Leonhard Euler 15 Nisan 1707’de İsviçre’nin Basel kantonunda bulunan Riehen kasabasında doğdu. Babası Paul Euler bir papazdı ve annesi Marguerite Brucker de bir papazın kızıydı. Leonhard’in üç erkek kardeşi vardı: Johann Heinrich (1709-1790), Andreas (1710-1748) ve Paul (1712-1786). Leonhard küçük yaşta matematiğe ilgi duymaya başladı ve babası ona ilk dersleri verdi.
Leonhard 13 yaşında Basel Üniversitesi’ne girdi ve burada Johann Bernoulli gibi ünlü matematikçilerden ders aldı. 16 yaşında felsefe alanında lisans derecesini aldı ve 17 yaşında da teoloji alanında yüksek lisans derecesini tamamladı. Ancak asıl ilgi alanı matematikti ve bu alanda doktora yapmak istiyordu. Doktora tezi olarak da Basel problemini seçti. Bu problem, harmonik serinin diverjan olduğunu gösteren Jakob Bernoulli tarafından ortaya atılmıştı. Leonhard Euler bu problemi çözerek doktorasını aldı ve matematik dünyasında tanınmaya başladı.
Leonhard Euler’in Kariyeri
Leonhard Euler 1727 yılında St. Petersburg Akademisi’ne davet edildi ve burada matematik, fizik ve denizcilik alanlarında çalışmaya başladı. Aynı zamanda Rus donanması için de görev yaptı. 1733 yılında Johann Bernoulli’nin yerine matematik profesörü oldu. 1735 yılında ise Basel Akademisi tarafından verilen Büyük Ödül’ü kazandı. Bu ödül, üç cismin birbirine olan çekim kuvvetlerinin nasıl hesaplanacağı sorusuna verilen en iyi cevap için veriliyordu. Leonhard Euler bu soruyu tam olarak çözemedi ama en yakın yaklaşımı buldu.
Euler 1736 yılında Katharina Gsell ile evlendi. Katharina’nın babası Georg Gsell bir ressamdı ve Euler’in arkadaşı Daniel Bernoulli’nin de kayınbiraderiydi. Euler’in bu evlilikten 13 çocuğu oldu ama bunlardan sadece beşi yetişkinliğe ulaştı: Johann Albrecht (1734-1800), Karl (1737-1800), Christoph (1743-1787), Charlotte (1744-1794) ve Ludwig (1756-1783).
Euler 1741 yılında Berlin Akademisi’ne geçti ve burada 25 yıl boyunca kaldı. Berlin’de hem akademik hem de politik olarak etkili oldu. Prusya kralı II. Friedrich ile iyi ilişkiler kurdu ve ona bilimsel danışmanlık yaptı. Ayrıca Berlin Akademisi’nin yayın organı olan Memoires’in editörlüğünü üstlendi ve burada birçok önemli makalesini yayınladı.
Euler 1748 yılında sağ gözünü kaybetti. Bu durumun nedeni tam olarak bilinmemektedir ama bazı kaynaklar uzun süre güneş tutulmasını izlemesine, bazı kaynaklar da katarakt ameliyatına bağlamaktadır. Ancak Euler bu engeline rağmen matematik çalışmalarına devam etti ve hatta bazen tek gözüyle bile daha iyi gördüğünü söyledi.
Euler 1766 yılında St. Petersburg Akademisi’ne geri döndü ve burada hayatının sonuna kadar kaldı. St. Petersburg’da da birçok eser verdi ve özellikle mekanik, hidrodinamik ve astronomi alanlarında önemli buluşlar yaptı. 1771 yılında ise sol gözünü de kaybetti ve tamamen kör oldu. Bu durum da onun matematik yapmasına engel olmadı. Hatta bazıları onun kör olduktan sonra daha da üretken olduğunu iddia etmektedir.
