8 Ekim’de Fransız astronot Thomas Pesquet, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) çok nadir görülebilecek bir kare yakaladı. Daha uzun bir zaman aralığından çekilmiş tek bir kare olan fotoğraf, Avrupa üzerinde p∂tIayan bir kobalt bοmb∂sını gösteriyormuş gibi görünebilir, ancak bu kοrkυtucυ görünen mavi ışık, hiçbir şeye herhangi bir z∂rar vermedi.
Bunun yerine, çerçeve, üst atmosferde yukarı doğru çarpan şimşek benzeri bir fenomen olan ‘geçici ışıklı olay’ olarak adlandırılan bir durumdur.
Üst atmosferik yıldırım olarak da bilinen geçici ışık olayları, gök gürültülü fırtınalar sırasında meydana gelen, ancak normal yıldırımın ortaya çıkacağı yerin önemli ölçüde üzerinde meydana gelen bir durumdur. Yıldırımlar ile ilgili olsalar da, çalışma durumları biraz daha farklıdır.
Stratosferin aşağılarında meydana gelen ve yıldırımla tetiklenen ‘mavi jetler’ vardır. Şimşek, aşağıdaki pozitif bölgeden geçmeden önce fırtına bulutlarının negatif yüklü (üst) bölgesinden yayılırsa, şimşek yukarı doğru çarpar ve moleküler nitrojenden mavi bir parıltıyı ateşler.
Daha sonra, bir gök gürültülü fırtına hücresinin yukarısında meydana gelen, genellikle kırmızı renkte parlayan, aşağıdaki şimşekten kaynaklanan rahatsızlıklar tarafından tetiklenen ve biraz daha sönük kırmızı ELVES (Işık Emisyonu ve Çok Düşük Frekans) kırmızı SPRITES (Yoğun Fırtına Elektrifikasyonundan Kaynaklanan Stratosferik / mezosferik Pertürbasyonlar) elektrik deşarjları vardır.
Temaya bağlı kalarak, güçlü SPRITES’ten sonra ortaya çıkan TROLL’ler (Geçici Kırmızı Optik Aydınlık Çizgiler) ile Pixies ve GHOST’lar da vardır. Bilim insanlarının tüm bu fenomenleri adlandırırken çok eğlendiğinden eminiz.
Pesquet bir fotoğraf başlığında, “Bu şimşek hakkında büyüleyici olan şey, sadece birkaç on yıl önce pilotlar tarafından anekdot olarak gözlemlenmiş olmaları ve bilim insanlarının gerçekten var olduklarına ikna olmamalarıdır.”
“Birkaç yıl ileri sararsak elfleri doğrulayabiliriz ve spritelar çok gerçektir ve iklimimizi de etkiliyor olabilir!”
Pesquet özellikle ne tür bir ışıklı olay gördüğümüzü açıklamasa da, bu özel görüntü, jet kısmına tam olarak ulaşamayan mavi bir jet olan ve bunun yerine bir “mavi başlatıcı” gösteriyor olabilir. Bu fenomen diğerlerine göre daha kısa ve daha parlak olabilir.
Bu olayları, hem gökyüzünde çok yüksek olduklarından hem de düzenli olarak fırtına bulutları tarafından gizlendiğinden, yerden fotoğraflamak çok zordur. Ayrıca, fenomenler genellikle her seferinde yalnızca milisaniye veya birkaç saniye sürer.
Tüm bunları göz önünde bulundurarak, ISS bu geçici olayları yakalamak için harika bir araçtır. Çünkü bu olayları yerden yakalamak çok daha zordur.
İlginç bir şekilde, ışık gösterilerinin gerçekleştiği tek yer Dünya bile değil, araştırmacılar geçen yıl Jüpiter’de de ‘mavi perilerin’ meydana geldiğini keşfettiler.
Pesquet, “Uzay İstasyonu, daha fazla gök gürültülü fırtınanın olduğu ekvator üzerinde uçtuğu için bu gözlemevinin konumu son derece uygundur” diyor.
“Bu çok nadir bir olay ve Avrupa’nın Columbus laboratuvarının dışında bu ışık parlamalarını gözlemlemeye adanmış bir tesisimiz var.”
Bu araştırmanın gelecekte bize bu inanılmaz fenomenin daha fazla fotoğrafını vereceğini umuyoruz!
Oğuzhan Saçkıran
