Çığır açan kedi bilimi, kedilerin hayali kutularda oturmayı sevdiklerini gösteriyor. Bu tüylü dostlarımız kediler zekalarıyla bizi büyülüyorlar; bir şeyleri getirebilirler, kapıları açabilirler, görünüşte imkansız dedirten engelleri aşabilirler ve hatta temel talimatları bile anlayabilirler, en azından anlamak istediklerinde. Aynı zamanda da çok komik olabiliyorlar.
Her bir kedi aşığı, kedilerin bir şeyleri masadan aşağı atmaları ve küçük alanlarda oturmak için doğuştan gelen düşkünlükleri gibi bazı tuhaflıklarına aşinadır; bu küçük alanlar sadece bir karenin iki boyutlu bir çizimi olsa bile.
Vatandaşların katkılarıyla COVID-19 salgını sırasında gerçekleştirilen bu çalışmada araştırmacılar, kedilerin küçük zihinlerinin görsel bir yanılsamayı nasıl algıladığını test etmek için kedilerin kapalı alanlarda oturma dürtüsünü kullandılar. Çalışma, “If I fits, I sits” (içine sığarsam otururum) cümlesiyle tanınıyor.
Eldeki yanılsama Kanizsa karesiydi. Bu şekil, bir karenin dört köşesini oluşturuyormuş gibi görünecek şekilde konumlandırılmış Pac-Man benzeri dört şekilden oluşmaktadır ve bakan kişinin aslında olmayan bir kareyi kafasında oluşturmasına yarıyor.
Kanizsa figürleri, beynimizi eksik bilgileri doldurması için kandırarak gerçek bir şeklin var olduğu algısını tetikler. Yeşillikler tarafından gizlenmiş yırtıcı hayvanları veya yiyecek şekillerini seçmek için oldukça kullanışlıdırlar.
New York Şehir Üniversitesi’nden bilişsel etolog Gabriella Smith ve meslektaşları; kedilerin bantla çevrelenmiş bir kare, bir Kanizsa karesi ve Kanizsa karesiyle aynı ancak kare şeklinde düzenlenmemiş 4 adet nokta arasından seçim yapmasını sağlamak için kedi sahiplerini işe aldı.
Kedi sahiplerinin, hayvanların seçimlerini etkilemekten kaçınmak için kontrollü koşullar altında kedilerin tepkilerini filme almaları gerekiyordu, buna güneş gözlüğü takmak da dahildi. Başlangıçta 500’den fazla kedi videoya alınmasına rağmen gerekli tüm koşulları tamamlamayı başaran 30 vatandaş kaldı.
“Bu çalışmadaki kediler, dağınık Kanizsa şekillerinden daha çok Kanizsa figürlerinin ve kare şekillerin içine oturdular. Bu durum, kedilerin yanıltıcı konturlara duyarlılıklarını ortaya koydu ve kedilerin yanıltıcı bir kareyi gerçek bir kare gibi düşündüğü hipotezimizi desteklediler.”
Tabii ki, tüm kediler böyle tahmin edilebilir olmak istemez:
Araştırmacılar, çalışmanın sonuçlarının sınırlı olduğunu belirtiyorlar. Ancak bu çalışma, kedilerin görsel yanılsamalara yanıt verdiğini bulan önceki araştırmalara katkıda bulunuyor. Ek olarak, araştırma ilk kez kendilerine tanıdık bir ortamda bulunan kediler üzerinde test edildi.
Bu önemli bir ayrıntı olabilir, çünkü kediler genellikle laboratuvar gibi ortamlarda olmaktan nefret ederler, bu yüzden evde doğal davranışlarını sergilemeleri daha olasıdır.
Hayvanların böyle görsel yanılsamaları nasıl algıladıklarını anlamak, sahip olmadıkları dile hiçbir ihtiyaç duymadan farklı türler arasındaki görüşlerini karşılaştırmamıza yardımcı olabilir. Bu tüylü dostlarımızın neden sığdıkları kutulara oturdukları sorusunun henüz bilimsel bir cevabı yok. Smith ve ekibi, bu araştırmayı daha fazla detaylandırmak için üç boyutlu Kanizsa karelerini kullanmayı öneriyor.
Araştırmalar, kutularda oturmanın barınak kedilerinde stresi azaltabileceğini göstermiştir, bu nedenle kedilerin kapalı olduklarında kendilerini daha rahat hissettiklerini söyleyebiliriz.
Kedi davranış bilimcisi Ingrid Johnson, geçen yıl Treehugger’a verdiği röportajda “Görüşleri, tarlada koşan bir fareyi izleyecek mesafe ve hız için inşa edilmiştir. Burunlarından neredeyse 20-30 cm uzağını göremezler” diyor.
“Bir karton kutunun içindeymiş gibi hissettiklerini düşünüyorum. Geniş değil, ama rahat.”
Tufts Üniversitesi etoloğu Nicholas Dodman, 2017’de #catbox etiketiye fotoğraf paylaştıktan sonra sonra The Conversation’a “Bu sanal kutu yanlış yerleştirilmiş bir güvenlik duygusu ve psikosomatik rahatlık sağlayabilir” diye yazdı.
Ve kutuları sadece küçük kediler değil, büyük kediler de sever.
Belki de en önemlisi şey, vatandaşların katkıda bu yeni çalışmadan elde edilen dersler, kedi zihninin gizemlerine yönelik daha büyük araştırmaların yolunu açması olabilir.
Ekip, “Kedi biliş araştırması köpeklere kıyasla eksiktir ve bunun nedeni belirsizdir. Ancak kedi bilişinin laboratuvar içi araştırmalarının öncüsü olarak vatandaş biliminin kullanılması, bu eksikliğin kapatılmasına büyük ölçüde yardımcı olabilir” diye yazdı.
Araştırma, Applied Animal Behavior Science isimli akademik dergide yayınlandı.
Eylül Ustaoğlu
