Sinirbilimci Dr. Lisa Feldman Barrett görüş, ses, dokunma, tat ve kokunun ötesini algılayabilmenin farklı yollarını araştırıyor. Ortalama insan kaç tane duyuya sahiptir?
Duyularınızı gözünüzdeki retinalar ve kulaklarınızdaki koklea gibi reseptörleriyle kıyasladığınızı varsayarak, soruya bilindik cevabınız görme, duyma, dokunma, koklama ve tatma olmak üzere beş olacaktır. Bu duyulara dışsal duyular denir, çünkü dış dünyayla ilgili bilgi verirler.
Fakat vücudunuz, içinizde gerçekleşen kalp atışı, genişleyen akciğerler, guruldayan karın ve farkında bile olmadığınız daha birçok olay için de reseptörlere sahiptir. Bunlar geleneksel olarak içsel duyu olarak bilinen başka bir duyu altında toplanır.
Yine de vücudumuzda kaç duyuya sahibiz sorusuna uygun bir cevap daha da kompleks ve ilgi çekici olacaktır. Bir açıdan baktığımızda, vücudumuz ısı gibi genellikle duyu olarak kabul etmediğimiz diğer bilgi tiplerini taşımak için de farklı reseptörler bulundurur.
Hatta bu reseptörlerden bazıları birden fazla duyu için de kullanılır. Örneğin retinalarınız görüş için ihtiyacınız olan ışık dalgaları için birer portaldır, fakat bazı retina hücreleri beyninizi gündüz ya da gece hakkında bilgilendirir.
Bu isimsiz gece/gündüz hissi metabolizmanızı etkileyen ve uyku/uyanıklık döngünüzü etkileyen Sirkadien ritmi için temel şarttır.
Görme gibi duyular temel işlevler gibi görünse bile, bağımsız gibi görünen duyularla iç içe dolanmıştır.
Örneğin, beyninizin içsel olarak da bilinen duyularından kalp atış hareketi neyi, nasıl gördüğünüzü de etkileyerek farklı algılamanıza sebep olabilir. Örneğin, kalbinizin hareketlendiği ve arterlerinize kanı pompaladığı anlarda beyniniz dünyadan daha az görsel bilgi çeker.
Beyniniz reseptörü olmayan hisler de inşa eder. Bunlara örnek olarak aroma, beyninizin tatma ve koklama duyularından ortaklaşa inşa ettiği bir duyu; ve nem, dokunma ve ısı duyularınızdan ortaklaşa inşa ettiği bir duyudur.
Aslında beyniniz gördüğünüz, duyduğunuz, kokladığınız, tattığınız ve hissettiğiniz her şeyi vücudunuzun reseptörlerinden edindiği veriden ziyade, duyu verisiyle inşa eder.
Örneğin ışık dalgaları gözünüze basit bir şekilde girer, elektrik sinyali gibi hareket ederek beyninize yolculuk yapar ve böylece görürsünüz.
Beyniniz aslında daha önceki deneyimlerinizden, vücudunuzun o anki şeklinden ve son durumunuzdan yola çıkarak siz görmeden önce ne görebileceğinizi tahmin eder.
Etrafınızdaki dünyanın görsel deneyimini inşa etmek için kendi tahminlerini ve retinanızdan gelen veriyi birleştirir.
Aynı mantıkla, kalp atışınızı hissetmek için parmaklarınızı bileğinize yerleştirdiğinizde, aslında beyninizin tahminini ve gerçek duyuların verisini temel alan bir hareket hissedersiniz. Duyguları da duyu organlarınızla değil, beyninizle hissedersiniz.
Çeviri Notları :
- Exteroceptive : Dışsal
- İnteroceptive : İçsel
- circadian rythms :Sirkadiyen ritimler
Enes Menteşeoğlu
