Şizofreni Nedir? Belirtileri, Tedavisi Nedir?

Şizofreni ciddi bir akıl hastalığıdır. Şizofren insanlar gerçekliği anormal olarak yorumlarlar.

İçindekiler:

• Genel Bakış
• Semptomlar
• 13 – 20 yaş arası gençlerde görülen semptomlar
• Ne zaman doktora görünmelisiniz
• Şizofreni hastalığı olan birine yardımcı olmak
• İntihar düşüncesi ve davranışı
• Şizofreni sebepleri
• Risk faktörleri
• Komplikasyonlar
• Korunma

Genel Bakış

Şizofreni bazı halüsinasyonlarla, kuruntularla (sanrılar), aşırı düşünme bozuklarıyla ve günlük hareketleri olumsuz etkileyen davranışsal bozukluklarla sonuçlanabilir. Hatta insanı hayattan soyutlayabilir. Şizofreni hastalığı olan insanların ömür boyu süren bir tedaviye ihtiyaçları vardır. Hastalar erken tedavi edilirse hastalığın semptomları gelişmeden kontrol altına alınabilmekte ve bu durum uzun vadede iyileşmeye yardımcı olabilmektedir.

Semptomlar

Şizofreni; çeşitli bilişsel, davranışsal ve duygusal problemleri kapsar. Hastalığın işaretleri ve semptomları değişken olabilir ama genellikle kuruntu (sanrı), halüsinasyon veya konuşma bozukluğu ve davranışlara yansıyan bozukluk görülür. Semptomlar şöyle olabilir:

• Gerçekliğe dayanmayan yanlış inançlardır. Örneğin, zarar gördüğünüzü ya da tacize uğradığınızı düşünürsünüz; belirli hareketler (jest ve mimikler) ya da yorumlar doğrudan size yapılıyormuş gibi gelir; olağanüstü yetenekleriniz varmış ya da ünlüymüşsünüz gibi düşünürsünüz; başka bir insanın size âşık olduğunu zannedersiniz; ya da yakında büyük bir felaketin olacağını sanırsınız. Kuruntular şizofreni hastalarında sıklıkla görülür.
• Halüsinasyonlar. Gerçekte var olmayan sesler ya da görüntüler halüsinasyon olarak ifade edilir. Ancak şizofrenler için bu durum, normal bir deneyimin tüm gücüne ve etkisine sahiptir. Halüsinasyon herhangi bir duyuyla gerçekleşebilir ancak sesler duyma şizofrenide en yaygın olandır.
• Düzensiz düşünceler (konuşmalar). Düzensiz düşünme, düzensiz konuşmadan anlaşılır. Etkili iletişim bozulabilir, sorulan sorulara verilen cevaplar tamamen ya da hemen hemen alakasız olabilir. Nadiren, konuşmaların içinde anlaşılmayan anlamsız kelimeler olabilir, bu durum laf salatası olarak da bilinir.
• Şiddetli düzensizlik ya da anormal motor davranışlar. Bu durum çocuksu aptal tavırlardan, tahmin edilemez ajitasyonlara kadar çok farklı şekillerde görülebilir. Davranışlar bir amaca yönelik değildir, dolayısıyla kişi verilen görevleri yapmakta zorlanabilir. Bu tip düzensiz davranışlar şunlar olabilir: Verilen talimatlara direnme, tepkisizlik, uygunsuz ya da garip duruş, gereksiz ve aşırı hareket.
• Negatif semptomlar. Bu durum, normal işlev yeteneğinin azalması veya eksikliğini ifade eder. Örneğin, bu kişiler kişisel hijyenine önem vermeyebilirler ya da duygusuz kalabilirler (göz temasında kurmazlar, yüz ifadelerini değiştirmezler ya da monoton konuşurlar). Ayrıca bu kişiler her gün yaptıkları aktivitelere karşı ilgisiz kalabilirler, sosyal hayattan çekilebilirler veya zevk alma yetilerini yitirebilirler.

Semptomların türü ve ciddiyeti kötüleşme ve hafifle dönemleriyle birlikte zamanla değişebilir. Bazı semptomlar her zaman var olabilir. Erkeklerde şizofreni semptomları genellikle 20li yaşların başı ile ortalarında başlar. Kadınlarda ise semptomlar 20li yaşların sonuna doğru görülmeye başlar. Çocuklarda ve 45 yaşından sonra şizofreni görülmesi nadir bir durumdur.

13 – 20 yaş arası gençlerde görülen semptomlar

Gençlerde görülen semptomlar yetişkinlerde görülenlere benzerdir ancak şartlar bu durumu fark etmeyi daha zorlaştırabilir çünkü gençlerde görülen erken şizofreni semptomları, bu yaşlarda yaşanan olağan gelişimsel davranışlarla benzerlik gösterebilir. Bunlardan bazıları:

• Arkadaşlarından ve ailesinden geri çekilme
• Okul performansında düşüş
• Uyku problemi
• Asabilik ya da depresiflik
• Motivasyon eksikliği

Ayrıca; esrar, metamfetamin ya da LSD gibi uyuşturucu madde kullanımı bazen benzer semptomlara sebep olabilir.

