Aristoteles ve İkna Sanatı

Her gün, konuşmalarımızın bir kısmı muhakkak bir tür ikna içerir. Mesela yapay zekanın tehlikeleri hakkında titiz bir felsefi tartışma yaşıyor olabilirsiniz. Veya sebzelerini yemeyi reddeden bir çocuk için farklı sebepler üretmeye çalışıyor olabilirsiniz. Durum ne olursa olsun, ikna sanatı sahip olunması gereken yararlı bir araçtır. Günümüzde tüm zamanların en bilge ve en etkili filozoflarından biri olarak kabul edilen Aristoteles, ikna sanatı da dahil olmak üzere çok çeşitli konularla ilgileniyordu.

İlginizi çekebilir: Aristoteles (Aristo) Biyografi

Buna ek olarak, birçok Aristotelesçi fikir gibi, Aristoteles ‘i bu konudaki görüşleri de bugün hala çok değer taşıyor.

Retorik ‘te Aristo, ikna sanatını üç bölüme ayırır: Ethos, Logos ve Pathos.

(Retorik ya da eski ismiyle Belâgat, etkileyici ve ikna edici konuşma sanatı.)

Ethos

Bu bileşenlerden ilki, izleyiciyi argümanlarıyla ikna etmeye çalışan kişinin güvenilirliğine odaklanıyor:

‘Bazı yazarların retorik incelemelerinde varsaydığı gibi, konuşmacının ortaya çıkardığı kişisel iyiliğin ikna gücüne hiçbir katkısı olmadığı doğru değildir; tam tersine, karakteri, sahip olduğu en etkili ikna aracı olarak adlandırılabilir. ‘- Retorik, Aristoteles

Aristoteles, Ethos’un, üç kısımdan oluşan ikna yönteminin en önemli bileşeni olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Bunu daha basit bir şekilde ifade edecek olursak, konuşmacılar dinleyicilere neden kendilerine güvenebileceklerini anlatmalıdır. Ortaya koyacakları sebepler ahlaki karakterleri, belirli bir alandaki geçmiş deneyimleri veya konuşmacıların güvenilirliğine tanıklık eden başka herhangi bir argüman şeklinde değişiklik gösterebilir.

Fakat konuşmacı güvenilirliğini kanıtlayamazsa, dinleyici, ne kadar güçlü olursa olsun argümana katılmaya daha az meyilli olacaktır.

Logos

Logos, argümanın kendisiyle ilgilidir:

‘… Sözü edilen konuya uygun ikna edici argümanlar aracılığıyla bir gerçeği veya bariz bir gerçekliği ispatladığımızda, ikna, konuşmanın kendisi aracılığıyla gerçekleşir.’ – Retorik, Aristoteles

Burada, Aristoteles’in düşüncelerinde vurgulanması gereken ana cümle açıklamanın ’… bir gerçeği kanıtladı …’ kısmıdır.

Basitçe ifade etmek gerekirse, argüman gerçekler ve mantıkla desteklenmelidir. Başka bir deyişle, argümanın mantıklı olması gerekiyor. Çok fazla idealizm varsa ve yeterince pragmatizm yoksa, seyirci bu argümana ikna olmayacaktır.

Varsayımsal bir senaryo sunuyor olsanız bile, söz konusu senaryonun yasaları gerçek dünyanın parametreleriyle eşleşmelidir.

Bu şekilde, seyirci konuşmacının argümanını takip edebilecek ve hayali senaryosunun arkasındaki gerçek hayat mantığını görebilecek.

Pathos

Son kısım olan Patos ise tamamen duygularla alakalıdır:

‘… konuşma, duygularını harekete geçirdiğinde, dinleyiciler ikna edilebilir bir hale gelirler. Nitekim memnun olduğumuz ve arkadaşça davrandığımız zamanki yargılarımız, acı çektiğimiz ve düşman olduğumuz zamanki ile aynı değildir. ‘- Retorik, Aristoteles

Burada Aristoteles, duyguların esasi alıcılar olduğunu ve ikna etme konusunda yetenekli olan konuşmacıların, sözlerini, belirli alıcıları tetiklemek için kullanabileceklerini vurguluyor.

Konuşmacının bunu etkili bir şekilde yapabilmesi koşuluyla, dinleyicinin duygusal tepkisi, onları kendilerine sunulan argümanı desteklemeye teşvik edecektir.

Aristoteles’e göre korku güçlü bir duygudur ve yine Aristoteles’e göre bu güç, acıya ve yıkıma neden olabilecek yaklaşan kötülük algısından kaynaklanır.

Konuşmacı, eğer izleyicinin zihninde korku yaratabilirse, argümanın yankı yaratması çok daha olasıdır.

Sonuç

Özünde, Ethos, Logos ve Pathos, konuşmacının güvenilirliğine, argümanın gücüne ve izleyicinin duygularına eşittir.

Bu ikna sanatı bugün hala geçerli olan basit, üç kısımlı bir yöntemdir. Politikacılar, avukatlar, öğretmenler, öğretim görevlileri ve danışmanlar, farkında olmasalar bile bu modeli her gün kullanmaya devam ediyorlar.

Ayrıca, ister barda arkadaşlarınızla birlikte takılıyor olun, ister topluluk önünde yapacağınız bir konuşma etkinliği için bir konuşma hazırlayın, bu yöntem sahip olunması gereken değerli bir kaynaktır.

---

İlginizi çekebilir: Mevlana Celaleddin-i Rumi

İlginizi çekebilir: İbn-i Sina, Koronavirüs Zamanında Bize Ne Öğretebilir?