Biz insanlar gün batımı veya güzel bir manzaraya baktığımızda çok farklı şeyler hissedebiliriz. Çevremizdeki görsel dünya günlük varoluşumuzun merkezindedir ancak bu farkındalığı deneyimleyen tek tür insanlar mıdır? Yoksa hayvanlar da aynı farkındalığa sahip mi? Bilim insanları ve filozoflar bin yıldır bu sorunun versiyonlarını sordular. Ancak buna cevap bulmak zor oldu. Yale Üniversitesi araştırmacılarından oluşan bir ekip yakın zamanda bu bilmeceyi çözmeye çalışmanın ustaca bir yolunu buldu.
Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı’nda 29 Mart’ta yazan yazarlar; insan olmayan bir türün -al yanaklı makak- etrafındaki dünya hakkında bilinçli bir farkındalığa sahip olduğunu öne sürdü.
Yale’de doktora sonrası araştırmacı ve birinci yazar olan Moshe Shay Ben-Haim: “İnsanlar uzun zamandır hayvanların dünyayı bizim gibi deneyimleyip deneyimlemediğini merak ediyorlardı. Ancak bu soruyu deneysel olarak test etmenin iyi bir yolunu bulmak zordu.”
Maymunlar, insanlardaki gibi “çifte ayrışma (bilinçli ve bilinç altı)” modelini barındırıyorsa bu, maymunların gördükleri manzarayı tıpkı insanların gördüğü gibi bilinçli olarak deneyimlediği anlamına gelir. Yale’de psikoloji profesörü olan ve çalışmanın eş kıdemli yazarı olan Laurie Santos ve ekibi makakların, görsele bilinçli veya bilinçsiz olarak bakıp bakmadığını öğrenmek için yeni bir yol denediler.
Bir dizi deneyde maymunlar ve insanların, bir hedef görüntünün ekranın solunda mı yoksa sağında mı görüneceğini tahmin etmeleri istendi. Görsel, ekrana yansıtılmadan önce görüneceği yerin zıt tarafına katılımcıları yönlendiren küçük bir yıldız işareti yerleştirildi. İşaret birkaç saniye boyunca ekranda kaldığında, insan katılımcılar hedefin işaretten zıt konumda görüneceğini başarıyla öğrendi. Ancak işaret bilinçaltı olarak sunulduğunda -insanların bilinçli algısından kaçacak kadar hızlı- katılımcılar bilinçaltında ipucu verilen tarafı seçmeye devam ettiler. İpucunun karşı tarafı tahmin ettiği kuralını öğrenemediler.
Şaşırtıcı bir şekilde araştırmacılar maymunların da insanlarla tam olarak aynı tepki modellerini gösterdiğini buldular. İnsanlar gibi makaklar da ipuçları bilinçli olarak sunulduğunda hedef konuma başarılı bir şekilde bakabildiler ancak bilinçaltı ipuçları için ters model gösterdiler. Bu çarpıcı sonuç, maymunların tıpkı insanlar gibi çifte ayrışmaya sahip olduğunu ve bunlardan birinin bilinçli olması gerektiğini gösteriyor.
Yazar Moshe Shay Ben-Haim: “Bu sonuçlar, en az bir hayvanın hem bilinçsiz algılama hem de insan benzeri bilinçli görsel farkındalık sergilediğini gösteriyor. Artık diğer hayvanların da insanlarla aynı şekilde görsel farkındalık yaşayıp yaşamadığını değerlendirmek için yeni bir yöntemimiz var.”
Muhammed Ragıb ÇALIK
Bunlar da ilginizi çekebilir
Çinli Araştırmacılar Maymunlar İçin Yüz Tanıma Sistemi Geliştirdi
Yeni̇ Bir Araştırmaya Göre Hafıza Tamamen Doğru Bir Şeki̇lde Çalışmayabilir
Yorumlar 1