Psikiyatri, duygusal, ruhsal ve davranışsal bozuklukların teşhisi, tedavisi ve önlenmesine odaklanan tıp dalıdır. Psikiyatrist ise madde kullanım bozukluğu da dahil olmak üzere ruh sağlığı konusunda uzmanlaşmış tıp doktorudur. Psikiyatristler, psikolojik sorunların hem fiziksel hem de zihinsel yönlerini değerlendirme yetkisine sahiptir.
İnsanlar birçok nedenden dolayı psikiyatrik yardım aramaktadır. Panik atak, korkutucu halüsilasyonlar, intihar düşünceleri, ‘sesler’ duyma gibi sorunlar ani gelişebilir. Ya da daha uzun vadeli olabilirler ve; üzüntü, ümitsizlik, yoğun kaygı, işleyiş sorunları gibi günlük hayatın çarpıklaşmasına ya da kontrolden çıkmasına sebep olabilmektedir.
Teşhis
Psikiyatristler hekim oldukları için, hastalarla yapılan münakaşalarla birlikte onların fiziksel ve mental durumunun bir resmini çizmeye yardımcı olan çok çeşitli tıbbı laboratuvar ve psikoloji testleri isteyebilir veya uygulayabilir. Eğitimleri onları, duygusal ile diğer hastlalıklar arasındaki karmaşık ilişkiyi ve genetik ile aile öyküsü etkenlerinin tüm bu verilere olan katkısını anlamaları, tıbbi ve psikolojik verileri değerlendirmeleri, tanı koyabilmeleri ve tedavi planı çizebilmek için hastalarla beraber çalışabilmeleri için donanımlı hale getirmektedir.
Spesifik teşhisler APA’nın (Amerika Psikoloji Birliği) Ruhsal Hastalıkların Tanısal ve İstatiksel El Kitabı’nda bulunan; mental bozuklukların teşhisine dair açıklamalar, semptomlar ve diğer kriterleri içeren kıstaslara dayanmaktadır.
Psikiyatristler Ne Tür Tedaviler Uygulamaktadır?
Psikiyatristler her hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak çeşitli psikoterapi türleri, ilaç tedavileri, psikososyal müdahaleler ve diğer yaklaşımlar (elektrokonvülsif terapi veya EKT gibi) dahil olmak üzere birçok tedavi uygulamaktadır.
Bazen konuşma terapisi olarak adlandırılan psikoterapi, bir terapist ile hasta arasındaki konuşma ilişkisini içeren bir tedavi biçimidir. Çok çeşitli zihinsel bozuklukları ve duygu durum problemlerini tedavi etmek için kullanılabilmektedir. Psikoterapinin amacı, hastanın daha iyi çalışabilmesi için engelleyici veya rahatsız edici semptomları ortadan kaldırmak ya da kontrol altına almaktır. Sorunun boyutuna bağlı olarak tedavi 1-2 hafta içinde birkaç seansla çözüme kavuşabildiği gibi yıllarca birçok seans gerektirebilir. Psikoterapi bireysel olarak, çift halinde, aile ile veya grup olarak yapılabilmektedir.
Psikoterapinin birçok çeşidi vardır. Hastaların davranışlarını veya düşünce kalıplarını olumlu yönde değiştirmeye, geçmiş ilişkilerin ve deneyimlerin mevcut davranışlar üzerindeki etkisini keşfetmelerine, ve diğer sorunları belirli yollarla çözmeye yardımcı olacak şekilde tasarlanmış psikoterapiler vardır. Örneğin bilişsel davranış terapisi, problem çözmeye odaklanan hedef merkezli bir terapidir. Psikanaliz ise birkaç yıl boyunca sık seanslar gerektiren yoğun bir bireysel psikoterapi türüdür.
Çoğu ilaç, psikiyatristler tarafından yüksek tansiyon veya şeker hastalığı tedavisinde kullanılan ilaçlarla aynı şekilde kullanılır. Psikiyatristler, bir takım kapsamlı değerlendirmeleri tamamladıktan sonra ruhsal bozuklukların tedavisine yardımcı olacak ilaçlar yazabilir. Psikiyatrik ilaçlar, bazı zihinsel bozukluklarda görüldüğü düşünülen beyin kimyasındaki dengesizliklerin düzeltilmesine yardımcı olur. Uzun süreli ilaç tedavisi gören hastaların, ilacın etkinliğini ve olası yan etkileri gözlemlemek için periyodik olarak psikiyatristleri ile görüşmeleri gerekmektedir.