Euler 18 Eylül 1783’te St. Petersburg’da öldü. Ölüm sebebi beyin kanaması olarak belirtilmektedir. Ölmeden önce son çalışması olan Ay’ın hareketleri üzerine bir makale yazmıştı.
Leonhard Euler’in Eserleri
Leonhard Euler’in eserleri saymakla bitmez. Matematik, fizik, astronomi, mekanik, optik, hidrodinamik ve müzik teorisi gibi birçok alanda binlerce makale yazmıştır. Ayrıca matematik ve fizik eğitimi için de birçok kitap kaleme almıştır. Euler’in eserlerinin tam listesi Opera Omnia adlı 74 ciltlik bir koleksiyonda toplanmıştır. Ancak bu koleksiyonun tamamlanması Euler’in ölümünden 100 yıl sonra gerçekleşmiştir.
Euler’in eserleri arasında en önemli ve etkili olanlarından bazıları şunlardır:
Introductio in analysin infinitorum (1748):
Bu kitapta Euler matematiksel analizin temellerini atmış ve fonksiyon kavramını genişletmiştir. Ayrıca karmaşık sayılar, logaritma, trigonometri ve sonsuz seriler gibi konulara da değinmiştir.
Institutiones calculi differentialis (1755) ve Institutiones calculi integralis (1768-1770):
Bu kitaplarda Euler diferansiyel ve integral hesabın kurallarını ve uygulamalarını sistematik bir şekilde sunmuştur. Ayrıca diferansiyel denklemler, varyasyon hesabı ve Fourier serileri gibi konulara da katkıda bulunmuştur.
Mechanica (1736-1737):
Bu kitapta Euler Newton mekaniğinin aksiyomatik bir sunumunu yapmış ve analitik mekaniğin temellerini atmıştır. Ayrıca rijit cisimlerin hareketi, kütle merkezi, atalet momenti ve dönme hareketi gibi konulara da açıklık getirmiştir.
Methodus inveniendi lineas curvas maximi minimive proprietate gaudentes (1744):
Bu kitapta Euler varyasyon hesabının ilkelerini ortaya koymuş ve en küçük eylem ilkesini kanıtlamıştır. Ayrıca Euler-Lagrange denklemlerini türetmiş ve brakisistokron problemi gibi klasik problemleri çözmüştür.
Theoria motus corporum solidorum seu rigidorum (1765):
Bu kitapta Euler rijit cisimlerin dönme hareketini incelemiş ve Euler açıları, Euler denklemleri ve Euler teoremi gibi kavramları tanıtmıştır.
Scientia navalis (1749):
Bu kitapta Euler denizcilik biliminin ilkelerini anlatmış ve gemilerin tasarımı, denge, direnç, yelken açısı ve manevra kabiliyeti gibi konulara matematiksel modeller geliştirmiştir.
Theoria motuum planetarum et cometarum (1744):
Bu kitapta Euler gezegenlerin ve kuyruklu yıldızların hareketlerini Newton’un kütleçekim yasasına göre açıklamış ve Kepler yasalarını türetmiştir. Ayrıca gezegenlerin yörüngelerinin şeklini belirleyen parametreleri bulmuş ve gezegen hareketlerinin tablolarını vermiştir.
Theoria motus lunae (1772):
Bu kitapta Euler Ay’ın hareketini incelemiş ve Ay’ın yörüngesindeki sapmaların nedenlerini bulmaya çalışmıştır. Ayrıca Ay’ın dönüş periyodu, gelgit kuvvetleri ve Ay tutulmaları gibi konulara da değinmiştir.
Letters to a German Princess (1768-1772):
Bu kitapta Euler Prusya prensesi Sophie Charlotte’ye bilimin temel kavramlarını anlatan mektuplar yazmıştır. Bu mektuplar hem popüler hem de eğitici bir nitelik taşımaktadır. Euler bu mektuplarda matematik, fizik, astronomi, optik, akustik, elektrik, manyetizma, kimya ve fizyoloji gibi konulara değinmiştir.
