Epiktetos, bir Yunan Stoacı filozoftur. Hierapolis, Hierapolis’te (bugünkü Pamukkale’de) köle olarak doğdu ve sürgüne gönderilinceye kadar Roma’da yaşadı.
Stoacılık üzerine çalışmayı büyüleyici kılan şeylerden biri, en tanınmış üç uygulayıcının toplumda hangi konumda oldukları açısından geniş bir yelpaze içerisinde yer almalarıdır. Dünyanın en güçlü mertebelerden birine sahip olan Roma İmparatorluğu’nun imparatoru Marcus Aurelius‘u düşünün.
Bir imparatorun danışmanı, ünlü oyun yazarı ve Roma İmparatorluğu’nun en zenginlerden olan Seneca’yı düşünün. Ve bunların tam aksine bir köle olarak doğan Epiktetos da var. Stoacılığı bu kadar güçlü kılan şey budur. Hayatımızdaki konumumuz ne durumda olursa olsun, hem iyi hem de kötü şans bizlere yardımcı olacak zamansız ilkeler sağlar.
Epiktetos’un Önemli Çalışmaları ve Önerilen Okumalar
Epiktetos’tan 3 Alıştırma ve Ders
Epiktetos Sözleri
Reklam
Giriş
Epiktetos, yaklaşık 2000 yıl önce Hierapolis’te (bugünkü Pamukkale’de) zengin bir evde köle olarak doğdu. Sahibi Epaphroditus, geniş fikirli çalışmalar sürdürmesine izni verdi. Epiktetos, öğretmeni ve akıl hocası olan Stoacı Musonius Rufus sayesinde felsefeyi bu şekilde keşfetti.
Epiktetos, imparator Nero’nun ölümünden kısa bir süre sonra özgürlüğünü elde etti ve yaklaşık 25 yıl boyunca Roma’da felsefe öğretmeye başladı. Bu durum, imparator Domitian’ın Roma’daki tüm filozofları, herkesçe bilinen bir sürgüne göndermesine kadar sürdü. Epiktetos, bir felsefe okulu kuracağı ve ölene kadar öğretmenlik yapacağı yere, Yunanistan’ın Nikopolis kentine kaçmıştı.
Epiktetos
İnsan yalnızca sahip olduğu şeyi kaybeder!
Lucian, Epiktetos’un ölümünden sonra toprak lambasını 3000 drahmiye satın aldığını söyler. (Şaşırtıcı bir şekilde, James Joyce tarafından daha sonra bahsedilen aynı lambadır.) Ancak lambayı bu kadar özel kılan şey nedir? Epiktetos‘un ve önemli bir Stoacının verdikleri derse göre:
“Evdeki tanrılarımın yanında demirden yapılmış bir lamba koydum ve pencereden bir ses duyunca aşağı koştum. Lambanın çalındığını fark ettim. Onu çalan adamın mantıksız bir sebebi olmadığını düşündüm. O zaman sebebi neydi? Ertesi gün, topraktan yapılmış olanını bulursun dedim. Çünkü gerçekte, insan yalnızca sahip olduğu şeyi kaybeder.”
Epiktetos’un güçlü ve geniş kapsamlı etkisi birçok örnekte görülebilir. Marcus Aurelius, meditasyonda, öğretmeni Junius Rusticus sayesinde Epiktetos ile tanışır. Rusticus, Epiktetos‘un derslerine gerçekten katılmış ve kendi notlarını Marcus’a iletmiş olma ihtimali çok düşüktür. Yine de en muhtemel olan şey, Marcus, Epiktetos‘un öğrencisi olan aşağıda bahsedeceğimiz Arria’nın, geniş çapta dağıtılan notları okumasıdır.
Epiktetos’un bir bacağı topaldı
7 yıldan fazla süredir Vietnam’da bir savaş esiri olan James Stockdale, maruz kaldığı işkenceye nasıl katlanacağına dair bir iskelet gerekçesiyle Epiktetos‘a itibar ediyor. Stockdale, bacağında prangayla mahkum edildiği için Epiktetos‘un topal bir bacağı olduğunu hiç unutmamıştı ki bacağı, kesin olmasa da, muhtemelen efendisi tarafından kırılmıştı. Ancak Epiktetos bununla ilgili olarak şunu söyler:
“Hastalık vücut için bir engeldir. Fakat irade zayıf olmadıkça irade için engel değildir. Topallık bacak için bir engeldir. Fakat iraden için bir engel değildir. Başına gelecek her kaza için aynı şeyi düşün. O zaman bunların başka bir şeye mani olduklarını fakat sana engel olmadıklarını anlayacaksın.”
Yazar Tom Wolfe A Man in Full (Tam Bir Adam) adlı ünlü romanında Epiktetos‘tan baskın bir biçimde bahseder. Ayrıca, Bilişsel Davranışçı Terapisini kuran psikolog Albert Ellis de Epiktetos‘tan etkilenmiştir. Büyüleyici olan şeyse, bu etkinin yalnızca şansla gelmesidir.
Epiktetos hiçbir zaman sözlerini yazmadı. Öğrencisi Arrian aracılığıyla değerli derslerini yazılı hale getirdi. Ve bu sayede imparatorlardan savaş kahramanlarına kadar herkes Epiktetos‘un derslerinde rehberlik, teselli ve güç buldukları için minnettar oldu, bu durumda bizler için bir şeyler olmalıdır. Fakat seçersek bizim için bir şeyler olur.