İlginizi çekebilir: Tüm Zamanların En Etkili 5 Psikiyatrik İlacı
Kullanılan İlaç Sınıfları
- Antidepresanlar – depresyon, panik atak bozuklukları, TSSB, anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk, sınırda kişilik bozukluğu (borderline) ve yeme bozukluklarını tedavi etmek için kullanılır.
- Antipsikotikler – psikotik semptomlar (sanrılar ve halüsilasyonlar), şizofreni, bipolar bozukluğunu tedavi etmek için kullanılır.
- Sakinleştiriciler ve Anksiyolitikler– insomnia (uykusuzluk) ve anksiyete bozuklukları tedavilerinde kullanılır.
- Hipnotikler– uykuyu dindirmek/uyandırmak ve sürdürmek için kullanılır.
- Duygudurum Dengeleyiciler– bipolar bozukluk tedavisinde kullanılır.
- Stimulanlar/Uyarıcılar – ADHD (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu) tedavisinde kullanılır.
Genellikle ilaçlar psikoterapi ile birlikte reçete edilmektedir. Bazen diğer tedavilere de başvurulmaktadır. Elektrokonvülsif terapi (ECT), beyne elektrik akımları uygulanmasını içeren bir tedavi çeşididir. Çoğunlukla diğer tedavilere cevap vermeyen şiddetli depresyonu tedavi etmek için kullanılır. Derin beyin stimülasyonu (DBS), vagus sinir stimülasyonu (VNS) ve transkraniyal manyetik stimülasyon (TMS) bazı zihinsel bozuklukları tedavi etmek için kullanılan yeni terapilerden birkaçıdır. Işık terapisi ise mevsimsel depresyonu tedavi etmek için kullanılır.
Psikiyatri Eğitimi
Bir psikiyatrist olmak için, kişinin tıp fakültesini bitirmesi ve devlet tıp lisansı için yazılı bir sınava girmesi ve ardından dört yıllık psikiyatri ihtisasını tamamlaması gerekmektedir. Uzmanlık eğitiminin ilk yılı tipik olarak, geniş kapsamlı hastalıkları olan vakalarla çalışan bir hastanede yapılır. Eğitimdeki psikiyatrist daha sonra çeşitli psikoterapi türlerinin, psikiyatrik ilaçların ve diğer tedavilerin kullanımı dahil olmak üzere ruh sağlığının tanı ve tedavisini öğrenmek için en az üç yıl daha kendini geliştirmektedir. Eğitim; yatan hasta, mobilize/ayakta hasta ve acil servis bölümlerinde gerçekleşmektedir.
Bazı psikiyatristler ayrıca dört yıllık genel psikiyatri eğitiminden sonra ek uzmanlık eğitimini tamamlarlar. Aşağı alanlar için de sertifika alabilmektedirler:
- Çocuk ve ergen psikiyatrisi
- Geriatrik psikiyatri
- Adli (yasal) psikiyatri
- Bağımlılık psikiystrisi
- Psikomatik (zihin ve beden) tıp
- Uyku ilacı
Bazı psikiyatristler, psikanaliz veya psikiyatrik araştırmada ek eğitimi seçmektedir.
Psikiyatristler Nerede Çalışır?
Psikiyatristler; özel muayenehaneler, klinikler, genel ve psikiyatri hastaneleri, üniversite tıp merkezleri, toplum kurumları, mahkemeler ve hapishaneler, bakım evleri, endüstri, hükümet, askeri ortamlar, rehabilitasyon programları, acil servis odaları gibi çeşitli ortamlarda çalışmaktadırlar.
Psikolog ve Psikiyatrist Arasındaki Fark Nedir?
Psikiyatrist, psikiyatri alanında özel eğitim almış (tıp fakültesini tamamlamış) bir tıp doktorudur. Psikoterapi uygulayabilmekte, gerekli ilaçları ve diğer tıbbi tedavileri reçete edebilmektedir. Psikolog ise genellikle, en yaygın olarak klinik psikoloji alanında olmak üzere yüksek lisans derecesine sahiptir ve genellikle araştırma ya da klinik uygulamalar konusunda kapsamlI bir eğitime tabi tutulmuştur. Psikologlar, ruhsal bozuklukları psikoterapi ile tedavi etmektedir, bazıları ise psikolojik test ve değerlendirmeler konusunda uzmanlaşmıştır.
Konu ile ilgili detaylı bilgiyi burada öğrenebilirsiniz: Psikolog ve Psikiyatrist Arasındaki Fark Nedir?
Yağmur GÖKSEL
Çevirmen Notu: Makalede psikiyatri eğitiminden bahsedilmiş fakat ABD prosedürü anlatılmış doğal olarak Türkiye’deki sistem farklı, sanırım değiştirilmesi gerekecek bilgilendirmek istedim.
Yorumlar 6