Utku Emre KOCAİBİŞ
“Etik” ve deneklerde y∂raIanmaya neden olmak istememek gibi düşüncelerden çok önce, bilim insanlarının ve sağlık görevlilerinin hala öğrenmesi gereken şeyler vardı. Baş ağrısına çare olarak p*po tıkaçları kullanmak ve boğuImayı iyileştirmek için insanların an*sIerini dumanlamak gibi şeyler yaptıkları düşünüldüğünde pek çok şey karşımıza çıkıyor. Bilmekten memnuniyet duyacağınız böyle bir hikaye, bu sefer vücudun biraz daha üst kısmında gerçekleşiyor.
Bize vücudunda fazladan bir deIikle dolaşmak zorunda kalan bir adam pahasına, insan vücudunun nasıl çalıştığına dair değerli bilgiler verdi. Ta ki öIduğü güne kadar. Alexis St. Martin, 1822’de Mackinac Adası’ndaki bir ticaret karakolunda çalışan ve bir ördek avcisinin onu yanlışlıkla karnından vurdugu sırada on sekiz yaşında bir kürk tüccarıydı. Aslında o kadar yakından vuruldu ki gömleği alev aldı, bu türden bir y∂ranın her türlü öIumIe sonuçlanacağı düşünülse de öyle olmadı.
Neyse ki ya da ne yazık ki, yakınlardaki Dr. William Beaumont’ın çalıştığı bir askeri hastaneye kaldırıldı. İlginç bir şekilde, Beaumont, St. Martin’in hayatını kurtarmayı başardı. Ama vücudunda büyük bir deIik kaldı. Atış, kaburgalarının ve kaslarının bir kısmını bir adamın eli büyüklüğünde havaya uçurmanın yanı sıra, yan tarafından midesine gitti ve açık bir delik bıraktı. Tabii ki kanaması vardı.
O zamanlar kanamanın çözümü genellikle daha fazla kan akıtmaktı. Ona iIaç verildi ancak iIacın midedeki y∂ranın içinden kaçtığı ve yemekle birlikte de olduğu göz önüne alındığında, bu işe yaramadı. Esasen, eğer ağzına yiyecek koyarsanız, birkaç dakika sonra bir şeker dağıtıcısı gibi midesinden dışarı fırlıyordu.
Önümüzdeki birkaç hafta içinde St. Martin iyileşti ve yiyecekler tekrardan içeride kalmaya başladı; ancak y∂ra düzgün kapanmadı. Midesinin kenarları y@raya kaynaşarak doğrudan midesine küçük bir pencere açtı. O ana kadar sindirim hakkında bilinen pek bir şey yoktu. Mide svıIarını bilmiyorduk ve midede yiyeceği sindirme işinin çoğunun midenin kendi kendine çalkalama, vurma hareketiyle yapıldığına inandık.
Bu delik, doktora orada neler olup bittiğini öğrenme fırsatı verdi ve neyse ki onun için (ama St. Martin için değil), hastanın kürk tüccarı olmaya durumu el vermiyordu. Beaumont, ne zaman isterse midesinde işlem yapmasına izin verilmesi koşuluyla, sıradan bir hizmetçinin tüm görevlerini yapması için ona para vererek onu etrafta tutmayı başardı.
Beaumont, yemek yerken St. Martin’in midesinde meydana gelen sindirimi izledi, yemek yemesine izin verdi ve daha sonra ne kadar sindirim gerçekleştiğini görmek için delikten aldı. Bunun yanı sıra, yiyecekleri bir ağa koyup sonra onu süslü bir çay poşeti gibi St. Martin’in midesine batırırdı. Hatta St. Martin’in midesinin içini biraz yaIadı ve asit tadının yiyecekleri sindirmeye başlayana kadar orada olmadığını gördü. Beaumont, St. Martin’in çocuklarına “canlı hayvan” demesine ve St. Martin’e çirkin demesine rağmen, aralarındaki bu ilişki yıllarca devam etti.
Etik olarak biraz şüpheli olmasına rağmen, (pekala, belki de çok şüpheli) Beaumont, yiyecekleri sindirenin midede mide suları olduğunu keşfetti. St. Martin’in yarasını asla söz verdiği gibi kapatmamış olsa da, “Gastrik Fizyolojinin Babası” olarak tanındı. Beaumont 1853’te öIdü. Ailesi, doktorların onun üzerinde araştırma yapmak için onu kazıp çıkarabileceklerinden korkarak, c∈nazeden önce vücudunun çürümesine izin verdi.
Çeviri: Utku Emre KOCAİBİŞ / Derleyen: Erika KART
