Psikoloji Nedir?

Psikoloji hakkında kapsamlı bilgiler sunacağız. Nedir, türleri nelerdir, tarihi, psikolojinin kullanım alanları, psikolojinin etkisi ve psikoloji üzerine yanılgılar ile ilgili detaylı bilgiler.

Psikoloji Nedir?

Psikoloji veya diğer adıyla ruh bilimi, zihin ve davranış üzerine araştırmalar yapan bir bilim dalıdır. Bu bilim dalı insanların nasıl düşündüğünü, davrandığını ve hissettiğini etkileyen biyolojik etkileri, toplumsal baskıları ve çevresel faktörleri kapsamaktadır.

Psikoloji hakkında daha zengin ve daha derin bilgiler edinmek insanların, diğer insanlara karşı daha anlayışlı olmalarını sağlamanın yanı sıra kendi davranışlarını kavramalarına da yardımcı olmaktadır.

Psikolojinin Tarihi

İlkel psikoloji hem felsefeden hem de biyolojiden doğmuştur. Bu iki konu üzerine tartışmaların tarihi, Aristoteles ve Sokrates’i de içeren eski Yunan düşünürleri dönemine kadar uzanmaktadır.

İlginizi çekebilir: Aristoteles (Aristo) Biyografi

“Psikoloji” kelimesi, aslı itibarıyla “hayat” ya da “nefes” anlamına gelen Yunanca “psyche” kelimesinden türemektedir. “Psyche” kelimesinin türetilmiş anlamları arasında “ruh” veya “benlik” kelimeleri de bulunmaktadır.

Psikolojinin ayrı ve bağımsız bir çalışma alanı olarak ortaya çıkışı, tam anlamıyla, Wilhelm Wundt’ın 1879 yılında Almanya’nın Leipzig şehrinde ilk deneysel psikoloji laboratuvarını kurduğu zaman gerçekleşmiştir.

Psikolojinin tarihi boyunca, insan zihnini ve davranışlarını açıklamak amacıyla çeşitli düşünce ekolleri ortaya çıkmıştır. Hatta bazı durumlarda belirli düşünce ekolleri bir süreliğine psikoloji alanını yön verir bir konuma yükselmiştir.

Aşağıda başlıca düşünce ekollerinden bazıları verilmiştir:

• Yapısalcılık (Strüktüralizm): Wundt ve Titchener’ın yapısalcılığı en eski düşünce ekolüdür. Ama kısa bir süre içerisinde yenileri de ortaya çıkmaya başlamıştır.
• İşlevcilik (Fonksiyonalizm): İlk psikolog ve filozof William James, çalışma alanını insan bilinci ve davranışlarını anlama amacı üzerine odaklayan işlevcilik olarak bilinen düşünce ekolü ile ilişkilendirilmeye başlandı.
• Psikanaliz (Ruh Çözümleme): Kısa bir süre içerisinde bu ilkel düşünce ekolleri, psikolojiye dair nüfuzlu ve etkili birkaç yaklaşımın doğmasına yol açtı. Bu yaklaşımlardan biri olan Sigmund Freud ’un psikanalizi merkezine bilinçaltının insan davranışlarını nasıl etkilediğini almıştır.
• Davranışçılık (Behaviorizm): Davranışsal düşünce ekolü, içsel psikolojinin davranış üzerindeki etkilerini araştırmaktan vazgeçerek psikolojiyi gözlenebilir davranışlar üzerine çalışma yapan bir alan haline getirmeye çalışmıştır.
• İnsancıl (Hümanistik) Psikoloji: Daha sonraları, bu insancıl yaklaşım, merkezine  kişisel gelişimin ve kendini gerçekleştirmenin önemini almıştır.
• Bilişsel Psikoloji: 1960’lı ve 1970’li yıllara gelindiğinde, bilimsel devrim; düşünmek, karar vermek, dil gelişimi ve hafıza gibi içsel süreçlerin araştırmasını teşvik etmiştir.

Bu düşünce ekolleri bazı zamanlar birbiriyle rekabet eden güçler olarak algılanırken bu ekollerin her biri şu ana dek psikolojiyi daha iyi anlamamıza katkıda bulunmuştur.