Epiktetos Büstü
Epiktetos’un Önemli Çalışmaları ve Önerilen Okumalar
Epiktetos için harika bir başlangıç noktası olarak “küçük bir el kitabı” çeviren Enchiridion’dur ve önemli noktası buradadır. Kısa Stoacı özdeyişler ve ilkelerle dolu olduğu için Epiktetos‘a mükemmel bir giriştir.
Seneca ve Marcus’tan farklı olarak Epiktetos‘u okumak biraz daha zordur ve henüz okumadıysanız bu iki isimle başlamanızı öneririz. Bir sonraki adım, Epiktetos’un Söylemleri olacaktır ki bu çok daha uzun ve daha büyük bir yükümlülük ister. Diğer okumalar için, belirtildiği gibi, James Stockdale’in kısa otobiyografisi Courage Under Fire (Ateş Altında Cesaret) ve Tom Wolfe’ un A Man in Full (Tam Bir Adam) kitabını okumanızı öneririz.
Epiktetos’tan 3 Alıştırma ve Ders
Kontrolünüzde Olanları Aklınızda Tutun
Enchiridion, Stoacı felsefenin en önemli ilkelerinden birine başlar. Kontrolümüz altında olan ve olmayan şeyleri ayırt etmenin önemine değinir. (Stoik Sükunet Duası olarak düşünün.) Diğer insanlar ve dış olaylar gibi değiştiremediğimiz şeylere kızıp üzülmemeyi ve sadece kendimize, kendi davranışımıza odaklanmamız gerektiğini hatırlatmak ister.
Bu işleri biraz daha kolaylaştırıyor, değil mi? Olayları olduğu gibi kabullenip bırakmayı öğrendiğimizde etkileyemediğimiz durumların gerçekleştiğine dair mütevazı bir hatırlatma yapar. Epiktetos‘un dediği gibi:
“Dünyada olup biten şeylerin bir bölümü elimizdedir. Bir bölümü elimizde değildir. Elimizde olanlar düşüncelerimiz, yaşayışlarımız, isteklerimiz, eğilimlerimiz, iğrenmelerimiz; bir kelimeyle bütün davranışlarımızdır. Elimizde olmayanlar ise mal, şöhret, itibar gibi şeylerdir.”
Standardınızı Belirleyin
En iyi liderler nadiren işlerinin nasıl yapılması gerektiğinden bahseder, eylemleri onların yerine konuşur. Hayranlık duyduğunuz birinin yaptıkları seçimlerden ve aldığı derslerden dolaylı olarak kaçındığınızı düşünün ve pekiştirdiklerini örnek alın. Benzer şekilde, aslında nasıl yaşadığımıza ve hangi seçimleri yaptığımıza odaklanmalıyız. Zamanımızın ve enerjimizin en iyi harcanacağı nokta burasıdır. Epiktetos‘un dediği gibi:
“Kendinize asla filozof demeyin, önermeler hakkında öğrenmemişler arasında çok fazla konuşmayın, onlara uygun davranın. Bu yüzden, bir davette insanların nasıl yemesi gerektiğinden bahsetmeyin, gerektiği gibi yiyin.”
Epiktetos
Kendinize bir karakter Biçin
Epiktetos, alışkanlıkla davrandığımızı ve bir şeyleri yapmak için sabit düşünme eğiliminde olduğumuzu anlamıştır. Öğrencilerini bu konuda, uymaları gereken bazı ilke ve standartları koymaları ve mümkün olduğu kadar sapmamaları için uyarır.
Bu kesinlikle kolay değildir ama her gün bize hangi yöne gitmek istediğimizi hatırlatan küçük adımlar sayesinde, olmak istediğimiz karaktere yaklaşabiliriz. Onun söylediği gibi:
“Derhal, hem tek başınıza hem de bir toplulukta sergileyeceğiniz davranış şekli biçin.”
Epiktetos Sözleri
“Hiçbir şey ansızın yaratılmaz, bir salkım üzümden veya incirden daha büyük bir şey yaratılmaz. Bana incir istediğini söylersen, zamanında olması gerektiğini söylerim. Önce çiçek açsın, sonra meyve versin, ardından olgunlaşsın.” Epiktetos.
“Ölüm, sürgün ve korkunç görünen diğer her şey, her gün gözünüzün önünde olsun ama esas olarak ölüm; ne perişan düşünceye sahip olmamaktır, ne de hevesle bir şeyi arzulamaktır.” Epiktetos.
“Hayatında olup biten şeylerin, dilediğin şekilde olmasını isteme, nasıl oluyorsa, öyle olmasını dile. Böylece her zaman mutlu olursun.” Epiktetos.
“Hastalık vücut için bir engeldir. Fakat irade zayıf olmadıkça irade için engel değildir. Topallık bacak için bir engeldir. Fakat iraden için bir engel değildir. Başına gelecek her kaza için aynı şeyi düşün. O zaman bunların başka bir şeye mani olduklarını fakat sana engel olmadıklarını anlayacaksın.” Epiktetos.
“Ölümden kaçamam ama korkusundan kaçamaz mıyım? Titreyerek ve ağlayarak ölmeli miyim?” Epiktetos.
“Elinizden geleninin en iyisini yapın ve gerisini oluruna bırakın.” Epiktetos.
Yorumlar 2