Psikoz beynin bilgi işlemesini etkileyen bir durumdur. Gerçeklikle bağınızın kopmasına sebep olur. Olmayan şeyleri görebilir, duyabilir hatta onlara inanabilirsiniz. Psikoz, hastalıktansa bir belirtidir. Ruhsal veya fiziksel hastalıklar, uyuşturucu madde kullanımı, aşırı stres veya yaşanan bir travma buna sebep olabilir.
Şizofreni gibi psikolojik rahatsızlıklarda da görülen psikoz genellikle bireyleri erken ergenlik çağında veya erişkinliklerinin ilk dönemlerinde etkilemeye başlar. Gençlerin psikoza özellikle daha yatkınlığının olmasını doktorlarda açıklayamamaktadırlar. Hatta doktorlar bile ilk kriz geçirdiğiniz dönemden (İKGD) önce bile davranışlarınızda ve düşünce biçiminizde ufak farklılıklar gösterebilirsiniz. Buna prodromal periyod (ön belirti dönemi) denmektedir ve günler, haftalar, aylar, hatta yıllar sürebilir.
Psikozun Belirtileri:
Psikoz birden bire ortaya çıkmaz. Genellikle şu örüntüyü takip etmektedir:
Psikoz öncesi belirtiler
Genellikle düşünce biçiminde köklü şekilde değişiklikle beraber dünya görüşü ve dünyayı anlamada farklılıklar. Siz veya aile bireylerinizin farkında olabilecek değişiklikler:
- Derslerde ve iş yerinde performans düşüklüğü
- Doğru düşünmede ve odaklanmada zorluklar
- Başkalarının yanında kendini rahat hissedememe veya kuşkulanma
- Kişisel bakımda ve hijyende yetersizlik
- Normalden daha fazla bireysel zaman geçirme
- Gereğinden fazla duygu hissetme
- Herhangi bir duygu belirtisi göstermeme
Erken Dönem Psikoz
Belirtilerden bazıları:
- Başkalarının görmediği, duymadığı veya tadını alamadıkları şeyler
- Diğer insanların farklı görüşte olduğu düşünce ve inançlara bağlanma
- Aile ve sosyal çevreden çekinme
- Kişisel bakımı bırakma
- Düzgünce düşünememe ve odaklanamama
Psikotik atakların belirtileri
Genellikle yukarıdaki belirtilere ek olarak gözlemlenen:
-Sanrılar:
Duysal sanrılar: Etrafınızda kimse yokken duyulan sesler
Dokunsal sanrılar: Açıklayamadığınız veya yabancı olduğunuz hisler
Görsel sanrılar: Aslında olmayan objeler veya insanlar görme veya cisimlerin şekillerinin yanlış olduğunu sanma.
-Kuruntular:
Kültürel olarak çatışma yaratacak veya diğerlerine bir anlam ifade etmeyen inançlar:
a) Duyguların veya eylemlerin başkalarınca kontrol edildiğine inanmak
b) Yaşanan ufak olayların veya eleştirilerin gereğinden fazla abartılması
c) Özel güçlere sahip olduğunu zannetmek, özel görevde olduğunun sanılması veya kişinin kendini tanrı zannetmesi.
Psikozun Sebepleri
Doktorların kesin olarak bilmemesiyle birlikte bilinen bazı etmenler:
Genetik: Hastalığa sebep olacak genlere sebep olacak genlere sahip olabilirsiniz ancak bu illa psikoz yaşayacağınız anlamına gelmez.
Uyuşturucu: Yazılı olarak kullanılan belirli ilaçlarla birlikte, aşırı alkol tüketimi veya esrar, LSD ve amfetamin gibi uyuşturucular psikoza sebep olabilir.
Travma: Sevilen bir kişinin kaybı, cinsel saldırı veya savaş psikoza sebep olabilir. Travmanın sebebi ve yaşınız bu konuda ayrıca rol oynamaktadır.
