi başkalarıyla takas edebilecekleri ürünlerin seri üretimini yapabiliyorlardı.

Kramer’in yazdığı gibi, Sümerli kimliğinde onları büyük hayaller kurmaya, ustalıkla düşünmeye iten bir şey vardı. Manevi ve psikolojik olarak, azme, başarıya, üstünlüğe, prestije, onur ve itibara çok fazla önem vermişlerdir.” diye açıklamıştır.

Sümerlerin buluşları adım adım yayıldı. Bugün içinde yaşadığımız teknik olarak gelişmiş modern dünyanın gelişmesine yol açtı.

İşte Sümerlerin izlerini bıraktıkları bazı alanlar.

Seri Üretim Çömlekçilik

Mezopotamya'nın eski uygarlıklarından çanak. — *Mezopotamya’nın eski uygarlıklarından çanak. Kredi: DeAgostini / Getty Images*

Diğer antik insanlar çömlekleri elle yaparlardı. Fakat Sümerler Pensilvanya Üniversitesi Akdeniz sanatı ve arkeolojisi doktora adayı Reed Goodman’a göre; dönen tekerleği, seri üretim imkanı sağlayan bir alet, geliştiren ilk kişilerdi. Bu onlara, çalışanların yiyecek payları için kaplar gibi ürünleri, bir nevi Tupperware’in antik atası, bolca üretme imkanı verdi. (Tupperware:renkli renkli plastik mutfak alet edevatı satan bir marka.)

Yazı Sistemi

Mezopotamya'dan gıda kaynaklarının bir kaydını oluşturmak için piktograf kullanan bir yazı örneği. — *Mezopotamya’dan gıda kaynaklarının bir kaydını oluşturmak için piktograf kullanan bir yazı örneği. Kredi: Prisma / Universal Images Group / Getty Images*

Jones diyor ki; yüzde yüz emin olmamakla birlikte, büyük ihtimalle Sümerler’in yazı sistemi geliştiren ilk uygarlıktı. Her halükarda kesindir ki milattan önce 2800’de çoktan yazılı iletişim kullanıyorlardı. Lakin, büyük edebi eserler yazmadılar ya da tarihlerini kayıt altına almadılar. Onun yerine, üretip sattıkları ürünlerin kayıtlarını tuttular.

“İlk metinleri sadece sayılar ve ürünlerdi.” Diyor Jones. Bunu, özünde çeşitli objelerin çizimleri olan resimli grafik sistemiyle yaptılar. Gerçi nihayetinde, resimli grafikleri fikirlerini ve eylemlerini ifade etmek için kullandılar. Resimli grafikler kelime ve sesleri temsil eden sembollere dönüştüler.

Katipler, kuruyup tablet formuna gelen ıslak kile sembolleri kazımak için keskinleştirilmiş kamış kullandılar. Yazı sistemi çivi yazısı olarak bilinen bir sistem oldu. Ve Kramer’in not ettiği gibi, daha sonra gelen medeniyetler tarafından ödünç alındı ve Orta Doğu’da iki bin yıl boyunca kullanıldı.

Hidrolik Mühendislik

*Nehirlerin tarımsal önemini gösteren Mezopotamya kabartması. Kredi: DEA / G. Dağlı Orti / De Agostini / Getty Images*

Sümerler Dicle ve Fırat nehirlerinin taşan suyunu, ve içerdiği zengin alüvyonu nasıl toplayacaklarını ve yön vereceklerini, ve daha sonra tarlalarını sulayıp gübrelemeyi çözdüler. Karmaşık, kamıştan yapılmış barajlı, palmiye gövdeli ve su akışını kontrol etmek için kapıları açılıp kapanabilen balçıklı kanal sistemleri tasarladılar.

Savaş Arabası

Tekerlek: Buluşlar ve Yeni Versiyonlar’ında Richard W. Bulliet, Sümerler tekerlekli araçları icat etmedi ama büyük ihtimalle ilk sürücüsünün bir takım hayvanı sürdüğü iki tekerlekli savaş arabasını geliştirdiler, diye yazar. Goodman der ki; Sümelerin milattan önce üç bin yılında ulaşım için benzeri arabalarının olduğu kantılar vardır ama büyük ihtimalle bu arabalar, zorlu arazinin tekerlekli yolculuğu zorlaştıracağı kırsal kesimlere ulaşımdan ziyade seremoniler ya da askeriye tarafından kullanıldı.

