Journal of Social and Personal Relationships’in Kasım sayısında yayınlanan Zeigler-Hill ve yardımcı yazarların makalesi, narsistlerin romantik partnerlerini, kendilerini aldatmaktan ya da kendilerinden ayrılmaktan, nasıl koruduklarını araştırıyor.
Eşini elde tutma: Zarar vermek ve yarar sağlamak
Narsist insanlar çoğunlukla zayıf ilişkileri olur. Çünkü genelde ilişkilerini kendilerine yarar sağlayacak şekilde kurarlar (kendilerini iyi hissetmek ya da sosyal statülerini yükseltmek gibi). Bununla birlikte narsistler de hepimiz gibi romantik ilişkilerini sürdürmek, aldatma ve ayrılmaları önlemek için birtakım davranışsal stratejiler geliştirir.
Bu stratejiler eşi elde tutma davranışları olarak adlandırılır. Eşi elde tutma davranışları, yarar sağlama ve zarar verme taktiklerini içerir. Yarar sağlama davranışları ilişki doyumunu arttıran düşük riskli taktiklere karşılık gelir. Örneğin iltifat etmek ya da hediye almak.
Zarar verme davranışları da aksine yüksek risk içerir, aldatmayı ve ayrılmayı zorlaştırır ya da maliyetli hale getirir. Bu davranışlar potansiyel rekabetlere (örneğin tehditlere) yol açsa da genelde narsist kişinin partnerine yöneliktir. Partnere karşı yapılan cezalandırmalar, finansal zorluklar yaratmak, kişinin ailesine ve arkadaşlarına ulaşmasını engellemek gibi direkt de olabilir; gaslighting benzeri psikolojik manipülasyonları kullanmak gibi dolaylı da olabilir. Kurban durumuna düşen tarafın misilleme yapma ya da ilişkiyi bitirme ihtimali olduğu için zarar verme davranışları yüksek risk içerir. Bu yüzden genellikle tedbir almadan (yarar sağlamadan) tek başına kullanılmaz.
Narsistik Hayranlık ve Rekabet Kavramı
Zeigler-Hill ve arkadaşları, eşini elde tutma davranışları ile narsisizm arasındaki ilişkiyi incelemek için, Narsistik Hayranlık ve Rekabet Kavramı denilen bir model kullandı.
Bu modele göre, narsistler iki şekilde büyüklenmeci (büyüklenme, kibir, saldırganlık v.s) kendilik duygusunu sürdürmeye çalışır:
Narsistik hayranlık (kendini sunma ve yüceltme): Narsistler kendilerini istedikleri şekilde sunarak (örneğin kendinden emin ya da çekici gözükmeye çalışarak) sosyal anlamda hayranlık toplamak ister.
Narsistik rekabet (kendini düşmanca savunma ve koruma): Narsistler potansiyel rakiplerini değersizleştirmek gibi saldırgan hareketlerle kendilerini hırçın bir şekilde korur. Bu strateji genellikle ilki işe yaramadığında kullanılır.
Güncel araştırmalar: Örnekler ve ölçümler
Zeigler-Hill ve diğerleri, narsistik hayranlık ve rekabetin, eşini elde tutma davranışlarıyla nasıl bir ilişkisi olduğunu görmek için üç çalışma yürüttü.
Birinci çalışma: yaş ortalamaları 20, 112’si erkek, beyaz ırktan olan 625 üniversite öğrencisi ile yürütüldü. Bu çalışmaya (ve diğer çalışmalara da) katılmak için belirlenen kriter en az son 3 aydır heteroseksüel bir ilişkide bulunmaktı. Birinci çalışmadaki örneklemin romantik ilişki uzunluklarının medyanı 1,8 yıldı. Katılımcıların yaklaşık %85’inin sevgilisi vardı, %7’si sevgilisiyle beraber yaşıyordu, %3’ü nişanlıydı ve %5’i evliydi.
İkinci çalışma: yaş ortalamaları 20, 53’ü erkek, %85’i beyaz ırktan olan 349 katılımcı ile yürütüldü. Romantik ilişki uzunluklarının medyanı 1,9 yıla yakındı. Katılımcıların %85’inin sevgilisi vardı, %3’ü nişanlıydı, %3’ü evliydi ve %9’u partneriyle beraber yaşıyordu.
