Düzenli ve iyi bir uyku, sağlığımız için bir vazgeçilmezdir. Lakin %30’umuz uykusuzluk çekmekte ya da uykusuzluğa sebep olan hastalıklarla boğuşmakta ya da kaliteli bir uyku alamamakta. Bu tarz durumlarda ve rahatlamaya ihtiyacımız olduğunda bitki çayları, en popüler yardımcılardan biridir. Bitki çayları, yüzyıllardır dünyanın neredeyse her tarafında tüketilmekte ve bir çeşit uyku ılacı görevi görmekte. Eskilerin tecrübelerinin yanı sıra, günümüzdeki araştırmalar da bitki çaylarının uykuya faydasını gözler önüne seriyor. Bu makale ise bizlere güzel bir uyku çekmeye yarayacak 6 özel bitki çayını anlatmakta, iyi okumalar!
1. Papatya
En aslında sakinleştirici ve uyku ılacı olarak kullanılan papatya çayı, uzun yıllardır iltihaplardan kurtulmak, anksiyeteyi azaltmak ve uykusuzluk problemi için doğal ve iyileştirici bir yardımcıdır.
Sakinleştirici etkisi, içinde bolca bulunan apigenin denen bir antioksidandan gelmektedir. Apigen ise beyindeki anksiyeteyi azaltan ve uyku sürecini başlatan göndericilerle ilişkilidir. 60 bakımevinde gerçekleştirilen bir deneyde, günlük yaklaşık 400 miligram papatya özü tüketenlerin, diğerlerine kıyasla daha kaliteli bir uyku çektiği gözlemlenmiştir. Bir başka deney ise, lohusa döneminde uyku sıkıntısı yaşayan iki kadın üzerinde uygulanmıştır.
Bu deneyde, katılımcılardan birine iki hafta boyunca düzenli olarak papatya çayı verilmiştir. Papatya çayı içen katılımcı, içmeyene oranla daha kaliteli ve verimli uyumuştur. Lakin, kronik uykusuzluk sıkıntısı yaşayan insanlara uygulanan, 28 gün boyunca, günde 2 kez verilen 270 miligram kadar papatya özü, etkisini gösterememiştir. Belki papatyanın yararlı etkilerini kanıtlayan çok güçlü araştırmaların sayısı fazla deği. Lakin uyku üzerine etkisini kanıtlamak için daha fazla çalışmalar yapılmaya müsait bir bitki.
Sonuç olarak; tam olarak kanıtlanamamış olsa da, papatya çayları apigenin denen ve uykuya dalmaya yardımcı olan bir antioksidan içerir.
2. Kediotu Kökü
Kediotu, yüzyıllardır uykusuzluk, endişe ve baş ağrılarını tedavi etmek için kullanılmakta olan bir bitki. Tarihine bakacak olursak, 2. Dünya Savaşı sıralarında, hava saldırılarından dolayı oluşan korku ve endişenin sakinleşmesi için İngiliz ordusu tarafından kullanılmıştır. Bugün ise Avrupa ve Amerika’da kediotu, en önemli uykuya yardımcı bitkilerden biri olarak kullanılmaktadır. Sıvı ve kapsül formları bulunan kediotu kökü ayrıca kurutulup çay olarak da satılmakta. Bilim insanları, kediotu kökünün uykuya tam olarak nasıl bir etkisi olduğunu tam olarak kanıtlamış değiller. Ancak bir teoriye göre, beyinde gama aminobütrik asit (GAMA) denen bir sinir iletici sayısını arttırma gibi bir gücü var. Peki GAMA sayısı artarsa ne olur? GAMA bizleri daha çok uykucu yapar, tıpkı Xanax denen anti-anksiyete ılacı gibi. Bazı çalışmalar da kediotunun uykuya son derece etkisinin olduğunu desteklemekte. Bir bilimsel deneyde; uyku sıkıntıları yaşayan 27 katılımcının %89’u, kediotu kökü özü aldıklarında uykularında gelişme olduğunu belirtmiştir. Artı olarak, sabah sersemliği gibi yan etkilerinin de olmadığı gözlemlenmiştir.
