Bu Deniz Sümüklüböceği, Başını İki Kez Kesip Yepyeni Bir Vücut Geliştirebilir.
Deniz sümüklüböceklerinin bu davranışı şimdiye kadar görülen “en uç” rejenerasyon (yenilenme) örneklerinden biridir. Japonya’daki bilim adamlarının yakın zamanda keşfettiğine göre, iki tür deniz sümüklüböceği başlarından kesıldığı halde tüm vücutlarını baştan aşağı yeniden büyütebilirler. Üstelik akıllara durgunluk veren bu üstün rejenerasyon yeteneği sadece birkaç hafta içinde tamamlanabilir.
Hayvanlardaki rejenerasyon -kopan ya da zarar gören vücut parçalarının yenilenerek yerine konması- genellikle kol, bacak ya da kuyruğun yırtıcılar tarafından zarar görmesi ya da kaybedilmesi durumunda bu parçaların yenilenmesi için ortaya çıkar.
Fakat kasten kendi bedenlerinden ayrılabildikleri gözlemlenen sacoglossan adlı gruba üye olan bu deniz sümüklüböcekleri, tamamen yeni bir vücut geliştirerek yenilenmeyi bir sonraki seviyeye taşıyabilirler.
Bu yeterince tuhaf değilse, sümüklüböceklerin kafalarının, yedikleri alglerden kaçırdıkları bitkiler gibi fotosentez yapma konusundaki alışılmadık yetenekleri sayesinde haftalarca otonom bir şekilde hayatta kalabilecekleri belirtelim.
Bu tuhaflıklar aleminde bunun da hala yeterince tuhaf olmadığını düşünüyorsanız, başı kesılmış vücudun da günlerce ve hatta aylarca kafaları olmadan yaşamaya devam edebileceklerini söylemekte fayda var.
Japonya’daki Nara Kadın Üniversitesi’nde bir doktora öğrencisi olan çalışmanın başyazarı Sayaka Mitoh, “Bunun doğadaki en uç yenilenme ve otonomi şekli olduğuna inanıyoruz.” şeklinde açıklamada bulundu.
Devam eden araştırmalardan elde edinen veriler, sacoglossan deniz sümüklüböceklerinin bir diğer türünün (Elysia atroviridis) de bu çeşit bir yenilenme geçirebildiğini ve bu bireylerin de aynı yeteneği gösterebildiklerini ortaya çıkardı.
Yepyeni Bir Vücut Nasıl Gelişir?
Mitoh bu tuhaf davranışa ilk olarak 2018’de Nara Kadın Üniversitesi’ndeki Yusa Laboratuvarı’ndaki bir tankın içinde sacoglossan deniz sümüklüböceğinin (Elysia cf. marginata) ayrık bedenini çevreleyen kopmuş başı tesadüfen gördüğünde rastlamıştı.
Mitoh, “Bir gün başı ve gövdesi ayrılmış bir Elysia cf. Marginata bireyi gördüm. Yakında zavallı şeyin öleceğini düşünmüştüm.
Ancak ölmek yerine, sümüklüböceğin başının arkasındaki yara hızla iyileşmeye başladı ve bunun yerini tamamen yeni bir bedenin başlangıcı aldı. Birkaç gün sonra, kopmuş baş gövdeyi yeniledi ve bu süreçte kalbin atışını görebildim. Bu inanılmazdı. Bedenin de yenilenebileceğini gördüğümde son derece mutlu ve rahatlamıştım.” sözleriyle açıklamalarda bulundu.
Mitoh’a göre yaklaşık 3 hafta sonra sümüklüböcek çok uzun süredir olmadan da yaşayabildiği tüm hayati organlar dahil vücut değiştirmeyi bitirerek başlangıçta kaybettiği vücudunun %80’ini değiştirdi.
Sümüklüböceğin yepyeni bedeni orijinal bedeninin mükemmel bir kopyası niteliğindeydi. Mitoh, “Orijinal beden günlerce ve hatta aylarca hareket ederek yaşamaya devam etti. Kalbinin atışını görebilirdiniz. Yine de, başı kesık gövde kendine yeni bir kafa yetiştirebilecek gibi görünmüyordu.” dedi.