Elements of Algebra (1770):
Bu kitapta Euler cebirin temellerini ve uygulamalarını anlatmıştır. Ayrıca sayılar teorisi, denklem çözme, permütasyon ve kombinasyon, olasılık ve sonsuz küçükler gibi konulara da girmiştir.
Tentamen novae theoriae musicae (1739):
Bu kitapta Euler müzik teorisinin matematiksel temellerini ortaya koymuş ve müzikal armoninin nedenlerini açıklamaya çalışmıştır. Ayrıca müzikal seslerin sınıflandırılması, müzikal ölçekler, müzikal oranlar ve müzikal formüller gibi konulara da değinmiştir.
Leonhard Euler’in Önemi ve Etkisi
Leonhard Euler matematik ve bilim tarihinin en önemli ve etkili isimlerinden biridir. Matematiksel sembollerin ve notasyonların çoğunu o geliştirmiş ve matematik dilinin standartlaşmasına katkıda bulunmuştur. Matematiksel analiz, sayılar teorisi, graf teorisi ve topoloji gibi yeni matematik dallarının kurucusu olarak kabul edilir. Ayrıca matematiksel fizik, mekanik, hidrodinamik ve astronomi gibi alanlarda da önemli buluşlar yapmıştır.
Euler’in çalışmaları hem çağdaşları hem de sonraki nesiller üzerinde büyük bir etki yaratmıştır. Euler’in öğrencileri arasında Joseph-Louis Lagrange, Pierre-Simon Laplace, Alexis Clairaut ve Jean le Rond d’Alembert gibi ünlü matematikçiler vardır. Ayrıca Carl Friedrich Gauss, Bernhard Riemann, Augustin-Louis Cauchy, Leonhard S. Stejneger ve Carl Gustav Jacob Jacobi gibi matematikçiler de Euler’in eserlerinden ilham almışlardır.
Euler’in adı birçok matematiksel kavram, teorem, formül ve sabite verilmiştir. Örneğin Euler sayısı (e), Euler sabiti (γ), Euler formülü (e^ix = cos x + i sin x), Euler denklemi (F – E + V = 2), Euler teoremi (a^φ(m) ≡ 1 (mod m)), Euler karakteristiği (χ), Euler açıları (α, β, γ), Euler denklemleri (dL/dt = M) ve Euler metodu (y_(n+1) = y_n + hf(x_n,y_n)) gibi.
Euler’in adına verilen ödüller de vardır. Örneğin Uluslararası Matematik Birliği tarafından verilen Fields Madalyası’nın arkasında Euler’in portresi bulunmaktadır. Ayrıca İsviçre Matematik Derneği tarafından verilen Euler Madalyası da vardır.
Euler’in anısına yapılan anıtlar da vardır. Örneğin Basel’de doğduğu evin önünde bir heykeli bulunmaktadır. Ayrıca Berlin’de Akademi binasının önünde de bir heykeli vardır. St. Petersburg’da ise Akademi binasının yanında bir anıtı vardır. Ayrıca Euler’in mezarı da burada bulunmaktadır.
Euler’in adı birçok yerde de kullanılmıştır. Örneğin Ay’da bir kratere, Mars’ta bir dağa, asteroit kuşağında bir asteroide ve Güneş sisteminde bir noktaya Euler adı verilmiştir. Ayrıca Euler adlı bir programlama dili, bir matematik yazılımı, bir matematik dergisi ve bir matematik projesi de vardır.
“başarıları görüldüğü gibi muazzam ve hatta bazı bilimsel keşifleri Newton ve Einstein’ın başarılarından daha hayran bırakıcı. ” denmiş ama ben bu arkadaşımızın keşifleri, başarıları ve teorileri konusunda bir bilgiye rastlayamadım. Tek anladığım kendisi bir matematik dehası, gözler kör oluyor ve Uranus var mı yok mu tartışırken de ölüyor. Mutlaka önemli bir bilim adamı olmalı ama önemi nereden geliyor anlatılmamış ki?