Ünlerinin aksine bütün balıkların soğukkanlı olmadığı son 50 yıldır bilim insanları tarafından bilinmekte. Beyaz Köpek Balığı ve Mavi Yüzgeçli Atlantik Orkinosu gibi bazı köpek ve ton balığı türlerinde, zamanla vücutlarının kas, göz ve beyin gibi bazı bölgelerini ısıtma özelliği evrilmiştir.
Balık türlerinin yaklaşık yüzde 35’i (bilinen balık türlerinin yüzde 0.1’ine denk gelmekte) bulundukları sudan daha sıcak olabilmelerini sağlayan bu özelliğe sahip. Son zamanlara kadar bu özelliğin nasıl evrildiği bir sır olarak kalmıştı.
Bazı bilim insanları bu özelliğin kasları ısıtıp güçlendirdiğinden balıkların daha hızlı hareket edebildiğini düşündü. Bazıları ise bu durumun balıkların farklı sıcaklıklarda yaşamalarını kolaylaştırdığını, iklim değişikliği nedeniyle sıcaklığı artan okyanusların etkilerine karşı daha dayanıklı olmalarını sağlayacağını düşünüyordu. Tüm bu düşünceler ile birlikte, uluslararası bir deniz biyoloğu ekibiyle diğer türlerinin aksine bazı balıkların sıcakkanlı olmasının nedenlerini araştırmak üzere bir araya geldik.
Çalışmalarımız, bazı balık türlerinin kendilerini ısıtma becerilerinin soğukkanlı akrabalarından daha hızlı yüzmelerine imkân vermesi sayesinde, rekabet avantajı sağladığını ortaya çıkardı. Ancak, sonuçlarımız bu balıkların iklim değişikliğinden etkilenen okyanus sıcaklığına soğukkanlı balıklardan daha kolay adapte olacağı anlamına da gelmiyor.
Balık Tutmak
Avustralya, Amerika Birleşik Devletleri, Tazmanya, Hawai ve Japonya’dan araştırmacılar bulunduran ekibimiz ile vahşi köpek balıkları ve kemikli balık türlerinden veriler topladık ve bunları önceden var olanlar ile bir araya getirdik. Yakaladığımız hayvanların yüzgeçlerine biyoçipler (uzaktan veri kaydetmeye yarayan, su geçirmez elektronik cihazlar) yerleştirdik. Balıklar ip ve kanca ile yakalanıp teknenin yanına sabitlendi, bu da bizim cihazları hızlıca yerleştirip hemen ardından balıkları tekrar suya bırakabilmemizi kolaylaştırdı.
Yerleştirdiğimiz bu cihazlar balıkların yaşam alanlarındaki suların sıcaklığı, günün çoğunda balıkların yüzme hızı, yüzdükleri bölgelerin derinliği gibi verileri topladı.
Bilgi toplayabildiğimiz sıcak ve soğukkanlı hayvanların hız ve sıcaklık verilerini karşılaştırdık, ağırlıklarına göre yüzdükleri ortalama sıcaklık ve hızı hesapladık. Hesaplamalar sıcakkanlı balıkların diğer balık türlerine kıyasla 1.6 kat hızlı yüzebildiğini gösterdi. Bu da sıcakkanlı olmanın evrimsel faydalarının ilk doğrudan kanıtlarından oldu.
Bu fazladan hız, avIanma ve gōç gibi unsurlar konusunda avantaj sağlamakta. Bu özelliğin onları iyi birer avcı veya gezmen yapması da olası. Hızları aynı zamanda avIarını tespit etmelerini de kolaylaştırıyor. Ne kadar hızlı hareket ederlerse, çevreleri de gözlerinin önünden o kadar hızlı geçiyor bu da etraflarını (bazen de avIarını) diğer türlerden daha hızlı işlemelerini kolaylaştırıyor.
Önceki zamanlarda, sıcakkanlı balıkların vücut sıcaklıklarını stabilize ederek çevresel sıcaklık değişimlerinin üstesinden gelme konusunda daha iyi olabileceği düşünülüyordu. Bu, global okyanus sıcaklığı artışı gibi günümüzdeki iklim değişikliği sahneleri düşünüldüğünde işe yarar bir özellik olabilirdi.
Durum bu olabilirdi ancak bulduğumuz sonuçlar, balıkların vücutlarını ısıtabilme özelliklerinin, daha geniş bir sıcaklık veya derinlik aralığında yüzebilmelerini sağlayamadığını gösteriyor. Bu da sıcakkanlı balıkların değişen okyanus sıcaklıklarına karşı sahip olduğu direnci abartmış olabileceğimiz anlamına geliyor.
Bu hayvanların çoğu çoktan okyanus ısınması ve insan kaynaklı tehlikelerle yüz yüze gelmekte. Beyaz Köpek Balıkları savunmasız olarak değerlendirilirken, Mavi Yüzgeçli Atlantik Orkinosları ise nesli tehIikede olan türler. Umarız ki bulduğumuz verilerin dikkate alınması, bu benzersiz ancak tehdit altındaki hayvanların korunması ve korunmasına ilişkin gelecekteki çalışmalara fayda sağlar.
Tuanna YÜKSEL