Sümüklüböceklerin vücutlarını baştan aşağı nasıl yeniledikleri hala tam olarak bilinmemekte. Ancak araştırmacılar kök hücrelerin -her tür hücreye dönüşme potansiyeline sahip özel, farklılaşmamış hücreler- bunda önemli bir rolü olabileceğinden şüpheleniyorlar.
Mitoh’a göre bazı çok potansiyelli [kök] hücreler yenilenme sürecine dahil olmuş olabilirler. Gelecekte, kendisi ve ekibi “doku ve hücresel düzeylerde bu fenomenin altında yatan mekanizmaları daha fazla keşfetmeyi” umuyorlar.
Genç Bir Sümüklüböcek Oyunu
Bilim adamları deniz sümüklüböceklerinin başlarını vücutlarından nasıl kopardığından veya neden eski bedenlerini atıp yeniden başlamak istediklerinden, özellikle bunu yapmaları için gözle görünür bir neden olmadığından dolayı emin değiller.
Önde gelen teorilerin biri, sümüklü böceklerin bunu eski vücutlarını istila eden iç parazitleri yok etmek için yaptıkları yönünde. Ancak Mitoh bunun, yırtıcı hayvanların saldırılarından vücutlarını feda ederek ve otonom kafalar olarak kaçarak hayatta kalmanın bir yolu olabileceğini ve bunun laboratuvarda başka bir şey tarafından tetiklenmiş olabileceğini söyledi.
Oysa bilim insanları, yalnızca genç sümüklüböceklerin otonomi ve rejenerasyon yeteneğine sahip olduğunu keşfetti. Yaşlı sümüklüböcekler kafalarını kestiklerinde, kesılmış başlar 10 güne kadar hayatta kalmalarına rağmen beslenmeye ve yenilenmeye hiç başlamadılar.
Mitoh, “Muhtemelen çoğalamayacaklarından, çok yaşlıların ototomiden çok az faydalanabildiklerini düşünüyoruz” dedi. Her ne kadar çalışmadaki bir üye otonomi ve yenilenmeyi 2 kere geçirmeyi başarmış olsa da araştırmacılar, bunun muhtemelen sınır olduğundan ve yaşamlarının belirli bir aşamasından sonra sümüklü böceklerin yeteneklerini tamamen kaybettiğinden şüpheleniyorlar.
Ne Yersen Osun
Mitoh, yenilenme sürecinin çok fazla enerji gerektirdiğini ve bu durumun otonom bir kafa için elde etmesi zor olduğunu söyledi. Oysa sacoglossanlar gizli bir silaha sahipti: bu özel canlılar Kleptoplasti, yani kloroplastları -güneş ışığını fotosentez yoluyla enerjiye dönüştürmelerine izin veren bir hücrenin parçaları- çalma ve bunları kendi dokularında kullanma yeteneğine sahiptir.
Bu, sümüklüböceklerin fotosentez yapmasını sağlar ve bu da onlara yenilenme sürecini başlatmak için yeterli enerjiyi verir.
Mitoh, “Sümüklüböcekler otonomiden hemen sonra ve yiyecek kıt olduğunda fotosenteze güveniyorlar. Fakat çalınmış kloroplastlar bu deniz sümüklüböcekleri için yalnızca birkaç gün dayanırlar, bu yüzden yenilenmeyi tamamlamak için muhtemelen yemek yemeye ihtiyaçları var.” diyerek eklemede bulundu.
Mitoh ve ekibi sacoglossan sınıfının bu şekilde yenilenen diğer türlerini arayacaklar. “Sacoglossan deniz sümüklüböcekleri kleptoplasti yeteneği ile meşhur canlılar ve şimdi onların bir başka büyük yetenekleri olduğunu öğrendik, “dedi Mitoh.” Bu küçük hayvanlarla çok ilgileniyoruz. ”
Bu çalışma 8 Mart’ta Current Biology adlı dergide çevrimiçi olarak yayımlanmıştır.
Hatice Kübra Nakir
Bunlar da ilginizi çekebilir
Yaprak Kesici Karıncalarda Yeni Müthiş Bir Güç Keşfedildi.
17,000 Yıllık Büyük Deniz Kabuğu Müzik Aletinin Sesini Dinleyin