Yaklaşık 2,5 milyon yıldır, insanoğlu yaşamlarında yazılı bir kayıt bırakmadan yeryüzünde yaşadılar. Ancak diğer türdeki kalıntıları ve eserleri geride bıraktılar. Yeryüzünün başlangıç noktası 4,5 milyar yıl öncesini bulur. Fakat insanlığın evrimi, tarihin yalnızca küçük bir noktası kadar değerlidir. Tarih öncesi dönem yaklaşık olarak 2,5 milyon yıl öncesinden MÖ 1.200’e kadar uzanır.
Genellikle üç arkeolojik döneme ayrılır: Taş Devri, Bronz Çağı ve Demir Çağı. Avlanmak için yapılan aletlerin icadından, yiyecek üretimi ve tarımdaki ilerlemelere, sanat ve dinin ilk örneklerine kadar, bu devasa zaman aralığı büyük bir dönüşüm dönemidir.
İçindekiler:
- Taş Devri
- Bronz / Tunç Çağı
- Demir Çağı
Daha yakından bakılacak olursak:
Taş Devri:
Üç döneme ayrılır: Paleolitik (veya Eski Taş Devri), Mezolitik (veya Orta Taş Devri) ve Neolitik (veya Yeni Taş Devri). Bu çağ, ilk insan soyunun (MÖ 300.000 civarında evrimleşen) aletlerin kullanılmasıyla ve avcılık-toplayıcılık kültüründen sonra çiftçilik ve gıda üretimine dönüşümüyle belirtilir.
Bu çağda ilk insanlar, gezegeni Neandertaller ve Denisovalılar da dahil olmak üzere, nesli tükenmiş bir dizi hominin (insana benzeyen) türlerle paylaşmışlardır.
Paleolitik dönem (yaklaşık 2.5 milyon yıl ile M.Ö.10.000):
İlk insanlar mağaralarda, basit kulübelerde veya tepelerde yaşarlardı. Avcılık-toplayıcılık yaparlardı. Kuşları ve vahşi hayvanları avlamak için basit taş ve kemik aletler ile ilkel taş baltalar kullanırlardı. Yünlü mamutlar, geyikler ve bizon gibi avlarını, kontrollü ateşte pişirirlerdi.
Aynı zamanda balık avlayıp, çilek, meyve ve kuruyemiş toplarlardı. Paleolitik dönemdeki antik insanlar da sanatı geride bırakan ilk insanlardı.
İnsanları, hayvanları ve işaretleri aşındırmak için su, kan, hayvansal yağlar ve ağaç özleriyle karıştırılmış mineralleri; toprak boyası, yanmış kemik unu ve odun kömürü gibi birleşimler kullanırlardı.
Ayrıca taşlardan, killerden, kemiklerden ve boynuzlardan küçük figürler oyarlardı. Bu dönemin sonu, birçok büyük memeli hayvanın neslinin tükenmesine, deniz seviyesinin yükselmesine, iklim değişikliğine ve son olarak insanların göç etmesine sebep olan Buz Devri ile son bulmuştu.
Mezolitik dönem (yaklaşık MÖ 10.000 ile MÖ 8.000):
İnsanlar küçük taş aletler kullanırlardı, artık mızrak görevi görmek için okları cilalanmış ve el yapımı uçlarla hazırlanmış boynuzlara, kemiğe veya tahtaya tutturmuşlardır. Genellikle nehirlerin ve diğer su toplulukların yakınlarındaki kamplarda göçebe olarak yaşarlardı. Bu dönemde tarım ile tanışırlar ki bu da köylerde daha kalıcı yerleşimlere sebep olmuştur.
Neolitik dönem (yaklaşık MÖ 8.000 ile MÖ 3.000):
İlk insanlar avcılık- toplayıcılık tarzından tarım ve gıda üretimine geçtiler. Hayvanları evcilleştirip, tahılları ektiler. Cilalı el baltaları, keserler kullanıp toprağı sürdüler ve ovalara yerleşmeye başladılar. Sadece aletlerde değil; aynı zamanda çiftçilikte, sanat, el yapımı, çömlekçilik, dikiş ve dokuma gibi alanlarda da gelişmeler meydana geldi.
Bronz / Tunç Çağı:
Bronz Çağında, (yaklaşık MÖ 3.000- MÖ 1.300 yılları arasında) bakır ve kalay alaşımı olan bronz keşfedildiğinden, metal işlemeler yapıldı. Önceki kuşaklardan gelen taş (aletlerin) yerini silahlar ve aletler için kullanılan daha ağır metaller artık yerini aldı. Öküzle çekilen saban, tekerlek gibi yeniliklerin teşvik edilmesine de yardımcı oldu.
Ayrıca bu dönemde mimari ve sanattaki ilerlemelerin yanında, çömlekçi çarkının ve tekstil ürünlerinin keşfi ile giysilerin çoğu- etek, fistan, tunik ve yeleklerde bulunan yünlü malzemelerden oluşurdu.
Evler, sazdan veya çim çatılı dairesel bir taş duvardan oluşarak, bir şömine veya ocakla tamamlanan yuvarlak bir biçime dönüştü; daha fazla köy ve şehir meydana gelmeye başladı.
Teşkilatlanan hükümet, hukuk, savaş durumu ve dinin başlangıcının yanı sıra, belki de bu dönemin en önemli yanı piramitleri inşa eden eski Mısırlıların Bronz Çağı’nda etkili olmalarıdır. Mısır hiyeroglifleri ve petroglifleri (kaya üstü tasvirler) içeren en eski yazılı beyanlar da bu döneme dayanmaktadır.
İlginizi çekebilir: Tüm Büyük Bronz Çağ Şehirlerini Ne Yok Etti?
Demir Çağı:
Demiri ısıtıp dövmenin keşfedilmesi üzerine Demir Çağı (yaklaşık MÖ 1.300 ile MÖ 900 yılları arasında) başladı. O dönemde metal, altından daha değerli olarak görülüyordu. Demir dövme ise bronzdan daha kolay üretiliyordu. (Demir eritilmesinin yerini çelik alacaktı.)
Bu çağda, çelik aletlerin, silahların seri üretiminin yanı sıra mimari alanda, hayvanlar için ahırlardan, daha ilkel tepelerden ziyade kraliyet sarayları, tapınaklar ve diğer dini yapılarla birleşen dört odalı evler ile daha da ilerlemeler kaydedilmiştir.
Asfalt veya kaldırım taşlı sokaklar boyunca inşa edilen ev blokları ve su sistemleri yerleştirilerek erken şehir planlaması da yapılmıştır. Tarım, sanat ve din daha sofistike hale gelmiştir, yazılı sistemler ve yazılı belgeler, alfabeler de dahil olmak üzere, İlk Tarihi Dönemde meydana gelmeye başlamıştır.
Fatime ABİK
Yorumlar 2