Bir diğer deneyde, 128 katılımcıdan 400miligram kadar kediotu kökü özü alanlar, diğerlerine oranla daha çabuk uykuya dalmış ve daha kaliteli bir uykuya sahip olmuşlardır. Başka bir deneyde ise kediotunun uzun vadede etkileri araştırılmıştır. 28 gün boyunca günlük 600 miligram kadar alınan kurutulmuş kediotu kökü almanın etkisinin, uykusuzluk için kullanılan oxazepam denen ılacın 10 miligramına denk geldiği görülmüştür. Yine de bu deneylerin katılımcıların değerlendirilmeleri ile öznel bir şekilde sonuçlandırıldığını, yani kalp atışları kontrol edilmesi ya da beyin aktivitelerinin izlenmesi gibi nicel ölçümler yapılmadığını unutmamak lazım. Kediotu kökü çayını içmek ise bir yan etkisi olmadan uyku kalitesini arttırmaktadır. Ancak birçok sağlık profesyonelleri bunu destekleyen kanıtları yeterli bulmamaktadır.
Özet olarak; kediotu kökü gama aminobütrik asit (GAMA) denen bir sinir iletici sayısını arttırarak uykumuzu getirir. Bazı çalışmalar da; uykuya dalma aşamasını hızlandırdığını ve gece yarısı sebepsiz uyanmaları azalttığını, haliyle uyku kalitesini yükseltmeye etkisi olduğunu kanıtlar.
3. Lavanta
Lavanta rahatlatıcı ve hafif kokusuyla hepimizin bildiği bir bitkidir. Antik dönemlerde Yunanlar ve Romalılar lavantayı güzel kokusu için banyo sularına dökerlermiş. Lavanta çayı ise, Lavantaların küçük mor çiçeklerinden yapılır. Orjinalinde Akdeniz iklimi yaşayan bölgelerde üretilmekteyken, şimdi dünyanın her yerinde yetiştirilebiliyor. Lavanta çayının rahatlatma, sinirleri yatıştırma ve uykuya yardımcı etkileri var. Bu etkileri destekleyen deneylere bir göz atalım:
80 adet Tayvanlı lohusa dönemindeki kadınlara uygulanan bu deneyde, bir grup katılımcıya iki hafta boyunca günlük olarak lavanta çayı içirilmiş ve koklamaları sağlanmıştır. Lavantayla içli dışlı olan katılımcılarda, diğerlerine oranla daha az yorgunluk ve bitkinlik gözlemlenmiştir. Ama uykuyla alakalı bir sonuç görülmemiştir. Bir başka çalışmada ise uykusuzluk hastalığı yaşayan 67 kadın katılımcının 12 hafta boyunca haftada iki kez 20 dakika boyunca lavanta solumaları sağlandı. Sonuç olarak kalp atış hızlarında azalma ve uykularında iyileşme gözlendi. Araştırmalar ayrıca; lavanta yağından yapılan bir ılac olan Silexan’ın anksiyete veya anksiyete bozuklukları olan kişilerde kaygıyı azaltabileceğini ve uyku kalitesini artırabileceğini göstermiştir. Uykuya etkisi tam olarak kanıtlanamasa da, güzel ve ferahlatıcı kokusuyla bizleri yatıştırıp uykuyu kolaylaştırabileceği bir gerçek.
Özet olarak; Lavanta çayının uykuya olan etkisi tam olarak kanıtlanamamış olsa da, rahatlatıcı ve hoş bir kokuya sahiptir.
4. Melisa Çayı
Nanegiller ailesine dahil ve dünyanın her tarafında bulunabilen bir bitki. Melisa özü aromaterapide kullanılırken, kurutulmuş melisa yapraklarından da çay yapılmaktadır. Narenciye kokulu bu aromatik bitki, Orta çağlardan beri uyku kalitesini arttırdığı gerekçesiyle kullanılmakta.
Fareler üzerinde yapılan bazı çalışmalarda, melisanın GABA seviyesini artırdığı, yani yatıştırıcı görevi görebileceği bulunmuştur. Dahası, küçük bir grup insanda yapılan bir deneyde 15 gün boyunca günde 600 miligram melisa özü alan katılımcıların uykusuzluk probleminde %42 oranında bir azalma yaşandığı keşfedilmiştir. Yani uyku sıkıntılarınız varsa, yatmadan önce melisa çayı içmeniz sizi rahatlatacaktır.
