M@dde bağımIıIığının kullanım oranı son yıllarda oldukça artmış ve başlama yaşı düşmüştür. Bu durum psikolojik, fizyolojik, toplumsal pek çok problemi beraberinde getirmektedir. Araştırma ve m@dde bağımIıIarıyla yapılan görüşmelerde bu kişilerin hayatlarından, aile ve sosyal çevreleriyle vakit geçirmekten, m@dde kullanımı öncesi hobilerinden eskisi gibi keyif almadıkları görülmüştür. Peki bu köklü değişiklik neyden kaynaklanmaktadır?
Beyindeki ödül sistemi, 1950’li yıllarda Olds tarafından keşfedilmiş ve günümüze değin birçok araştırmanın konusu olmuştur. Ödül sistemi; mezolimbik dopaminerjik yolak, mezokortikal dopaminerjik yolak, ventral striatum, VTA, NAc, ventral pallidum, prefronral korteks, anterior singulat korteks, orbifrontal korteks, amgidala ve hipokampus gibi nörolojik yapılardan oluşmaktadır.
Bu yapılar, yemek yemek, alışveriş yapmak, oyun oynamak, c*nseI aktivitede bulunmak gibi anlarda aktive olmakta, kişiye haz ve mutluluk vererek olumlu duygulanıma sebep olmaktadır. m@dde kullanımı da kişilerin ödül sistemini aktive ederek kişinin haz duygusu ve doyumu doruklarda yaşamasına sebep olmaktadır.
Ayrıca haz ve doyumu sağlayan temel nörotransmiter olan dopamin, m@ddeyle birlikte dışarıdan, kolay yolla elde edildiği için beyin kendi gerçekleştirdiği dopamin üretimini azaltmaktadır. Dolayısıyla normal şartlarda kişiye dopamin salgılatan her türlü etkinlik, doyum için yetersiz kalır ve kişi m@dde arayışına geçer. Ancak m@dde alarak yoksunluk belirtilerini giderebilir. Böylece m@dde kullanımı pekişerek bağımIıIık haline gelebilir.
M@dde kullanımıyla artan dopamin salınımı sonrası, kişinin keyif aldığı diğer aktivitelerde bu salınım azaldığı ve dopamin miktarı olması gereken seviyenin altında olduğu için kişi artık eskisi gibi haz alamaz. Çünkü zirvede doyum yaşamasını sağlayan yeni bir m@ddeyle tanışmıştır. Dolayısıyla m@dde bağımIısı bireyler aileleriyle, arkadaşlarıyla vakit geçirmek istemez, eskiden yaptıkları egzersiz ve sporları yapmaz, gerçekleştirdikleri hobiler azalmış veya bitmiştir.
Vakitlerinin büyük çoğunluğunu m@dde aramakla, bir kısmını m@dde kullanmak ve kalan kısmını da m@ddeyi düşünmekle geçirirler. Bir m@dde bağımIısının hayatı m@dde etrafında şekillenir.
M@dde bağımIılığına psikolojik perspektifte bakıldığında bu kişilerin sosyal çevrelerinin ve sosyal desteklerinin azaldığı, sosyal olarak daha izole bir yaşam sürdürdükleri, öz bakımlarının azaldığı, uyum ve iş gücünü zayıflatarak mesleki / akademik hayatlarını olumsuz etkilediği görülmektedir. Bunun yanı sıra bağımIılığa çeşitli psikopatolojiler¹ eşlik etmektedir. Bunlardan bazıları; depresyon, bipolar bozukluk, anksiyete bozuklukları, DEHB, öz kıyım, kişilik bozuklukları, şizofreni, disosiyatif bozukluklar, kendine zarar verme davranışlarıdır.
(Psikopatoloji¹, duygu, düşünce ve davranış bozukluğu, ruhsal bunalım, anormal/uyumsuz davranış üzerine araştırma dalıdır.)
Kaynakça: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/913413 ~ Yedam ~ Antalya Terapistim
Yazan: Psikolog Büşra ERKILINÇ
