Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Belirtileri | Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Sebepleri | Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Teşhisi | Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Tedavisi | Sosyal Anksiyete Bozukluğuna Genel Bakış
Bazen sosyal fobi olarak da isimlendirilen sosyal anksiyete bozukluğu, sosyal durumlarda aşırı korkuya neden olan bir anksiyete türüdür. Bu sorundan muzdarip olan kişiler, insanlarla konuşmak, yeni kişilerle tanışmak ve sosyal topluluklara katılmak ile ilgili sorunlar yaşarlar. Başkaları tarafından incelenmekten ve yargılanmaktan korkarlar. Korkularının mantıksız ve asılsız olduğunu fark edebilseler de korkularını yenme konusunda güçsüzdürler.
Sosyal anksiyete, utangaçlıktan ayrılır. Utangaçlık genellikle kısa süreli bir durumdur ve kişinin hayatını etkilemez. Sosyal anksiyete ise kalıcıdır ve kişi için zayıflatıcı olabilir. Hastaları şu yönlerden etkileyebilir:
- İş
- Okula devamlılık
- Kişinin ailesi dışındaki insanlarla yakın ilişkiler kurması
Amerika Anksiyete ve Depresyon Derneği’ne(ADAA¹) göre yaklaşık olarak 15 milyon yetişkin Amerikalı sosyal anksiyete bozukluğuna sahiptir. Bu durumun belirtileri 13 yaş civarında başlayabilmektedir.
Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Belirtileri
Sosyal etkileşimler aşağıdaki fiziksel belirtilere sebep olabilmektedir.
- Yüz kızarması
- Mide bulantısı
- Aşırı terleme
- Titreme veya sendeleme
- Konuşma zorlukları
- Baş dönmesi veya sersemlik hissi
- Hızlı kalp ritmi
Psikolojik belirtiler ise aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Sosyal durumlar hakkında yoğun olarak endişelenmek
- Bir sosyal etkinlikten önce günlerce veya haftalarca endişe duymak
- Sosyal durumlardan kaçınmak, katılmanız gerekiyorsa arka plana karışmaya çalışmak
- Sosyal bir durumda kendinizi utandırmaktan endişelenmek
- Diğer kişilerin sizin stresli veya gergin olduğunuzu anlayacağından kaygı duymak
- Sosyal bir durumla yüzleşmek için alkole ihtiyaç duymak
- Okulu veya işi sosyal anksiyete yüzünden kaçırmak
Bazen endişeli hissetmek normaldir. Ancak sosyal fobiniz olduğunda, insanlar tarafından yargılanmaktan ve onların karşısında küçük düşmekten sürekli olarak korkarsınız. Aşağıda sıralananları da kapsayan tüm sosyal durumlardan kaçınabilirsiniz.
- Soru sormak
- İş mülakatları
- Alışveriş yapmak
- Halka açık tuvaletleri kullanmak
- Telefonda konuşmak
- İnsanların önünde yemek yemek
Sosyal anksiyete belirtileri tüm durumlarda görülebildiği gibi sınırlı anksiyete de görülebilir. Örneğin semptomlar yalnızca insanlar içinde yemek yerken veya tanımadığınız kişilerle konuşurken ortaya çıkabilir. İleri derecede bir durumunuz varsa, tüm sosyal ortamlarda belirtileri yaşayabilirsiniz.
Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Sebepleri
Sosyal fobinin sebebi tam olarak bilinmemektedir. Ancak, güncel araştırmalara göre; genetik ve çevresel etkenlerin birlikteliği sonucunda oluşabilir. Aşağıda sıralananlar gibi bazı negatif deneyimler de anksiyeteye sebep olabilir.
- Zorbalığa uğramak
- Ailede anlaşmazlık
- Cinsel istismar
Serotonin dengesizliği gibi fiziksel anormallikler de bu duruma katkıda bulunabilir. Serotonin beynin duygusal durumları denetlemesine yardımcı olan bir kimyasaldır. Aşırı aktif bir amigdala (beyindeki korku tepkisini ve anksiyete duygularını/düşüncelerini kontrol eden bir yapı) da bu bozukluklara yol açabilmektedir.
Anksiyete bozuklukları ailelerden geçebilir. Ancak araştırmacılar, bu durumun genetik faktörlerle bağlantılı olup olmadıklarından emin değiller. Örneğin bir çocuk, anksiyete bozukluğu olan ebeveynlerinden birinin davranışını öğrenerek bu bozukluğu geliştirebilir. Çocuklar, kontrol edici veya aşırı korumacı ortamlarda yetiştirilmelerinin bir sonucu olarak da anksiyete bozuklukları geliştirebilirler.
Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Teşhisi
Sosyal anksiyete bozukluğunu ölçmek için tıbbi bir test mevcut değildir. Sağlık görevlileri, anlattığınız belirtilerinize göre size sosyal fobi teşhisi koyabildikleri gibi sizde belirli davranış kalıplarını inceledikten sonra da tanıda bulunabilirler.
Görüşmeniz sırasında, doktorunuz sizden belirtileriniz ve bunlara sebep olan durumlar hakkında konuşmanızı isteyebilirler. Sosyal anksiyete için kriterler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Küçük düşme veya utanç verici durumlarla karşılaşma korkusu sebebiyle, sosyal durumlara karşı sürekli korku hissetmek
- Sosyal bir etkileşimden önce endişeli ve paniklemiş hissetmek
- Korkularınızın mantıksız olduğunun farkına varmak
- Günlük yaşamda bozukluklara yol açan kaygı durumu
İlginizi çekebilir: Anksiyete İçin Soğuk Duş: Yardımcı Olur mu?
Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Tedavisi
Sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisi için çeşitli yollar mevcuttur. Tedavi sonuçları kişiden kişiye değişebilir. Bazı kişilere tek tip tedavi yeterli olurken, bazıları için birden fazla tedavi yöntemi gerekebilir. Doktorunuz sizi tedavi için bir psikiyatriste/psikoloğa sevk edebilir. Bazı durumlarda, birinci basamak sağlık hizmeti görevlileri, belirtilerinizin tedavisi için ilaç önerebilir. Sosyal anksiyete bozukluğu için tedavi seçenekleri aşağıdakileri de kapsar.
Bilişsel davranışçı terapi
Bu terapi, rahatlama ve nefes alma yoluyla kaygıyı nasıl kontrol edeceğinizi ve olumsuz düşünceleri olumlu düşüncelerle nasıl değiştirebileceğinizi öğrenmenize yardımcı olur.
Maruz Bırakma Terapisi
Bu terapi, sosyal durumlardan kaçınmak yerine, onlarla yavaş yavaş yüzleşmenize yardımcı olur.
Grup Terapisi
Bu terapi, sosyal ortamlarda insanlarla etkileşim kurmak için sosyal beceriler ve teknikler öğrenmenize yardımcı olur. Aynı korkuları paylaşan başka kişilerle grup terapisine katılmak daha az yalnız hissetmenizi sağlayabilir. Rol yapma yoluyla, size yeni becerilerinizi uygulama şansı verecektir.
Evde uygulanabilecek tedavi yöntemleri aşağıda verilmiştir.
Kafeinden Kaçınmak
Kahve, çikolata, soda gibi yiyecek ve içecekler uyarıcıdır ve kaygıyı artırabilir.
Bol Uyumak
En az sekiz saat uyumak önerilmektedir. Az uyumak anksiyeteyi artırabilir ve sosyal fobi belirtilerinin daha kötüleşmesine neden olabilir.
Doktorunuz, durumunuz terapi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile iyileşmezse, anksiyete ve depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar yazabilir. Bu ilaçlar sosyal anksiyete bozukluğunu ortadan kaldırmaz. Bununla birlikte, belirtilerinizi iyileştirebilir ve günlük yaşamınızda iyileşmelere yardımcı olabilirler. İlaçların semptomlarınızı iyileştirmesi üç aya kadar sürebilir.
Sosyal anksiyete bozukluğunu tedavi etmek için Gıda ve İlaç Dairesi (FDA**) tarafından onaylanan ilaçlar arasında Paxil, Zoloft ve Effexor XR bulunur. Doktorunuz size düşük dozda ilaç verebilir ve yan etkilerden kaçınmak için reçetenizi kademeli olarak artırmayı uygun görebilir.
Bu ilaçların yaygın yan etkileri aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Uykusuzluk
- Kilo artışı
- Mide bulantısı
- Cinsel isteksizlik
Hangi tedavinin sizin için doğru olduğuna karar vermek için doktorunuzla; avantajlar ve riskler hakkında konuşun.
İlginizi çekebilir: Anksiyete Doğal Yollarla Nasıl Giderilir?
Sosyal Anksiyete Bozukluğuna Genel Bakış
ADAA’ya göre, sosyal anksiyetesi olan kişilerin yaklaşık yüzde 36’sı, semptomları en az on yıldır devam edene kadar bir sağlık görevlisiyle konuşmuyor.
Sosyal fobisi olan kişiler, sosyal etkileşimin tetiklediği anksiyeteyle başa çıkmak için uyuşturucu ve alkole başvurabilirler. Tedavi edilmez ise sosyal fobi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer yüksek riskli davranışlara yol açabilir:
- Alkol ve uyuşturucu kullanımı
- Yalnızlık
- İntihar düşünceleri
Sosyal anksiyeteye genel bakış tedavi ile iyi olmasıdır. Terapi, yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçlar, birçok insanın kaygılarıyla başa çıkmasına ve sosyal durumlarda yer almasına yardımcı olabilir.
Sosyal fobi sizin hayatınızı kontrol etmek zorunda değildir. Haftalar veya aylar alsa bile ilaçlar ve/veya psikoterapi, daha özgüvenli ve sakin hissetmenize yardımcı olacaktır.
Korkularınızı aşağıdakileri uygulayarak kontrol altında tutabilirsiniz.
- Sinirlenmeye veya kontrolden çıkmaya başlamanıza neden olan tetikleyicilerin farkına varmak
- Rahatlama ve nefes tekniklerini uygulamak
- İlaçlarınızı belirtildiği gibi kullanmak
ADAA¹: Anxiety and Depression Association of America
FDA**: Food and Drug Administration
Yazar: Medically reviewed by Timothy J. Legg, Ph.D., CRNP — Written by Valencia Higuera
Çeviren: Gizem Şafak BARANSEL
Yorumlar 2