Üçüncü çalışma: yaş ortalamaları 20, 58’i erkek, %84’i beyaz ırktan olan 373 kişi ile gerçekleştirildi. Romantik ilişki uzunluklarının medyanı 1,8 yıla yakındı. Katılımcıların %86’sının sevgilisi vardı, %8’i partneriyle beraber yaşıyordu, %1’i nişanlıydı ve %5’i evliydi.
Katılımcılardan eşi elde tutma davranışları, tepkisel kıskançlık (romantik partnerin flört davranışlarına ya da aldatmasına tepki olarak deneyimlenen), şüpheci kıskançlık (partnerin başkalarına karşı ilgisine tepki olarak deneyimlenen), egemenlik yönelimi (istediği pozisyonu elde etmek için korku yaratmak) ve prestij yönelimi (pozisyonunu hak ederek kazanmak) ölçeklerinin yanında çeşitli narsisizm ölçekleri doldurmaları istendi.
Sonuçlar: Narsisizmin eşi elde tutma davranışları üzerindeki etkisi
Narsistik hayranlık ile yarar sağlama davranışları arasında ve narsistik rekabet ile zarar verme davranışları arasında pozitif ilişkiler bulundu. Bu ilişkileri sırayla inceleyelim.
Narsistik hayranlık: Romantik ilişkileri sürdürmek için kullanılan narsistik hayranlık taktikleri, büyüklenmeci kendilik duygusunun devamlılığını sağlamak için kullanılan tekniklerle benzeşiyor.
Bunun ne anlama geldiğini açıklamak için abartılı hediyeler verme gibi bir örneği ele alalım. Pahalı hediyeler vermek yarar sağlayıcıdır ve tabii ki bu yarar narsist kişinin partnerine yöneliktir. Ancak hediye narsist birey için de kendini sunma ve yüceltme olanağı yaratır. Yani aslında abartılı ve pahalı hediyeler alan kibar biri gibi davranarak büyüklenmeci kendilik duygusunu sürdürme ihtiyacı ile ilgilidir.
Elbette bütün kendini yüceltme girişimleri narsist kişinin romantik partnerine yarar sağlamaz. Özellikle narsist kişinin şüpheci kıskançlığı yüksek seviyelere ulaştığında zarar verici davranışlar da kullanılabilir.
Narsistik rekabet: Veriler, narsistik rekabetin korkutma, zorlama, fiziksel şiddet gibi zarar verici davranışlar sergileme eğilimiyle ilişkili olduğunu gösteriyor.
Narsistik rekabet ile bu caydırıcı teknikler arasındaki bağlantıya bakıldığında narsistik rekabetin zayıf ilişki kurma yeteneğiyle ilişkili olması şaşırtıcı değildir. Bu stratejinin amacı ilişkiyi sürdürmek, ayrılığı önlemek olsa da tehdit etmek ve güç kullanmak aldatmaya ya da ilişkinin sonlandırılmasına teşvik edebilir.
Özetle:
- Narsistik rekabet stratejisini kullanan narsistler zarar verici davranışlarda bulunur.
- Narsistik hayranlık stratejisini kullanan narsistler yarar sağlayıcı davranışlarda bulunur fakat yüksek seviyede şüpheci kıskançlık yaşadıklarında zarar verici davranışlara geçiş yapar.
Diğer bir deyişle sık sık kendini sunma ve yüceltme fırsatı bulamayan narsistler, ilişkilerini sürdürmek için romantik partnerlerini tehdit edebilir ve onların gözünü korkutabilir. Kendini sunmak için gerekli ortamı bulabilen narsistler ise partnerlerine pahalı mücevherler almak, onları lüks restoranlara götürmek gibi, yarar sağlayıcı davranışlarda bulunabilir. Bununla birlikte, kıskançlıkları üst düzeylere çıkarsa tehdidi ve korkutmayı da kullanabilirler.
Zehra Güzelhan
Bunlar da ilginizi çekebilir
Narsist Nedir?, Narsistlerin Özellikleri Nelerdir?, Narsisizm Hakkında Her Şey.
İlişkinizin Kötüye Gittiğinin İşaretleri ve Çözümleri
Yorumlar 3