Sabahları soğuk bir duş, güne başlamanın hoş olmayan bir yoludur. Yine de birçok insan bu alışkanlığı edinmeye çalıştı, çünkü soğuk suya daldırılmış olmanın hem fiziksel hem de zihinsel birçok sağlık yararları olduğu sanılıyor. Soğuk duşlar ilk kez 19. yüzyılın başlarında sağlık nedenlerinden ötürü uygulanmaya başlanırken, doktorlar bu duşları “sıcacık, iltihaplı beyinleri soğutmak ve aceleci iradeleri yatıştırma korkusunu aşılamak” için iltica ve hapishane mahkumlarında kullanılmak üzere tasarladılar.
19. yüzyılın ortalarında, Victorialılar duşun insanları yıkamak gibi başka kullanımları olduğunu ve su sıcak olduğunda daha iyi olduğunu fark ettiler. Böylece duş, bir buçuk saat boyunca nahoşluk yaratmak için kullanılan bir araç olmaktan çıkıp, çok hoş ve yaklaşık beş dakika süren bir araç haline geldi.
Yine de sağlık yararları için soğuk duş alma uygulaması hiçbir zaman tamamen ortadan kalkmadı ve gerçekten de yeniden doğuşun tadı çıkarılıyor gibi görünüyor. Özellikle Silikon Vadisi tipleri arasında.
Ama kanıtlar neyi gösteriyor?
Hollanda’da yürütülen geniş çaplı bir araştırma, soğuk duş alan insanların hastalık nedeniyle sıcak duş alan kişilerden daha düşük olasılıkla işe gidebildiğini göstermiştir.
3.000’den fazla kişiden oluşan bir ekip dört gruba ayrıldı ve her gün sıcak bir duş alması istendi. Ancak bir gruptan 30 saniye soğuk su, diğeri 60 saniye soğuk su, diğeri 90 saniye soğuk su ile bitirmesi istendi. Kontrol grubu sadece ılık bir duşun tadını çıkarabilirdi. Katılımcılardan bir ay boyunca bu protokolü takip etmeleri istendi. (Bununla birlikte %64’ü çok beğendiği için soğuk su rejimine devam etti.)
Üç aylık bir takip süresinden sonra, soğuk suya sahip olan grupların işten kendi bildirdikleri hastalık izninde %29 azalma olduğunu buldular. İlginç bir şekilde, soğuk suyun süresi hastalığın yokluğunu etkilemedi.
Soğuk suyun insanların hasta olmalarını engellemesinin nedeni açık olmamakla birlikte, bazı araştırmalar bunun bağışıklık sisteminin güçlendirilmesiyle ilgili olabileceğini öne sürüyor. Çek Cumhuriyeti’nde yapılan bir araştırma, “atletik genç erkeklerin” altı hafta boyunca haftada üç kez soğuk suya dalmasının bağışıklık sistemlerinde hafif bir artış sağladığını gösterdi. Ancak, bu bulguları doğrulamak için daha fazla ve daha büyük çalışmalara ihtiyaç vardır.
S∂vaş ya da kaç tepkisi açıklandı.
Soğuk su ayrıca, sinir sisteminin “s∂vaş veya kaç” tepkisini düzenleyen kısmı olan sempatik sinir sistemini (tehlikeli, stresli veya korkutucu olarak algılanan bir olaya otomatik fizyolojik tepki) de aktive eder. Bu aktive edildiğinde, örneğin soğuk bir duş sırasında, nöroadrenalin hormonunda bir artış elde edersiniz. İnsanlar soğuk suya daldığında gözlenen kalp atış hızı ve kan basıncındaki artışa neden olan şey budur ve önerilen sağlık iyileştirmeleriyle bağlantılıdır.
Soğuk suya daldırmanın da dolaşımı iyileştirdiği gösterilmiştir. Soğuk suya maruz kalındığında cilde kan akışı azalır. Soğuk su durduğunda, vücut kendini ısıtmak zorundadır, bu nedenle cilt yüzeyine kan akışında bir artış olur. Bazı bilim insanları bunun dolaşımı iyileştirebileceğini düşünüyor. Egzersizden sonra soğuk suya daldırma üzerine yapılan bir çalışma, dört hafta sonra kaslara giden ve kaslardan gelen kan akışının iyileştiğini ortaya koydu.
Ayrıca soğuk bir duşun kilo vermenize yardımcı olabileceğine dair bazı kanıtlar da vardır. Bir çalışma, 14°C’de soğuk suya dalmanın metabolizmayı %350 artırdığını buldu. Metabolizma, vücudunuzun yediğiniz ve içtiğinizi enerjiye dönüştürdüğü süreçtir, bu nedenle daha yüksek bir metabolizma kabaca daha fazla yakılan enerjiye eşittir.
Fiziksel faydalarının yanı sıra, soğuk duşların ruh sağlığı için de yararları olabilir. Daha önce bahsedilen “s∂vaş ya da kaç” tepkisinin uyarılması nedeniyle, soğuk su daldırılmasının zihinsel uyanıklığı artırdığı düşüncesine sahip olan bir düşünce ekolü vardır. Yaşlı yetişkinlerde, yüze ve boyna uygulanan soğuk suyun beyin fonksiyonlarını iyileştirdiği gösterilmiştir.
Soğuk bir duş depresyon semptomlarının hafiflemesine de yardımcı olabilir. Önerilen bir mekanizma, derideki yüksek soğuk reseptör yoğunluğundan dolayı, soğuk bir duşun periferik sinir uçlarından beyne anti-depresif bir etkiye sahip olabilecek ezici miktarda elektriksel impuls göndermesidir.
Sebepleri hala biraz belirsiz olsa da soğuk suya dalmanın veya soğuk bir duşa girmenin sağlığınız için iyi olduğuna dair makul miktarda kanıt vardır. Ancak soğuk musluğu duşunuzun sonuna doğru açmadan önce, soğuk duş almanın bazı riskleri olduğunu bilmelisiniz. Ani bir soğuk su fιşkιrması vücudu şok ettiğinden, kalp hastalığı olan insanlar için tehIikeIi olabilir ve kalp krizi veya kalp ritmi düzensizliklerini hızlandırabilir.
Burak Can Bayer
