Halide Edib ( Edip ) Adıvar ( 1901-1910 arasında Halide Salih olarak anılır ) 1883 yılında İstanbul’da doğdu. 9 Haziran 1964’te yine İstanbul’da hayata gözlerini yumdu. Yazar, kadın hareketi ve kadın hareketi öncülerindendir. İstanbul’daki Amerikan Kız Kolejinde ve ilave olarak özel eğitmenlerle eğitim gördü. Türk Edebiyatı, politika ve sosyal hareketlerle aktif olarak ilgilendi. Kocasından, onun bir kadınla daha evlenmesini reddettiği için boşandı. 1917 yılında Türk politikacı Adnan Adıvar ile evlendi.
Tutkulu bir vatansever olan Halide Edib, 1912 yılında Milliyetçi bir hareket olan Pantürkizm (Turancılık) hareketinde yer almaya başladı. “Yeni Turan” adlı eseri yazdı. Ayrıca Türklerin eğitim standardını yükseltmeyi hedefleyen, sosyal ve ekonomik gelişmeyi cesaretlendirmek maksadıyla 1912 yılında kurulan Türk Ocağı’nda kilit bir rol oynadı. Sosyal bir dönüşümü amaçlayan bu hareket kadın ve erkeklerin birlikte yer aldığı konferansları içermekteydi. Bu süreçte eğitimli bir kadının yaşadığı problemleri anlattığı “Handan” isimli romanını da yayınladı.
Dönemin Osmanlı eyaleti olan Suriye’deki eğitim faaliyetlerinden sonra Halide Edib eşiyle birlikte Türk Milliyetçilerine katıldı. Anadolu’daki Türk Kurtuluş Savaşında hayati bir rol oynadı. En ünlü romanı “Ateşten Gömlek” (1922) ülkesinin bağımsızlığı için çabalayan genç bir kadını ve ona âşık iki adamı konu alır. 1925’ten 1938’e kadar Paris, Londra, Amerika Birleşik Devletleri ve Hindistan’da konferanslar vermek üzere seyahat etti. 1939’da İstanbul’a döndüğünde İstanbul Üniversitesi’nde İngiliz Edebiyatı Profesörü oldu. 1950-1954 yılları arasında parlamentoda milletvekili olarak görev aldı.
Romanları arasında öne çıkanları “Zeyno’nun Oğlu” (1926) ve “Sinekli Bakkal”dır. ( Orijinali İngilizce’de yazılmış Soytarı ve Kızı, 1935) İngilizce yayınlanmış ve genç Türkiye Cumhuriyeti’nin yüzleşeceği fikirsel çatışmaları işlediği diğer önemli eserleri, “Türk Çilesi” ( The Turkish Ordeal, 1928), “Türkiye’de Doğu ve Batı’nın Çatışması” (Conflict of East and West in Turkey , 1935-1963) ve “Türkiye Batıyla Yüzleşiyor” (Turkey Faces West, 1930) olmuştur. Halide Edib ayrıca 1926 yılında basılan iki ciltlik hatırat da yazmıştır.
Mustafa KARTOPU
