Zavallı yaşlı Jüpiter, devasa gaz kütlesi. Kendi halinde ortalarda takılıyor. Kendiyle aynı yörüngeye sahip asteroitlere yol gösteriyor. Kimsenin işine karışmıyor ama birden BUMM… Başıboş bir uzay kayası Jüpiter’e çarpıyor…
Aslında bu Jüpiter için olağandışı değil. O, buna alışık. Alışılmadık olan şey, birinin tam olarak aynı zamanda oraya bakıyor ve bunu kaydediyor olması. Bu olay, bu ay, dünyanın dört bir yanındaki gökyüzü gözlemcilerinin gezegenin üst atmosferinde bir patlama yakalamasıyla gerçekten yaşandı.
13 Eylül 2021, 22:39 UT’ de, amatör gökbilimciler, Jüpiter’de çarpışma gibi görünen parlak bir ışığı kaydettiler. Almanya’dan Harald Paleske ve Brezilya’dan José Luis Pereira, Io’nun gezegenin önünden geçerken gölgesini kaydetti. Kaydeden diğer kişiler arasında İtalya’dan Simone Galelli ve Fransa’dan Jean-Paul Arnould ve Michel Jacquesson da vardı. Fransa’daki Société Lorraine d’Astronomie’den Thibaut Humbert, Stéphane Barré, Alexis Desmougin ve Didier Walliang da varsayılan çarpmayı filme almayı başardılar.
Olay, eğer onaylanırsa, 1994 yılında Jüpiter’in gelgit kuvvetleri nedeniyle parçalanan ve bir dizi çarpma üreten Shoemaker-Levy 9 kuyruklu yıldızının çarpmasından bu yana Jüpiter’de gözlemlenen sekizinci çarpma olayı olacak.
Bunlar aslında gezegenin uzak tarafında yaşandı ama Hawaii’deki 2,2 metrelik bir teleskop, bu çarpma yerlerinin yörüngede dönerken ısı izlerini fotoğrafladı ve Hubble da bulutların üzerinde geride kalan, iz olarak bilinen karanlık lekeleri yakaladı.
Jüpiter’in çarpışma sırasında ortaya ani ışık çıkaran, Dünya’dan görülebilecek kadar büyük ya da hızlı bir cisimle ne sıklıkla çarpıştığı tam olarak bilinmiyor. Ancak bunun oldukça sık olduğu -yılda 20 ila 60 kez arası- düşünülüyor.
Jüpiter çok büyük bir gezegen ve göktaşlarını, Dünya’da deneyimlediğimizden çok daha fazla enerji gerektiren faaliyetler meydana getirebilir şekilde hızlandıran devasa bir yerçekimi alanına sahip.
Ancak, çarpışmaları birden çok nedenden dolayı, tahmin edildiği kadar sık görmüyoruz. Jüpiter’deki bir çarpma olayının en son yakalanması iki yıldan fazla bir süre önceydi. Avustralya’daki Southern Queensland Üniversitesi’nden astronom Jonti Horner o sırada ScienceAlert’e “Bu çok kısacık bir olay, birkaç saniye” açıklamasında bulundu.
“Teleskopun göz merceğinden bakıyor olsaydınız bu kadar net göremezdiniz. Çoğu zaman bu şeyler fark edilmeden ve gözlemlenmeden gider. Bunların yarısı gezegenin uzak tarafında oluyor. Bu yüzden bu olayları görmeyi engelleyen birçok şey var.” Yine de, bu çarpışmaları tespit etme hızımız artıyor gibi görünüyor. Bu; Jüpiter’in Dünya’yı, dünyaya çarpabilecek kayalardan koruyan kozmik bir elektrikli süpürge rolünü anlamak isteyen gökbilimcilere büyük fayda sağlayacaktır.
Bazı analizler bunun abartılı olabileceğini öne sürüyor fakat her iki durumda da, bu çarpışmaları daha doğru anlamak, Jüpiter benzeri gaz kütlesine sahip olan veya olmayan diğer gezegen sistemlerinde yaşam şansını modellememize yardımcı olabilir.
2019’da Jüpiter’e çarpan nesnenin, 12 ila 16 metre çapa, (40 ila 50 fit), yaklaşık 450 tonluk bir kütleye ve kayalık-demir bileşimine sahip olduğu ortaya çıktı. Bu sefer Jüpiter’e neyin çarptığını görmek için çarpışma ışığının derinlemesine analizini ve ardından darbe izi arayan gözlemleri beklememiz gerekecek. Ancak üzerinde çalışılacak o kadar çok malzeme var ki, gökbilimcilerin ne bulduğunu görmek için heyecanla bekliyor olacağız.
HİLAL YANIKEL
