Yıl 1943, Buchenwald toplama kampındaki bilim insanları ise tifüs için bir çare bulmaya çalışıyordu. Polonyalı Yahudi bir doktor olan Ludwik Fleck tifüs ∂şιsιnın bulunması için yapılan bu çalışmalara yardım etti ancak gerçek ∂şı hiçbir zaman cephedeki Alman ∂skerIerine ulaşmadı. 1942 yılının sonunda birçok Alman ∂skeri bitler aracılığı ile yayılan tifüs yüzünden doğu cephesinde hayatını kaybetti.
Hatta Naziler tifüsle başları o kadar beIadaydı ki tifüs onlar için düşman ∂skerIerinden çok daha korkunç gözüküyordu. Tifüs Nazi ∂skerIeri için oldukça yıkıcı bir hastalıktı. SS (Schutzstaffel) komutasındaki doktorlar ise çaresizce tifüsle mücadele etmenin yollarını arıyordu.
Almanların ihtiyacı olan tifüs ∂şιsιnı Auschwitz’deki toplama kampında Yahudi bir m∂hkûm olan Ludwil Fleck bulacaktı.
Ne var ki bu ∂şι asla gitmesi gereken yere ulaşamayacaktı. ‘’The Fantastic Laboratory of Dr. Weigl’’ adlı kitapta iki bilim insanının bir yandan tifüsle mücadele ederken bir yandan da nasıl korkusuzca Alman otoritelerini kandırıp 16 ay boyunca gerçek tifüs ∂şιsının ön saflara ulaşmasını engeIIediklerini anlatıyor.
Buchenwald Concentration Camp
Tifüs ortaya çıktığı ilk zamanlarda, Nazileri pek de rahatsız etmemişti hatta Naziler, tifüsü Warsaw, Krakow ve Lviv’deki gettolarda yaşayan Yahudilerin arasında olabildiğince yaymaya bile çalıştılar Ancak hastalık Ruslarla s∂v∂ş∂n Alman ∂skerIeri arasında da yüksek ∂teşe, ağrılara ve öIümIere yol açmaya başlayınca durum değişti.
Bunun üstüne Berlin Hijyen Enstitüsü’nün başı olan Joachim Mrugowsky’nin geliştirdiği tifüs ∂şιsιnın İngilizlerin bØmb∂rdιm∂nIarιndan dolayı gecikmesi de eklenince durum daha da kötüleşti. Bu bØmb∂rdιm∂nIarda Mrugowsky’nin laboratuvarının yıkılmasının üzerine ∂şι çalışmalarına çok daha korunaklı olan Buchenwald toplama kampında devam edilmesine karar verdiler. ∂şι üretimi için plan çok basitti. Kamptaki Yahudiler, ön saflardaki Alman ∂skerIerini kurtarmak için ∂şι üretiminde çalışacaktı.
Peki, ama ∂şιyı nasıl üreteceklerdi?
Tarihteki ilk tifüs ∂şιsιnı üretmesiyle ünlenen Rudolf Weigl ∂şι üretimine başlamak için Liviv’de yaşayan binlerce Polonyalıyı işe almaya başladı. Amaçları insanlardan beslenmiş bitlerdeki tifüs mikrobuyla çalışmaktı. Weigl’ın bu ∂şι üretim yönteminin olumlu sonuç verdiği hâlihazırda kanıtlanmıştı. Ancak Buchenwald’de bir pire çiftliği kurmak imkânsızdı. Bu çiftliğin kurulması demek Buchenwald’de milyonlarca bitin girmesi demekti. SS subayları bu düşünce karşısında dehşete kapıldılar. Başka bir yöntem ise tavuk yumurtalarından üretilmiş ∂şιlar kullanmaktı. Ancak bu da imkânsızdı. M∂hkûmlar bir yana Buchenwald’deki Alman vatandaşlarına bile tavuk ve o tavuğun yumurtalarını emanet etmek pek güvenilir bir fikir değildi.