Psikoloji Türleri 

Psikoloji; insan düşüncesinin, davranışının, gelişiminin, duygulanımının, motivasyonunun ve daha fazlasının incelenmesini kapsayan geniş ve çok çeşitli bir alandır. Bunun bir sebebi olarak da zaman içinde psikolojinin birçok alt dalı ve uzmanlık alanı ortaya çıkmıştır. Aşağıda psikoloji bilim dalı içerisindeki önemli araştırma ve uygulama alanları verilmiştir:

• Anormal psikoloji: Bu alan anormal davranış ve psikopatoloji (duygu, düşünce ve davranış bozukluğu üzerine araştırma yapan psikolojinin bir alt dalıdır) üzerine çalışmalar yapmaktadır. Bu uzmanlık alanı çeşitli ruhsal hastalıkların araştırılması ve tedavisi üzerine odaklanmaktadır ve psikoterapi ve klinik psikoloji ile etkileşim içindedir.
• Biyopsikoloji (Biyolojik psikoloji ): Bu alan biyolojik süreçlerin zihni ve davranışı nasıl etkilediği üzerine çalışmalar yapmaktadır. Bu alan sinirbilimi ile beraber çalışmaktadır ve beyin hasarı ile beyindeki anormallikleri taramak için MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme) ve PET (Pozitron Emisyon Tomografisi) aletlerinden yaralanmaktadır.
• Klinik psikoloji: Bu alan ruhsal bozuklukların değerlendirilmesi, teşhisi ve tedavisi üzerine çalışmalar yapmaktadır.

• Bilişsel psikoloji: Bu alan; dikkat, hafıza, algı, karar verme, sorun çözme ve dil edinimini içeren insani düşünce süreçleri üzerine çalışmalar yapmaktadır.
• Karşılaştırmalı psikoloji: Bu alan psikolojinin hayvan davranışları üzerine araştırma yapan bir alt dalıdır.
• Gelişimsel psikoloji: Bu alan; bilişsel yetenekler, ahlak, sosyal işlevsellik, kimlik/kişilik ve yaşamın diğer alanlarını kapsayacak şekilde insanın, ömrü boyunca büyümesini ve gelişmesini inceler.
• Adli psikoloji: Bu, psikolojik araştırma ve ilkelerini yasal ve ceza adaleti sisteminde kullanma üzerine odaklanan uygulamalı bir çalışma alanıdır.
• Endüstri ve örgüt psikolojisi: Bu, psikolojik araştırmaları iş performansını geliştirmek ve çalışan seçmek için kullanan bir alandır.
• Kişilik psikolojisi: Bu alan, her bir bireyi birbirinden farklı kılan düşünce, davranış ve zeka biçimlerinin yanı sıra kişiliğin nasıl geliştiğine dair çalışmalar yapmaktadır.
• Sosyal psikoloji: Bu alan; grup davranışı ve kişilerin davranışları, tavırları, önyargıları, uyumları, saldırgan davranışları ve ilgili konular üzerindeki toplumsal etkiler üzerine çalışmalar yapmaktadır.

Psikolojinin Kullanım Alanları 

Psikolojinin en bariz uygulama alanı, psikologların danışanlarının ruhsal bozukluklarla ve psikolojik hastalıklarla mücadele edip üstesinden gelmelerine yardım etmek için çeşitli ilkeleri, araştırmaları ve klinik bulguları kullandıkları zihinsel sağlık alanıdır.

Psikolojinin diğer bazı uygulama alanları ise şu şekildedir:

• Eğitim programları geliştirme
• İşbilim (Ergonomi)
• Kamu düzeni hakkında bilgilendirme
• Zihinsel sağlık tedavisi
• Performans (verim) geliştirme
• Kişisel sağlık ve iyilik
• Psikolojik araştırmalar
• Kişisel gelişim
• Toplumsal plan tasarımı
• Çocuk gelişimini anlama

Şu bilinmelidir ki kısa bir tanımlama ile psikolojinin kapsadığı her şeyi anlatmak zordur. Ancak gelişim, kişilik, düşünce, his, duygu, dürtü ve toplumsal davranış gibi konular psikolojinin anlamaya, öngörmeye ve açıklamaya çalıştığı şeylerin sadece bir kısmını temsil etmektedir.