Yetişkinlerden farklı olarak gençlerde şu gibi şizofreni semptomları farklılık gösterebilir:

• Daha az kuruntu (sanrı) sahibi olma
• Daha fazla görsel halüsinasyon görme

Ne zaman doktora görünmelisiniz

Şizofreni hastaları yaşadıkları şeylerin genellikle tıbbi müdahale gerektiren bir zihinsel bozukluktan kaynaklandığının farkında değildir.

Şizofreni hastalığı olan birine yardımcı olmak

Eğer tanıdığınız birinin şizofreni semptomları gösterdiğini düşünüyorsanız, ona endişelerinizden bahsedin. Onu profesyonel yardım alması için zorlayamasanız bile sevdiğiniz insanı, iyi bir doktor ya da akıl sağlığı konusunda uzman birisini bulması için teşvik edebilir, destekleyebilir ve bu konuda yardım edebilirsiniz.

Eğer sevdiğiniz insan kendine ya da başkalarına zarar verecek davranışlar sergiliyorsa, kendi yemeğini hazırlayamıyorsa, giyinemiyorsa ya da barınmada güçlük çekiyorsa, sevdiğiniz insana yardımcı olarak onun bir uzman tarafından görülebilmesi için 112’yi ya da diğer acil durum kuruluşlarını aramanız gerekebilir. Bazı durumlarda, hastanede kalmak gerekli olabilir. Ruh sağlığı tedavisi için gönülsüz bağlılık yasaları ülkeye göre değişiklik gösterebilir. Detaylı bilgi edinmek için ruh sağlığı kuruluşlarıyla ya da güvenlik birimleriyle irtibata geçebilirsiniz.

İntihar düşüncesi ve davranışı

İntihar düşüncesi ve teşebbüsü şizofren insanlar arasında yaygındır. Eğer sevdiğiniz birisi tehlikeli şekilde intihara teşebbüs gösteriyor ya da teşebbüs etmişse bu kişinin yalnız kalmadığından emin olun. Derhal 112’yi ya da diğer acil yardım numaralarını arayın veya güvenli bir şekilde götürebileceğinizi düşünüyorsanız, bu kişiyi en yakın acil servise götürün.

Şizofreni sebepleri

Şizofreniye neyin sebep olduğu bilinmemektedir ancak araştırmacılar; genetik, beynin kimyasal yapısı ve çevre gibi unsurların bu bozukluğu geliştirdiğine inanıyorlar. Doğal olarak oluşan dopamin ve glutamat denen nörotransmiterler gibi bazı beyin kimyasallarıyla ilgili sorunlar şizofreniye yol açabiliyor. Nöro görüntüleme çalışmaları şizofren insanların beyin yapıları ve merkezi sinir sistemleri arasında farklılıklar olduğunu gösteriyor. Araştırmacılar bu değişiklerin ne anlama geldiğinden emin olmasalar da şizofreninin bir beyin hastalığı olduğunu belirtiyorlar.

Risk faktörleri

Şizofreninin asıl sebebi bilinmese de belli faktörlerin şizofreniyi tetiklediği ya da arttırdığı görülüyor.  Bu faktörler:

• Ailede şizofreni geçmişi
• Anne karnında ya da doğumda yaşanan yetersiz beslenme ya da toksin maddelere mazur kalma veya beyin gelişimini etkileyen virüslere maruz kalma gibi komplikasyonlar
• Zihin değişikliğine (psikoaktif veya psikotropik) sebep olan ilaçların gençlikte ve genç yetişkinlikte kullanılması.

Komplikasyonlar

Tedavi edilmezse şizofreni, hayatın her alanını etkileyen ciddi sorunlara neden olabilir. Şizofreninin ilişkili olduğu ya da doğrudan sebep oldu bazı komplikasyonlar aşağıda listelenmiştir.

• İntihar, intihara teşebbüs ve intihar düşüncesi
• Anksiyete bozukluğu ve obsesif (takıntılı)- kompulsif (dürtü etkisiyle yapılan) bozukluklar (OKB)
• Depresyon
• Alkolün ve nikotin gibi ilaçların kötüye kullanımı
• Bir işte çalışamama veya okula devam etmeme
• Finansal problemler ya da evsizlik
• Sosyal izolasyon
• Sağlık sorunları
• Mağduriyet
• Nadir olsa da agresif tavırlar

Korunma

Şizofreniden korunmanın belli ve kesin bir yolu yoktur ama tedavi planına uymak hastalığın nüks etmesini ya da daha kötüye gitmesine engellemekte yardımcı olur. Bunlara ek olarak araştırmacılar şizofreni risk faktörleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmanın daha erken teşhis ve tedavi yolunu açacağını umuyorlar.

Kadir Ziya Durmuş

Bunlar da ilginizi çekebilir

Akıl Sağlığı Neden Düşündüğümüzden Daha Önemli?

Sağlık Nedir, Sağlıklı Olmak Ne Demektir?

Yetişkinlerde Ayrılık Anksiyetesi (Terk edilme korkusu) Nedir?