İklim Değişikliği: Nedir, Neden Önemlidir ve Nasıl Çözülür?

İklim değişikliği, son yıllarda dünyanın en önemli sorunlarından biri haline gelmiştir. Peki iklim değişikliği nedir ve neden önemlidir? Bu makalede iklim değişikliğinin tanımını, nedenlerini, sonuçlarını ve çözüm yollarını açıklamaya çalışacağız.

İklim Değişikliğinin Tanımı

İklim değişikliği, “nedeni ne olursa olsun iklimin ortalama durumunda ve/ya da değişkenliğinde onlarca yıl ya da daha uzun süre boyunca gerçekleşen değişiklikler” biçiminde tanımlanmaktadır. İklim değişikliğinin ana nedeni ise insan faaliyetleri sonucunda atmosferdeki sera gazı birikimlerindeki artıştır.

Sera gazları, atmosferde bulunan ve yeryüzünden yansıyan güneş ışınlarının bir kısmını tutarak yeryüzünün ısınmasını sağlayan gazlardır. Bu doğal bir olaydır ve yeryüzünün yaşam için uygun bir sıcaklıkta olmasını sağlar. Ancak insan faaliyetleriyle atmosfere salınan sera gazları (karbondioksit, metan, azot oksit vb.) bu etkiyi kuvvetlendirerek yeryüzünün aşırı ısınmasına neden olur. Bu da iklim sisteminde dengesizliklere ve değişimlere yol açar.

İklim Değişikliğinin Nedenleri

İklim değişikliğinin en büyük nedeni fosil yakıtların (kömür, petrol, doğalgaz vb.) yakılmasıdır. Fosil yakıtların yakılmasıyla atmosfere salınan karbondioksit oranı sanayi devriminden bu yana %40 artarak 280 ppm’den 394 ppm’e ulaşmıştır. Karbondioksit, sera gazları içinde en çok bulunan ve en çok etkiye sahip olan gazdır. (ppm milyonda bir birime verilen isimdir. Herhangi bir karışımda toplam madde miktarının milyonda 1 birimlik maddesine 1 ppm denir.)

İklim değişikliğinin diğer bir nedeni ise arazi kullanımındaki değişimlerdir. Ormanların kesilmesi, tarım alanlarının genişletilmesi, şehirleşme gibi etkinlikler hem sera gazı salımına hem de yeryüzünün güneş ışınlarını yansıtma kapasitesine (albedo) etki eder. Ormanlar hem karbondioksiti tutarak hem de oksijen üreterek iklimin dengelenmesine katkı sağlar. Ormansızlaştırma ise hem karbondioksit salımını arttırır hem de albedoyu azaltarak yeryüzünün daha fazla ısınmasına neden olur.

İklim değişikliğinin diğer nedenleri arasında sanayi süreçleri, hayvancılık, çöp yönetimi, gübre kullanımı gibi etkinlikler sayılabilir. Bu etkinlikler sonucunda atmosfere metan, azot oksit gibi diğer sera gazları salınır. Ayrıca volkanik patlamalar, güneş aktivitesi gibi doğal olaylar da iklim üzerinde etkilidir ancak insan kaynaklı etkilere göre daha az önemlidir.

İklim Değişikliği Sonuçları

İklim değişikliğinin sonuçları hem doğal hem de insan sistemleri üzerinde ciddi etkilere sahiptir. İklim değişikliğinin en belirgin sonucu küresel ısınmadır. Küresel ısınma, yeryüzündeki ortalama sıcaklıklarda artış anlamına gelir. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’ne göre küresel ortalama sıcaklık sanayi devriminden bu yana 1.1°C artmıştır. Bu artışın 2°C’yi aşmaması gerektiği belirtilmektedir. Aksi takdirde iklim değişikliğinin yıkıcı etkileri kaçınılmaz olacaktır.

Küresel ısınmanın diğer sonuçları şunlardır:

• Aşırı hava olayları: Küresel ısınma ile birlikte kuraklık, sel, fırtına, yangın gibi aşırı hava olaylarının sıklığı ve şiddeti artmaktadır. Bu olaylar hem insan hayatını hem de doğal kaynakları tehdit etmektedir. Örneğin Türkiye’de son yıllarda yaşanan kuraklık tarım sektörünü olumsuz etkilemiştir.
• Deniz seviyesi yükselmesi: Küresel ısınma ile birlikte kutuplardaki ve dağlardaki buzullar erimekte ve deniz suyu genleşmektedir. Bu da deniz seviyesinde yükselmeye neden olmaktadır. Deniz seviyesindeki yükselme kıyı bölgelerini su baskını, erozyon ve tuzlanma gibi risklere maruz bırakmaktadır. Örneğin Marmara Denizi’nde deniz seviyesinin 2100 yılına kadar 30-60 cm arasında yükseleceği tahmin edilmektedir.
• Okyanus asitlenmesi: Küresel ısınma ile birlikte atmosferdeki karbondioksitin bir kısmı okyanuslara çözünmektedir. Bu da okyanusların pH değerinin düşmesine ve asitlenmesine neden olmaktadır. Okyanus asitlenmesi deniz canlılarının kabuk ve iskelet yapısını bozmakta ve ekosistemleri tehdit etmektedir.
• Buzulların erimesi: Küresel ısınma ile birlikte kutuplardaki ve dağlardaki buzullar erimekte ve küçülmektedir. Buzulların erimesi hem deniz seviyesini yükseltmekte hem de kutup ekosistemlerini bozmaktadır. Örneğin kutup ayısı gibi türler yaşam alanlarını kaybetmektedir.
• Ekosistemlerin bozulması: Küresel ısınma ile birlikte bitki ve hayvan türlerinin yaşam döngüleri, yayılım alanları, göç davranışları gibi özellikleri değişmektedir. Bazı türler uyum sağlayamayarak yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Örneğin mercan resifleri gibi hassas ekosistemler sıcaklık artışına dayanamayarak solmakta ve ölmektedir.
• İnsan sağlığı ve refahının tehlikeye girmesi: Küresel ısınma ile birlikte insan sağlığı ve refahı da ciddi riskler altındadır. Sıcaklık artışı, aşırı hava olayları, su kıtlığı, gıda güvensizliği, bulaşıcı hastalıklar, göçler, çatışmalar gibi etkenler insanların yaşam kalitesini düşürmektedir.

İklim Değişikliğini Azaltmak için Alınması Gereken Önlemler

İklim değişikliğinin yıkıcı etkilerini önlemek için acil olarak küresel işbirliği ve dayanışma gerekmektedir. İklim değişikliğini azaltmak için alınması gereken önlemler şunlardır:

• Sera gazı emisyonlarını azaltmak: Sera gazı emisyonlarını azaltmak için fosil yakıtlardan yenilenebilir enerji kaynaklarına (güneş, rüzgar, hidroelektrik vb.) geçiş yapılması gerekmektedir. Ayrıca enerji verimliliğini arttırmak, karbon yakalama ve depolama teknolojilerini geliştirmek, sera gazı salımı yapan sektörlerde düzenlemeler yapmak gibi diğer önlemler de alınmalıdır.
• İklim değişikliğine uyum sağlamak: İklim değişikliğine uyum sağlamak için altyapının güçlendirilmesi, afet yönetiminin geliştirilmesi, tarım uygulamalarının iyileştirilmesi, su kaynaklarının korunması, biyolojik çeşitliliğin desteklenmesi gibi çözüm yolları önerilmektedir.
• Yeşil ekonomiye geçiş yapmak: Yeşil ekonomiye geçiş yapmak için çevreye duyarlı üretim ve tüketim modellerinin benimsenmesi, yeşil istihdamın arttırılması, yeşil finansmanın sağlanması, yeşil vergi reformlarının yapılması gibi adımlar atılmalıdır.
• Farkındalık ve eğitim arttırmak: Farkındalık ve eğitim arttırmak için iklim değişikliği konusunda bilimsel verilerin yaygınlaştırılması, kamuoyunun bilinçlendirilmesi, eğitim kurumlarında iklim değişikliği eğitiminin verilmesi, sivil toplum örgütlerinin desteklenmesi gibi faaliyetler yürütülmelidir.

Sonuç

İklim değişikliği, dünyanın karşı karşıya olduğu en büyük sorunlardan biridir.

İklim değişikliği insan faaliyetleri sonucunda atmosferdeki sera gazı birikimlerindeki artıştan kaynaklanmaktadır.

İklim değişikliği hem doğal hem de insan sistemleri üzerinde ciddi etkilere sahiptir.

İklim değişikliğinin yıkıcı etkilerini önlemek için küresel işbirliği ve dayanışma gerekmektedir.

Sera gazı emisyonlarını azaltmak, iklim değişikliğine uyum sağlamak, yeşil ekonomiye geçiş yapmak ve farkındalık ve eğitim arttırmak iklim değişikliği ile mücadele için alınması gereken önlemlerdir. İklim değişikliği insanlığın ortak sorunu olduğu gibi ortak çabası da olmalıdır. Her birimiz iklim değişikliği ile mücadele için bireysel olarak da sorumluluk almalıyız. Enerji tasarrufu yapmak, yeşil ulaşıma geçmek, tüketim alışkanlıklarımızı gözden geçirmek gibi basit adımlarla iklim değişikliğinin önüne geçebiliriz.

Kaynakça:

• Meteoroloji Genel Müdürlüğü. (t.y.). İklim değişikliği. https://mgm.gov.tr/iklim/iklim-degisikligi.aspx
• WWF Türkiye. (t.y.). İklim değişikliği. https://www.wwf.org.tr/ne_yapiyoruz/iklim_degisikligi_ve_enerji/iklim_degisikligi/
• Vikipedi. (2021, Ekim 9). İklim değişikliği. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0klim_de%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi