Çin’in Han Hanedanının kurucusu ve ilk imparatoru Liu Bang ‘dir. Kayıtlara göre M.Ö. 206’da, Han Hanedanlığı’nın 400 yıllık yönetimi, tarımdan metalurjiye ve sismolojiye kadar her alanda bir dizi icat üretti.
“Bilim ve teknolojinin gelişmesinde önemli icatlar vardı” diye açıklıyor Montreal McGill Üniversitesi’nde Tarih ve Klasik Çalışmalar bölümü profesörü Robin D.S. Yates. “Diğer birçok icatlarda olduğu gibi, bunlardan bazıları çok daha geç zamanlarda, bilindik hale geldi.
Aşağıdaki menüden Dünyayı Değiştiren 10 İcat hakkındaki tüm detaylara hızlıca ulaşabilirsiniz.
İÇİNDEKİLER
- Kağıdın İcadı
- Asma Köprü
- Derin Sondaj
- El Arabası
- Sismograf
- Yüksek Fırın
- Ayarlanabilir Anahtar
- Demir saban
- Üzengi
- Gemi Dümeni
İşte Han Hanedanı’nın en büyük buluşlarından birkaçı.
Kağıdın İcadı
1957’de Çin’de bir mezarda bulunan, hala var olan büyük oranda kenevir lifinden yapılmış en eski kağıt p∂rçası, M.Ö. 140 ile 87 arasında bir tarihe kadar uzanıyor. Ancak, M.S. 105’de Han sarayında haremağası olan Cai Lun, Li Shi’nin Qin ve Han Hanedanlığında Bilim ve Teknoloji Tarihi kitabına göre; ağaç kabuğu, kenevir, keten liflerinden yapılmış kağıt ve balık ağlarından gelen artıklarını ezip birleştirerek ve ardından karışımı daha ince liflere ayırmak için sodalı su ile işlemden geçirerek şekillendirdiği ilk yüksek kaliteli yazı kağıdının mucidi olarak tanınır.
Yates, “Yönetim belgeleri birkaç yüzyıl boyunca odun tahtalara ve bambu p∂rçaIarına yazılmaya devam etti – belki daha iyi korunmuşlardı.” Diye açıklıyor. Ancak, hanedanlığın çöküşünden sonra, Cai Lun’un kağıdı geliştirmesi ile bugünkü halini aldı.
Asma Köprü
Robert Temple’ın, Çin’in Dehası kitabına göre, Han Hanedanı, muhtemelen küçük geçitleri kapsayacak şekilde geliştirilmiş basit halat köprülerden evrimleşen kablolardan sarkan düz bir yol şeklinde, asma köprünün, gelişimini gördü. Ama, M.S. 90’da Han mühendisleri ahşap kalaslarla daha sofistike yapılar inşa ediyorlardı.
Derin Sondaj
Temple’nin kitabına göre, M.Ö. 1.yüzyılda Han Hanedanı tuz madencileri , tuzlu su aramak için iskeleler inşa eden ve dökme demir olan matkap gibi uçlarını kullanarak Dünya’ya 1463 metre kadar derin delikler açan ilk insanlardı. Geliştirdikleri teknik modern petrol ve gaz araştırmalarının öncüsüdür.
El Arabası
M.J.T Lewis’in Teknoloji ve Kültür’deki 1994 tarihli bu makalesine göre el arabası, M.Ö. 100 kadar erken bir tarihte Çin’de geliştirildi.
Sismograf
Zhang Heng, ilk Çinli bilim adamı, astronomiden saat yapımına kadar çeşitli alanları araştırdı. Ama, büyük ihtimalle en çok, Han sarayına M.S. 132’de tanıştırdığı depremleri tespit eden ilk aleti icat etmesiyle biliniyor. Dizaynı basitti – sarkaç ile donatılmış bir vazo.
Bir titreşim yakaladığında, metal ejderhanın ağzından metal kurbağanın ağzına, gürültülü bir patlama yaratan bir top düşürüyordu. Bu ilk olduğunda, bildirilene göre, saraydaki hiç kimse bir şey hissetmedi. Ama birkaç gün sonra, 643 kilometre ötedeki köyden bir haberci hükümdara orada bir depremin olduğu haberiyle geldi.
Yüksek Fırın
Han Hükümdarlığı’nın tam başlarında, erken M.Ö. 200’lerde, Çinli teknoloji tarihçisi Donald B. Wanger’a göre, Çinli metalürji uzmanları, dökme demir üretmek için ısıtılmış bir demir cevher yığınana hava üfleyen ilk yüksek fırını inşa ettiler.
Ayarlanabilir Anahtar
Ayarlanabilir Anahtar, bir nevi İngiliz anahtarı, Kurbağacık gibi. Temple’a göre, M.Ö. Birinci yüzyılda Çinliler, tesistaçılar ve tamirciler tarafından kullanılana benzer, kayan bir kumpasın p∂rçaIarın ayrılmasına izin verdiği bir alet kullandı. (Modern anahtarların sonsuz vidası ve farklı bir mekanizması var ama işlevi aynıdır.) Başlangıçta, bu cihazlar, bijon somunlarını veya boruları gevşetip sıkmak yerine ölçüm için kullanılmış gibi görünüyor.
Demir saban
Robert Greenburger’ın Antik Çin’in Teknolojisi kitabına göre, Çinliler tarlaları sürmek için M.Ö. 6.yüzyıla kadar demir saban kullanıyorlardı. Fakat, birkaç yüzyıl sonra usta bir Han mucidi greyder bıçağı sabanı olarak da bilinen sabanı buldu. Aletin keskin bir noktada son bulan merkezi bir p∂rçaya; toprağı uzaklaştırmak ve sürtünmeyi azaltmak için kanatları vardı. Yeni saban çiftçilere toprak erozyonunu azaltmak için de yardımcı oldu.
Üzengi
Romalılar, işler zorlaştığında at üzerinde kalmalarına yardımcı olmak için eyerlere bir el tutturdukları halde antik atılılar ata binerken bacaklarının sallanmasına izin vermek zorunda kalıyorlardı. Temple’a göre, bir Han Hanedanı mucidi binicinin ayağını koyabileceği dökme demir veya bronz aletler yaparak işi oldukça kolaylaştırdı. O kadar devrim niteliğinde bir buluştu ki, gelecek birkaç yüzyıl içinde Asya’dan Avrupa’ya yayıldı ve ortaçağ şövalyelerinin atlarını ağır zırhlar içinde yuvarlanmadan sürmelerini mümkün kıldı.
Gemi Dümeni
Çinli teknoloji tarihçisi Yongxiang Lu’ya göre, Çinliler, M.S. 1.yüzyılda bir gemiyi idare etmek için bir cihaz geliştirdi. Dümen, gemilerin kürek kullanmadan yönlendirilmesini sağladı. Bu da, gezinmeyi çok daha kolay hale getirdi. Temple’ın kitabına göre, icadın Kristof Kolomb ve diğer kaşiflerin okyanusta gezinmesine yardımcı olduğu batıya ulaşması yaklaşık bin yıl sürdü.
Beril Foya
Yorumlar 4