Yaralanmalar ve hastalıklar: Travmatik beyin yaraları, beyin tümörleri, felç, Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı, bunama ve AIDS ayrıca hastalığın sebeplerinde rol oynamaktadır.
Psikoz ayrıca şizofreni veya bipolar bozukluk gibi ruhsal rahatsızlıklarda da belirti olabilir.
Teşhis
Psikolog, psikiyatrist veya bir uzmana danışabilirsiniz. Belirtilerin sebeplerini ve yaşananların ne olduğuna onlar karar verecektir. Doktorlar yapılan bazı kontrollerden sonra belirtilere göre ruhsal hastalık tanısı koyarlar.
Psikozun Tıbbi Tedavisi
İlk yaşanan belirtilerden sonra erken tedavi almak önem arz etmektedir. Bu durum, belirtilerin ilişkilerinizi, işinizi veya okulunuzu etkilememesine yardımcı olacaktır. Ayrıca ilerde yaşanabilecek olumsuzluklar içinde bir önlem olacaktır. Doktorunuz belki de size koordineli özel bakım (KÖB) önerecektir. Bu tedavi yöntemi şizofreninin ilk safhalarında tedavi olunurken size yardımcı olacak bir ekibi kapsamaktadır. İlaç ve terapi tedavisine ek olarak sosyal hizmetler ve eğitim yardımı yapılmaktadır. Hastanın ailesi de bu sürece olabildiğince dâhil edilir.
Doktorun size önereceği tedavi psikozun sebebine göre çeşitlilik göstermektedir. Hastalığın belirtilerini azaltmak için doktorunuz size reçeteli hap, şurup veya tek içimlik ilaç yazacaktır. Ek olarak alkol ve uyuşturucu kullanımının bırakılmasını tavsiye edilir. Günlük işlerini yapamayacak durumda olanlar, davranışlarını kontrol edemeyenler veya kendisine ya da başkasına zarar verecek durumda olanlar hastanede tedavi alabilirler. Doktor belirtilerinizi gözlemleyip sebeplerine karar verdikten sonra size en iyi tedavi yöntemini önereceklerdir.
Psikoterapi
İlaçlarla birlikte bir uzmana danışmak psikozun kontrol altına alınmasına yardımcı olacaktır.
Bilişsel Davranışsal Terapi (BDT): Psikoz atağı yaşadığınızda tanımanıza yardımcı olacak tedavi yöntemidir. Ayrıca gördüklerinizin ve duyduklarınızın gerçek veya gerçek olmadığını anlamanıza yardımcı olacaktır. Bu tür terapiler ayrıca düzenli olarak antipsikotik ilaçların ve düzenli tedavinin önemine parmak basar.
Destekleyici Psikoterapi: Size psikozla yaşamanıza yardımcı olacak ve onu kontrol etmenize yarayacak tedavi çeşidi. Ayrıca düzgün düşünme biçimini de öğretmektedir.
Bilişsel Gelişim Terapisi (BGT): Bilgisayar egzersizleri ve grup çalışmalarıyla düşünce şeklinizi ve anlayış biçiminizi geliştirmeyi amaçlar.
Aile Psiko-eğitim ve Desteği: Sevdiklerinizi kapsamaktadır. Bağ kurmanızı ve problemlerinizi birlikte çözmenize yardımcı olur.
Koordineli Özel Bakım (KÖB): Teşhis konulduğu andan itibaren size yardımcı olacak bir ekip kurulur. KÖB, ilaç ve psikoterapiyle sosyal hizmetler, iş ve eğitim desteklerini birleştirir.
Çeviren: Deniz ÇAKIR
Bunlar da ilginizi çekebilir
Depresyon Nedir ve Bu Konuda Ne Yapabilirim?
Yetişkinlerde Ayrılık Anksiyetesi (Terk edilme korkusu) Nedir?
Anksiyete: Nedir?, Bozuklukları, Belirtileri, Tedavisi ve Daha Fazlası
Yorumlar 1