Narsistlerin öne çıkan en güvenilir davranış biçimi manipülasyondur. Manipüslasyon, tam teşhis koyulan veya sadece bazı özellikleri gösteren bir narsist için bile sonlu bir hedefe ulaşma taktiğinin anahtarıdır. Bazı durumlarda, manipülasyon kolay tanınır ve kaçınılabilir veya göz ardı edilebir; örneğin, öne çıkmaya çalışan bir satış elemanında, hatta politikacılar ve şirket CEO’larında bile bu tekniğin kullanımına rastlanır.
Ancak manipülasyonu uygulayan kişisel olarak sevdiğimiz ve güvendiğimiz biriyse, bu teknik daha gizli olma eğilimindedir.
Sevgi beraberinde kırılganlık getirir. Güvensizliklerimizi ve kendimizden şüphe ettiğimiz konuları sevdiğimiz insanlara aktardığımızda güvenilir ellerde olduğunu ve insanların saygı duyduğunu hissederiz. Ancak karşıdaki manipülatif bir kişiyse, bu sevgi ve nezaketi sömürüye dönüştürebilir. Manipülasyon doğrudan veya gizli bir şekilde olabilir; ancak ne şekilde olursa olsun kontrol etmeye ve incitmeye dayalıdır.
The Psychological Harassment Information Association ( Psikolojik Taciz/Mobbing Bilgi Derneği) manipülasyonu, istismarcının mağdurun dengesini bozmak için kişisel, özel ve hassas bilgilerini kullanması olarak tanımlamıştır (2010). Bu fikrin arkasındaki amaç manipülatörün kontrolü ele geçirmesi veya yeniden kazanması için kυrbanın/mağdurun yanlış bir şeye inandırılmasıdır.
Hem doğrudan hem dolaylı yapılan manipülasyonlar kişiyi bireysel yakınlıkta ve bağlı tutmakta kullanılır. Abartılı ve dramatik hikayeler dağılabilecek dikkati korumak amacıyla anlatılır. Asıl önemli olan, manipülatörün sizi sevdiğinden veya kalmanızı istediğinden kaynaklanmadığını anlayabilmektir; aksine sevginiz, dikkatiniz ve bağlılığınız eksilmeye başlamıştır.
Bir narsist ile partneri arasındaki ilişkiyi bir ip olarak düşünelim. İp rahatlatıcı, huzur veren ve çekici bir şeyle kaplı olsun. Bu ip o kadar zorlayıcıdır ki; bireyi, sahip olma duygusunun aşk olduğuna inandırır. İlişki uzadıkça ip daha da sıkılaşır, manipülatörün kontrolü daha da artar; ancak ipin gerilimi arttıkça bu aldatıcı kaplama sıcakla aşınmaya başlar ve kυrbana karşı sürtünerek yanar. Manipülasyonlar, kaplamadaki ipi kurtarmak ve ipin kopmasını önlemek için kullanılan bir çabadır; böylece kυrban serbest bırakılır.
Narsistler, başka bir kişinin onlarla olmak istemediği hatta onu reddetmeye kadar gidebileceği gerçeğini kabullenmezler. Unutmayın ki narsistlerin temel özelliği şişirilmiş, hak edilmemiş egoyla beraber insanların onu kıskandığına dair içsel inançlarıdır.
Onlara göre, partnerlerinin onları sevmemesi ve onlar olmadan mutlu yaşayabilmesi basitçe mümkün değildir. Eğer narsist kişi daha öncelerde iyi kontrol ettiği bir kişinin bile dikkatini ve onayını yitirirse tekrar bu kontrolü sağlamak adına daha ekstrem uzunlukta manipülasyonlara başvuracaktır.
Bazı manipülasyon yöntemleri doğrudan ve küstahtır, kυrbanda empati duygusunu tetiklemekte kullanılır. Bu kişiler int¡harIa tehdit etmeyi hatta ¡nt¡harları için bir planı olduğunu öne sürmeyi iki kere düşünmeyecektir. Burdaki amaç istismara uğrayan partnerin bakıcı özelliğini uyandırarak onu kendine yakın tutmaktır.
New York metrosunda yaşayan eski bir kυrban; “Eski sevgilim üç yıllık ilişkimiz boyunca birçok kez beni ¡nt¡har etmekle tehdit etti. Ne zaman ilişkiden ayrılmaya çalışsam, ona yeterince hizmet etmediğimi veya onunla yeterince ilgilenmediğimi hissettiğinde; kimsenin umurunda olmadığını düşündüğü için nasıl öIeceğine dair bir monoloğa giderdi. Bir planı olduğunu bile iddia etti ve bir kez ¡nt¡har etmeyi denedi ama hayatta kaldı… İlk başta, tehditler işe yaradı . Ona boyun eğdim ve onunla kaldım. Ama sonunda, bunun beni kendine yakın tutmak için kullandığı bir hile olduğunu anladım. Hiç yardım almadı, asla bir doktora ya da danışana gitmedi. Bir yıldır ayrıyız ve o hala yaşıyor.” şeklinde anlatır.