Özet olarak; Melisa, fare beynindeki GABA sayısını artırıp sakinleştirici etkisi yaratır. Melisa çayını içmek ise uykusuzluk ile alakalı sıkıntıların düzelmesine yardımcı olur.
5. Çarkıfelek Çiçeği
Çarkıfelek çiçeği çayı, passiflora çiçeğinin kurulmuş yaprakları, çiçekleri ve köklerinden yapılır. Geçmişten günümüze kadar, daha iyi bir uyku çekmek ve anksiyeteyi dindirmek için içilir. Son zamanlarda üzerinde birçok çalışmalar yapılan bir üründür. Bu çalışmaların birinde 40 sağlıklı bireyin bir kısmına bir hafta boyunca her gün çarkıfelek çiçeği çayı verilmiştir. Bu katılımcılar diğerlerine göre daha kaliteli bir uyku çekmiştir. Yapılan başka bir çalışmada ise; çarkıfelek çiçeği, kediotu kökü ve şerbetçiotu bitkilerinin karışımı, Ambien denen ve uykusuzluk hastalığı için verilen bir ılacla karşılaştırılmıştır. Sonuçlara göre ise ikisinin de uykusuzluk üzerine etkisi denktir.
Özet olarak; Çarkıfelek çiçeği çayı içmek uykuyu olumlu etkiler. Kediotu kökü ve şerbetçiotu bitkisiyle karışımları da uykusuzluk hastalığına iyi gelir.
6. Manolya Kabuğu
100 milyon yılı aşkındır var olan çiçekli bir bitki. Manolya çayı ise, genelde bitkinin kabuğundan yapılan bir çaydır. Ayrıca kurumuş tomurcuk ve kökler de içerir. Orijinalinde Çin’de karın rahatsızlıkları, burun tıkanıklığı ve stres gibi durumları azaltmak için kullanılmaktaydı. Şimdi ise tüm dünyada yatıştırıcı ve anti-anksiyete özellikleriyle bilinmektedir. Yatıştırıcı etkisi, beyindeki GABA alıcılarını değiştiren ve uykuya sebep olan, honoikol denen; bitkinin kökünde, çiçeğinde ve kabuğunda bolca bulunan bir bileşiğe bağlıdır. Fareler üzerinde yapılan birçok deneyde; manolya ya da manolyadan alınan honokiol özü, farelerin uykuya dalış süresini kısaltmış ve uyku süresini uzatmıştır. İnsanlar üzerinde tam olarak etkileri henüz kanıtlanamamış manolya kabuğu çayı yine de daha iyi bir uyku için denenebilir bir içecek.
Özet olarak; fare deneylerinde manolya kabuğu çayı, beyinle iletişime geçerek uykuyu geliştirmiştir. Lakin aynı çalışmalar insanlar üzerinde mevcut değildir.
Uzun Lafın Kısası
Papatya, kediotu kökü, lavanta gibi birçok çay uykuya yardımcı çay olarak bilinmekte ve pazarlanmaktadır. Bu çayların içerdiği bitkilerin çoğu beyinle iletişime geçerek uykuya dalış aşamasını hızlandırır, gece sebepsiz uyanmaları azaltır ve genel uyku kalitesini arttırır. Lakin bunların tam olarak bilimsel kanıtları yoktur. Yukarıdaki deneylerin çoğunda çay yerine bitkilerin özleri kullanılmıştır. Öz, bitkinin daha yoğun bir versiyonuyken, çaydaki yoğunluk ve etki o kadar fazla değildir. Daha uzun vadeli sonuçlar için daha büyük kapsamlı araştırmalar yapılmalıdır. Ayrıca bitki takviyelerinin kullandığımız ılaclara etkileşime geçme ihtimalinden dolayı, düzenli alımlara başlamadan önce bir doktora danışmak önemli olacaktır. Sonuçlar kişiden kişiye değişir. Lakin güzel bir uyku için, bitki çayları denemeye değer.
Çevirmen: Zeynep Uyar
Bunlar da ilginizi çekebilir
Bilim İnsanları Uyuyan ve Rüya Gören İnsanlarla İletişim Kurmanın Bir Yolunu Buldu
Yorumlar 1