Psikolojinin Etkisi

Psikoloji, bütün olarak hem bireylere hem de topluma fayda sağlayan uygulamalı, aynı zamanda da teorik bir alandır. Psikolojinin büyük bir kısmı ruh sağlığı sorunlarının teşhisi ve tedavisi ile ilgilenmektedir. Ama söz konusu psikolojinin etkisi olduğunda bu ancak buz dağının görünen kısmıdır.

Psikolojinin bireylere ve topluma katkı sağladığı bazı alanlar şu şekildedir:

• İnsanların yaptıkları davranışları neden yaptıkları konusunda anlayış geliştirme
• İnsan zihnini ve davranışını etkileyen farklı faktörleri kavramak.
• Sağlığı, günlük yaşamı ve mutluluğu etkileyen sorunları kavrama.
• Ürün tasarımı için işbilimi geliştirme.
• Daha güvenli ve daha elverişli iş alanları oluşturma.
• Hedeflerine ulaşmaları için insanları motive etmeye yardımcı olmak.
• Üretkenliği artırmak.

Psikologlar yukarıda sayılanları, bilimsel yöntemleri insan davranışlarını anlamak, açıklamak ve öngörmek için kullanarak yerine getirmektedirler. Psikolojik çalışmalar, daha sonra deneysel olarak test edilen hipotezler ile başlayarak oldukça sağlam temellere dayandırılmaktadır.

Psikoloji Üzerine Muhtemel Yanılgılar

Günümüzde psikoloji üzerine çok fazla kafa karışıklığı ve yanılsamalar mevcuttur. Ne yazık ki psikoloji ile ilgili bu tür yanılgılar, psikoloji mezunu olan insanların kendi çalışma alanlarının dışında farklı kariyer planlarının yanı sıra psikologların popüler medyadaki klişeleşmiş tasvirlerinden dolayı giderek artmaktadır.

Elbette ki suçların çözülmesine yardım eden psikologlar ve insanlara zihinsel sağlık sorunlarıyla baş etmelerinde yardımcı olan çok sayıda uzman kişi bulunmaktadır.

Ancak,

• Daha sağlıklı çalışma alanları yaratmaya katkı sağlayan
• Toplumsal sağlık programlarını tasarlayan ve uygulayan
• Uçak güvenliği üzerine araştırmalar yapan
• Teknoloji ve bilgisayar programlarının tasarlanmasına yardımcı olan
• Askeriye hayatı ve savaşların psikolojik etkileri üzerine çalışmalar yapan

psikologlar da mevcuttur.

Unutulmamalıdır ki nerede çalışırsa çalışsınlar psikologların öncelikli görevleri insan davranışlarını tanımlamaya, açıklamaya, öngörmeye ve bu davranışlara etki etmeye yardım etmektir.

Genel Değerlendirme

Sizin de anlayabildiğiniz gibi, psikoloji nispeten yeni bir bilim dalı olmasına rağmen aynı zamanda muazzam miktarda derin ve kapsama alanı geniş bir bilim dalıdır. Ruhsal hastalıkların değerlendirilmesi, teşhisi ve tedavisi psikolojinin esas ilgi alanlarıdır ama psikoloji ruhsal sağlıktan çok daha fazlasını kapsamaktadır.

Günümüzde psikologlar, günlük insan yaşamı üzerinde önemli etkileri bulunan pratik uygulamalar geliştirmenin yanı sıra insanların nasıl düşündüğüne dair bildiğimiz bilgilere yenilerini ekleyerek insan zihni ve davranışlarının pek çok farklı tarafını incelemeyi amaçlamaktadırlar

Psikoloji, insanların bireysel mutluluklarını geliştirip giderek daha da karmaşık hale gelen bir dünyada yaşamlarını başarıyla sürdürmelerine yardımcı olmak amacıyla çalışmalar yapmaktadır.

 Çevirmen: NURETTİN TÜREMİŞ

Aşağıda oluşturduğumuz menüye tıklayarak dilediğiniz alana hızlıca ulaşabilirsiniz. Ya da aşağıya kaydırarak genel olara inceleyebilirsiniz. Keyifli okumalar dileriz..

Psikoloji Nedir? | Tarihi | Türleri | Kullanım Alanları | Psikolojinin Etkisi | Psikoloji Üzerine Yanılgılar | Genel Değerlendirme