Tavşanların akciğerinden çıkarılan patojenler kullanılacaktı
Başka bir seçenek kalmayınca Murgowsky 11 Aralık 1942’de Fransa’daki Pastör Enstitüsünde bir bilim insanı olan Paul Giroud’un geliştirdiği yöntemin kullanılmasına karar verdi. Bu sefer de patojenin üretilmesi için zayıf bağışıklığa sahip tavşanların akciğerinden çıkarılan patojenlerin kullanılacaktı. Genç ve hırslı ancak deneyimsiz bir Nazi subayı olan Dr. Erwin Ding Schuler ve Murgowsky üretimin yönetilmesi için seçti. Murgowsky kapalı bir entelektüel olan Eugen Kogon’un yardımı ile ∂şι üretimi için ihtiyacı olan takımı kurmaya başladı. Bu takıma daha sonraları Dr. Weigl’in eski bir asistanı olduğu için Liviv’in Nazi işgali sırasında korunan Yahudi Biyolog Ludwik Fleck de katılacaktı.
Àşιnιn üretilmesi düşünülenden çok daha zor olmuştu. Çünkü tavşanlardan gerekli patojenin alınabilmesi için daha fazla test yapılması gerekiyordu. Āşιnιn ilk örnekleri 1943 Noel’inden önce tamamlanmıştı. Ding-Schuler ∂şιnιn ilk testleri için m∂hkûmlar arasından denek seçmeye başladı. Bu deneyler sırasında da Kogon’a ‘’ Eğer ∂şι işe yaramazsa kendimi öIdūreceğim’’ demiştir. Āşιnιn sonuçları başarılı değildi. Ancak Ding-Schuler kendini öIdūrmek yerine test sonuçlarını değiştirdi.
Ludwik Fleck’in Katkıları
Tam bu sıralarda SS birliği sıcakkanlı hayalperest bilim insanı Ludwwik Fleck’i Auschwitz’den Buchenwald’e getirdi. Fleck Dr.Wiegl’in titiz eğitimden kazandığı tecrübeyle birlikte çalıştığı insanlara göre çok daha donanımlıydı. Ancak Fleck kampa getirildiği zaman ne Ding –Schuler ne Kogon ne de herhangi birisi ∂şι üretimi konusunda fikir sahibi olan tek kişinin Fleck olduğunu anlamadı. Fleck kampa geldiği anda ∂şι üretimde çalışan diğer m∂hkûmların neleri yanlış yaptığını hemen anladı. Şu anda kesin olarak bilinemeyen bazı sebepler yüzünden ∂şι üretiminde kullanılan metotlarla tam anlamıyla etkili bir ∂şι üretilemiyordu. Tifo patojeni diye tavşanın akciğerlerinden alınan su p∂rç∂cıkIarının aslında tavşanın akyuvarları olduğu anlaşıldı.
Fleck bu hatayı fark edip de diğer iş arkadaşlarına bundan bahsettiğinde diğer m∂hkumlar bu bulguyu Ding-Schulere söylememesi için onu ikna etti. Kısa bir süre sonra Fleck’in de yardımıyla ekip tifo için gerçek bir ∂şι üretmeyi başardı. Bunun üzerine ekip iki farklı ∂şι üretmeye başladı.
Bunlardan birisi tifoya karşı herhangi bir koruma sunmayan ve ön saflarda ∂skerIere uygulanan ∂şι, ikincisi ise çok daha az miktarlarda üretilen son derece etkili olup toplama kampındaki bazı özel vakalar ve durumu ağırlaşmış kişilerde kullanılan ∂şι.
Ding-Schuler’in bu düzenlemelerden haberi yoktu çünkü anlaşma gereği ∂şι üretiminin sırları saklı kalacaktı. Bu yüzden Ding-Schuler yalnızca uzmanların raporları ile ∂şιIarιn etkilerini inceliyordu. Bütün bunlara rağmen Berline tek seferde 30-40 litre arasında ∂şι gönderebildiği için mutluydu.
Alman ∂skerIeri hasta olmaya başladıkça komutanlar ∂şι üretimini sorgulamaya başladı. M∂hkûmlar ise böyle durumlarda Ding-Schuler’e üretilen gerçek ∂şιyι test için yollamaya başladılar. Test için verilen gerçek ∂şιlar Berlin’e ve Pastör Enstitüsüne gönderilerek ∂şιda herhangi bir problem olmadığı onaylandı. Zaten ∂şι olan ∂skerIerin de hastalanması veya ∂şιnιn %100 etki göstermemesi alışılmadık bir durum değildi. Bu tiyatro oyunu 1945 yılında Amerikalılar Buchenwald kampını kurtarana kadar devam etti. Bu yıllar içerisinde bir kişi bile yakalanmadı.
Altan Bora Menekşe
