Sherlock Holmes, Antik Yunan’da ortaya çıkan bir teknik olan “hafıza sarayında” bilgi parçalarını sakladığını düşünerek her şeyi hatırlıyor. Şimdilerde araştırmacılar, bu yöntemin uzun süreli anılar yaratmak için gerçekten işe yaradığını keşfettiler. Loci metodu olarak adlandırılan anımsatıcı tekniğin kullanıcıları, bir yol (veya Holmes’un sarayı) gibi tanıdık bir yerde zihinsel olarak dolaşırlar. Bir bilgi parçasını hatırlamak için, onu hayal ettikleri yola bırakırlar ve daha sonra adımlarının izlerini sürerek alırlar.
Örneğin, New York’da bulunan Central Park’ı çok iyi biliyorsanız, orada yürüdüğünüzü hayal ederken bir yandan da Boat House için ‘kitap’ kelimesini, bir sonraki virajda ‘su şişesi’ kelimesini ve ardından çeşmeye geldiğinizde ‘boşluk’ kelimesini hayal edebilirsiniz. Ve böylece bu kelimeleri hatırlamak istediğinizde adımlarınızın izlerini takip ettiğinizi düşünmeniz yeterli olacaktır.
Bu yöntemle eğitim alarak, dünyanın en iyi hafıza şampiyonları kelime listeleri, rakam dizileri ve kart desteleri gibi aşırı miktarda bilgileri hatırlayabilir. Ancak Dünya Hafıza Şampiyonası sadece kısa süreli hafızayı test ediyor. İnsanlar hafızayı geliştirmek için bu yöntemi kullandıklarından dolayı yapılan araştırmalar çok az sayıdadır.
Viyana Üniversitesi’nde bilişsel sinirbilimci olan baş yazar Isabella Wagner, “Dünya Hafıza Şampiyonasında görülen olağanüstü hafıza performansına hayran kaldık,” dedi. Aynı zamanda çalışmanın ortak yazarlarından biri, Hollanda Nijmegen’deki Donders Beyin, Biliş ve Davranış Enstitüsü’nde araştırmacı olan Boris Konrad, bir hafıza şampiyonudur.
Loci Metodu
Wagner, Loci metodunun yeni veya ilgisiz bilgileri beyne yerleştirmek için bir iskele veya bina gibi bilinen yerleri veya yolları kullandığını söyledi. “Ön bilgi, tanıdık yol ve yeni bilginin birleşimi hafızayı güçlendirmek için çok güçlüdür” diye ekledi. Wagner ve ekibi Loci metodunu değerlendirmek için hafıza yarışmalarında dünyanın en iyi 50’si arasında yer alan 17 hafıza sporcusunu ve bu sporcularla yaş ve zeka gibi özellikler bakımından eşleşen 16 diğer kişiyi inceledi.
Araştırmacılar, katılımcılardan bir listede bulunan rastgele kelimeleri incelemelerini isterken katılımcıların beyinlerinin işlevsel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) taramalarını aldılar. Daha sonra araştırmacılar; katılımcılara listeden bir seferde üç kelime sunarak, kelimelerin daha önce çalışılanlarla aynı sırada olup olmadığını hatırlamalarını istediler.
Çalışmanın ikinci bölümünde, daha önce anımsatıcı konusunda deneyimi olmayan 50 katılımcıyı incelediler. 17’sini anıları hatırlamak için loci yöntemini kullanarak altı hafta boyunca eğittiler. Katılımcıların geri kalanı kontrol grubundaydı. Bunlardan 16 tanesi aktif kontroller grubunda idi, bu da “çalışan hafıza eğitimi” adı verilen farklı bir hafıza tekniği kullanılarak eğitildikleri anlamına geliyordu.
17 tanesi ise pasif kontroller grubunda yer alıyordu, yani bu hiç eğitilmedikleri anlamına geliyordu. Hem eğitimden önce hem de sonra aynı görevleri yerine getirirken katılımcıların beyinlerini fMRI ile tekrar taradılar. Ayrıca araştırmacılar, katılımcılardan fMRI taramalarından 20 dakika ve 24 saat sonra hangi kelimelerin listede olduğunu hatırlamalarını istedi.