Saban

Kramer’e göre; Sümerler, çiftçilikte çok önemli bir teknoloji olan sabanı icat etti. Hatta, çiftçilere çeşitli tür sabanları nasıl kullanacaklarını detaylı yönergeli kitapçık yaptılar. Ve tarla kemirgenlerinin tanrıçası Ninkilim’e ekinlerin yenilmesini önlemek amacıyla hürmetlerini sunmak için söylenilmesi gereken duayı belirtirdi.

Tekstil Atölyeleri

Mezopotamyalı bir kadın dokuma yapıyor. Kredi: DeAgostini / Getty Images

Orta Doğu’daki diğer kültürlerin yün toplamasına ve kıyafet için kumaş dokumasına rağmen, Sümerler bunu ilk kez endüstriyel boyutta yapanlardır.

“Sümerlerin yeniliği tapınaklarını kocaman fabrikalara dönüştürmekti.” Diye açıklıyor Goodman. Sümerler akraba hatlarını kesen ve tekstil yapmak için daha büyük, modern imalat şirketlerinin ataları, üretim organizasyonları kuran ilk medeniyettir.

Seri Üretim Tuğlalar

Fırat nehrinin batı kıyısındaki eski bir Sümer şehri olan Suriye, Mari'de (modern Tell Hariri) bir arkeolojik alan. — *Fırat nehrinin batı kıyısındaki eski bir Sümer şehri olan Suriye, Mari’de (modern Tell Hariri) bir arkeolojik alan. Kredi: Jean-Michel Coureau / Gama-Rapho / Getty Images*

Kramer’a göre, ev ve tapınak inşasındaki taş ile kereste kıtlığını gidermek için Sümerler kilden tuğla yapımı için kalıplar tasarladılar. İlk başta kili inşaat malzemesi olarak kullanamamalarına rağmen, “yenilik, büyük miktarda tuğla üretmek ve onları geniş ölçüde bir araya getirebilme yetisidir.” Diye açıklıyor Jones. Yapılar taş olanlar gibi dayanıklı olmamış olsa da, daha fazla yapı inşa etmeyi ve daha büyük sümer şehirleri oluşturmayı başarmışlardır.

Metalbilim – Metalurji

Sümer uygarlığı tarafından bakır, altın ve lapis lazuli'den yapılmış aslan başlı kartal. — *Sümer uygarlığı tarafından bakır, altın ve lapis lazuli’den yapılmış aslan başlı kartal. Kredi: DeAgostini / Getty Images*

Bakır Geliştirme Derneği’ne göre, Sümerler, mızrak başından keskilere ve jiletlere günlük yaşam ürünlerinde bakırı kullanan ilk insanlardan bazılarıdır. Aslan kafalı kartal gibi fantastik hayvanları betimleyen dramatik panelleri içeren bakırdan sanat da yapmışlardır. Kramer’e göre Sümerli metalbilimciler kamışla ısıtılmış ve ayaklarla ya da ellerle kullanılabilen körüklerle ısısı kontrol altında tutulan fırınlar kullanmıştır.

Matematik

Sümerler tarafından geliştirilen çivi yazısı. Kredi: Black Aperture/Getty Images

İlkel insanlar, kemiklere çentik atmak gibi basit yöntemler kullanarak saymışlardır fakat, Robert E. Ve Carolyn Krebs’in kitabı Antik Dünya’nın Ezber Bozan Bilimsel Deneyler, Yenilikler ve Buluşları adlı kitabına göre; atmışlı birimlere dayanan, ilk resmi bir numaralandırma sistemini geliştirenler Sümerler ‘di. İlk başta, birimlerin kayıdını tutmak için kamış kullandılar. Çivi yazısının geliştirilmesiyle birlikte, kil tabletlerin üstüne dikey işaretler kullandılar. Çalışmaları, onları takip eden medeniyetlerin matematiksel hesaplamalarına zemin hazırladı.

Beril Foya