Yer kabuğunun derinliklerinden gelen bir madde dalgasının; Kuzey ve Güney Amerika kıtalarını Avrupa ve Afrika’dan daha uzağa kaydırabileceğini yeni araştırmalar öne sürmektedir. Amerika’daki levhalar, Avrupa ve Afrika’dakilere göre her yıl dört santimetre kaymaktadır. Yeni levhaların oluşturduğu yer, batıya doğru kayan levhalarla doğuya doğru hareket eden levhalar arasında bir ayırma çizgisinde olan, iki levha arasındaki Orta Atlantik Sırtı yer alır; bu çizginin altında madde yükselir ve levhalar birbirinden ayrılırken bıraktığı boşluğun yerini doldurur.
Halk arasındaki yaygın inanışa göre, levhaların daha yoğun olan kısımları yeryüzüne batarak, normalde ağır yer çekim kuvveti tarafından bu süreç yönlendirilir. Bununla birlikte, Atlantik levhalarının ayrılmasının ardındaki itici kuvvet bir sır olarak kalmıştır. Çünkü Atlantik okyanusu yoğun, batan levhalarla çevrili değildir. Şimdi, Southampton Üniversitesi liderliğindeki bir sismolog ekibi, Orta Atlantik sırtının 600 kilometre altındaki derinliklerden, çekirdek kabuğunun -Dünya’nın kabuğu ile çekirdeği arasındaki madde- yukarı doğru yükselmesiyle alttaki levhaların kıtalardan daha da uzaklaşmasına neden olduğuyla ilgili kanıt öne sürmektedirler.
Tipik olarak, çıkıntıların altındaki yükselmelerin yaklaşık 60 km’den daha sığ derinlikten meydana geldiği düşünülmektedir.
Depremler, tsunamiler ve volkanik patlamalar dahil olmak üzere, dünya üzerindeki çoğu doğal afete neden olan levha tektoniğinin daha iyi anlaşılmasını Nature dergisindeki tespitler sağlamıştır. Ekip, RV Langseth ve RRV Discovery’de yapılan iki araştırma gezisinde, PI-LAB (Litosfer-Astenosfer Sınırının Pasif Görüntülenmesi) deneyinin ve EURO-LAB’nin (Deneme Reolojik Okyanus Litosfer-Astenosfer Sınırı) verileri, Orta Atlantik Sırtı’nın altındaki çekirdek kabuğunun ilk büyük ölçekli ve yüksek çözünürlüklü görüntülemesini sağlamıştır.
Bu ölçekteki deney;
Okyanuslarda yapılmış yalnızca birkaç deneyden biridir ve ekip, mineral bölgelerindeki ani değişikliklerle ilişkili olarak 410 km ve 660 km derinliklere yakın Dünya’nın çekirdek kabuğunun yapısındaki değişikleri görüntülemesine izin verdi. Gözlemlenen sinyal, çekirdek kabuğundan derin, durgun ve beklenmedik bir yükselmenin göstergesiydi.
Southampton Üniversitesi’nde ve şu anda Università degli studi Roma Tre’de bulunan eski bir doktora araştırma görevlisi olan yazar Matthew Agius şunları söyledi: “Bu, Atlantik Okyanusu’nun ortasında toplam 10 hafta süren unutulmaz bir görevdi. İnanılmaz sonuçlar, daha önce görülmemiş gözlemlerle, Dünya’nın iç kısmının levha tektoniği ile nasıl bağlantılı olduğuna dair anlayışımıza yeni bir ışık tuttu.” Southampton Üniversitesi’nden deniz seyahatinin başlıca bilimcileri olan Dr. Kate Rychert ve Dr. Nick Harmon ve Oxford Üniversitesi’nden Profesör Mike Kendall bu deneyi sürdürdü. Deney, NERC (Doğal Çevre Araştırma Konseyi, İngiltere) ve ERC (Avrupa Araştırma Konseyi) tarafından finanse edildi.
Dr. Harmon: “Kuzey Amerika ile Avrupa arasında gittikçe artan bir mesafe var ve bu, politik ya da felsefi farklılıklardan kaynaklanmıyor -bu, çekirdek kabuğu konveksiyonundan kaynaklanıyor!” Bilim insanlarının doğal afetler için daha iyi modeller ve uyarı sistemleri geliştirmelerine yardımcı olmalarının yanında, levha tektoniği deniz seviyelerini etkiler ve bu yüzden jeolojik zaman ölçekleri üzerinden iklim değişikliği tahminlerini de etkiler.
Rychert şunları söyledi: “Bu tamamen beklenmedik bir durumdu. Dünya’nın evrimi ve yaşanılabilirliği konusundaki anlayışımız için engin çıkarımları mevcuttur. Ayrıca, okyanuslardan yeni veri toplamanın ne kadar önemli olduğunu da gösteriyor. Keşfedilecek daha çok şey var!” Profesör Mike Kendall şunları ekledi: “Bu çalışma heyecan verici ve okyanus ortasındaki çıkıntıların levha tektoniğinde pasif bir rol oynayabileceğine dair uzun süredir kabul edilen varsayımları çürütüyor. Orta Atlantik gibi yerlerde, çıkıntıdaki kuvvetlerin önemli bir rol oynadığını öne sürüyor, yeni şekillendirilmiş levhaları birbirinden ayırmada rol oynamasını sağlıyor.”
Fatime ABİK
Bunlar da ilginizi çekebilir
Araştırmacılar Maddenin Yeni Bir Halini Keşfetti: Sıvı Cam
Güney Amerika Kıtası Hakkında Her Şey
Yeni Bulgulara Göre, Titanik Kuzey Işıkları Nedeniyle Batmış Olabilir
Yorumlar 2