Ekip, bu testi 24 saatlik süreyi aşmayacak şekilde 20 dakikadan sonra hatırlanabilen kısa süreli hatıraları ve 24 saatlik bir süreç sonrasında da hatırlanabilen uzun süreli hatıraları tanımlamak amacıyla kullanmıştır. Dört ay sonra, araştırmacılar katılımcıların kelimeleri ezberleme ve hatırlama yeteneklerini yeniden test ettiler.
DAHA İYİ BİR HAFIZA
Beklenildiği gibi, loci metodu ile eğitilen katılımcılar diğer hafıza metodu ile eğitilenlerden veya hiç teknik olmadan deneyi tamamlayanlardan daha iyi, daha uzun süreli hafıza gösterdi. Eski yöntemle eğitim alan katılımcılar, dayanıklı anılarda önemli bir artış gösterdiler. Ancak zayıf anılarda veya 20 dakika sonra yok olan kısa süreli anılarda kontrol gruplarına kıyasla önemli bir değişiklik göstermedi.
20 dakika sonra loci metodu ile eğitim alan kişiler listeden 62 kelime hatırlarken, diğer metot ile eğitim alanlar 41, hiç eğitim almamış olanlar ise 36 kelime hatırladı. 24 saat sonra, loci metodu ile eğitilen insanlar yaklaşık 56 kelime hatırladılar. Diğer metot ile eğitim alanlar 30, hiç eğitim almamış olanlar ise 21 kelime hatırladı.
Dört ay sonra diğer hafıza metoduyla eğitim alanlar 30, hiç eğitim almamış olanlar 27 kelime hatırlayabilirken; loci metoduyla eğitilen kişiler kontrol gruplarında yaklaşık 50 kelime hatırladılar. Dahası, dünya hafıza şampiyonları ve loci yöntemi ile eğitim alan katılımcılar, kelime listelerini ve sıralamayı ezberlerken benzer beyin aktivitesi gösterdi.
Ekip ayrıca beklenmedik bir şeyle karşılaştı.
Wagner, çalışmayı yaparken hem dünya şampiyonlarının hem de katılımcıların beyin aktivitelerinin azaldığından bahsetti. “Daha iyi performans genellikle farklı beyin bölgelerinin artan etkileşimi ile ilişkili olduğu için bu bizim için biraz şaşırtıcıydı” dedi.
Başka bir deyişle, araştırmacılar daha az beyin aktivasyonunun daha iyi hafızaya yol açtığını buldular. Warner’a göre bunun nedeni loci metodunun beyni daha verimli çalışmasını sağlaması olabilir. Ek olarak, katılımcılar dinlenirken, loci metodu ile eğitilmiş olanlar, uzun süreli hafızayı depolamak için beyin bağlantısında artışlar yaşadı.
Wagner, neredeyse herkesin loci metodunu kullanmayı öğrenebileceğini söyledi. “Açıkçası bu metot zaman ve düzenli uygulama gerektiriyor. Bu nedenle herkes için uygun olmayabilir. Ancak hafızayı güçlendirmek ve yüksek, hatta olağanüstü hafıza performansına ulaşmak kesinlikle mümkün.”
Araştırmacılar, bu eğitimin kelimelerden başka şeyleri hatırlamak gibi diğer durumları nasıl etkileyeceğini test etmediler. Wagner, “Tekniğin sağlıklı yaşlanma sırasında bilişsel gerilemeyi hafifletmeye yardımcı olup olmayacağı veya hastalığı önlemeye veya yavaşlatmaya yardımcı olup olmayacağı da net değil.” diyor. “Ancak, bu sonuçlar konusunda oldukça heyecanlıyız ve gelecekteki çalışmaların araştırılması için bol miktarda malzeme vermesi beklenilen bir dizi yeni soru ortaya çıkıyor” dedi.
Bulgular 3 Mart Çarşamba günü Science Advances dergisinde yayınlandı.
Eylül Ustaoğlu
Bunlar da ilginizi çekebilir
Başarısız Olduğunuz Şeyleri Yapmanın Önemi
Yeni̇ Bir Araştırmaya Göre Hafıza Tamamen Doğru Bir Şeki̇lde Çalışmayabilir
Yorumlar 1