İnt¡har manipülatörler tarafından kullanılan doğrudan ve korkutucu araçtır. Ancak partner bunun sadece bir araç olduğunu, gerçeklik olmadığını kabul edip bir sınır oluşturursa etkisinden kaçılabilir. Elbette ¡nt¡har hafife alınacak bir tehdit değildir; bunun yanı sıra kişi eğer yardımı reddediyorsa, bir arkadaşın veya partnerin yapabileceği fazla bir şey yoktur. “Üzgün olmanı anlıyorum ve yardım almanda seni destekleyeceğim, ama bana doğrudan tehditler yöneltip kendine zarar vermemen için yanında kalmaya zorlayamazsın!” şeklinde belirtilecek özsaygı sınırları, istismara uğrayan partnerin mesafesini ve bireyselliğini koruyacaktır.
Doğrudan manipülasyon taktikleri işe yaramazsa, narsistler mikromanipülasyon olarak bilinen yöntemlere yönelebilirler. Bunlar dolaylı ve gizli manipülasyonlara benzer, ancak mikromanipülasyonlar daha çok partnerlerinin sempatisine , empatisine ve kendi algıladıkları kυrban statüsüne yöneliktir. Mikromanipülasyonlar: hikayeyi yeniden yönlendirmenin, diğer kişinin düşünceleri ve duyguları üzerinde kontrolü yeniden kazanmanın kasıtlı yollarıdır. Bu kısa yorumlar ağır ve beklenmedik bir şekilde vuran, mağdurun açıklama için manipülatöre geri dönmesini gerektiren geçici veya gündelik konuşmalarda yapılır. Bu psikolojik taciz şekli çok daha tehlikelidir çünkü kυrbanın neredeyse isteyerek geri döndüğü en tatlı kokulu durumu yaratır.
Yeni İngiltere’den Dani; “Eski partnerim sürekli benim için anlam ifade etmeyen mesajlar yollardı, ardından ‘Üzgünüm, yanlış kişiye gönderdim’ şeklinde bir mesaj daha iletirdi. Ya da mesajı yollardı ve hemen silerdi, benim tek görebildiğim ‘Jane bu mesajı sildi’ olurdu. İlk zamanlarda bu taktiğe düşerdim; ona ne istediğini veya problemin ne olduğunu sorardım, bu durum tam bir sohbete dönüşerek devam ederdi. Bir arkadaşım sonunda bana, eski sevgilimin benden istediği şeyi ona verdiğimi söyledi: dikkat çekmek.” diyerek anlatır.
Bu günlerde Güney Amerika Birleşik Devletleri’nden bir kişi, narsist eski partnerinin hareketleri sebebiyle zor bir boşanma sürecine girdi. Sonunda başka insanlarla görüşmeye başlaması eski eşinin onu mikromanipüle etmeye çalışmasını durduramadı; çocuklarından veya tatillerden bahsettikleri hafif sohbetler arasına usulca ağır konuları sıkıştırıyor. Örneğin son zamanlarda yaptığı bir yorumda, yaklaşan doktor randevusu için eğer kanser veya komplikasyonları ihtimaline karşın ekstra testlere ihtiyaç duyulmazsa, çocukları almak için tam vaktinde orda olacağını belirtiyor.
Bir narsist kanser tehtidi için detay vermek yerine kolayca “Geç kalabileceğim bir randevum var.” diyebilir. Beklenmeyen bilgilerin-gerçek olsun ya da olmasın- kasıtlı olarak bahsedilmesi ile eski partneri şaşırtmak, sempatisini ve desteğini kazanmak, sonucunda gevşeyen ipleri yeniden sıkmak hedeflenmiştir. Kυrban rolü, empatik eski partnerini geri kazanmaya çalışan narsist bir manipülatör için çok faydalı olabilir.
Bazı kυrbanlar istismarcılarına o kadar takıntılılardır ki manipülasyonları gerçek kabul edip durumu değiştirmeye çalışmazlar. Diğerleri, bu masalları ve tehditleri sorgulayan iç sesini dinlemeye başlar. Tüm bu manipülasyonlar kυrbanın korkularını, endişelerini ve suçluluklarını yem olarak kullanmaya odaklıdır (Shortsleeve/2018). Bir narsist hiçbir zaman hayatında sevgi, destek ve arkadaşlık için bir partner istemez; onun için her ilişkinin amacı kendi istek ve arzularının yerine getirilmesidir.
Birey, söylenilen yalanları kabul etmeyi reddettiğinde ve gerçeği aramaya başladığında ortaya belirli bir güç ve özsaygı çıkar. Narsistler tarafından kullanılan manipülatif iplerden kurtulmak kolay değildir fakat özgürlük her zaman çabaya ve acıya değer.
Kaynaklar:
- Psychological Harassment Information Association. (2010). Retrieved from psychologicalharassment
- Shortsleeve, C. (2018). How to tell if someone is manipulating you – and what to do about it. Time. Retrieved from time/5411624/how-to-tell-if-being-manipulated
Gökçe Doğa AKSU
