Tarih her zaman galipler tarafından yazılır. Her medeniyet, mağlup ettiği medeniyetin izlerini silmeye çalışır. Fetihlerini haklı çıkarmak için onları kötü göstermeye ve sadece kendilerinin kahraman olarak kabul edildiğinden emin olmaya çalışırlar. Dünya, tarihin her santimini veba gibi saran önyargıların üstesinden gelmek ve onu ortadan kaldırmak için tarihe akademik olarak bakmaya ancak geçen yüzyılda başlamıştır.
Tarih her zaman galipler tarafından yazılırken, aynı zamanda her zaman daha baskın c!nsiyet tarafından yazılır. Ataerkillik sadece popüler bir sözcük değildir. Erkekler, temel olarak insanlık tarihinin çoğunda dünyanın nasıl işlediğini kontrol ettiler. Dolayısıyla, atalarımızın bize bıraktığı tüm tarihi yazılara ve verilere baktığınızda, bunun sadece az ve önemsiz kısımları kadınları ele alır ve bu kısımlar onlar tarafından yazılmış ya da söylenmiştir.
Bunun en yakın örneği herkesin Alan Turing’i ve onun nasıl Alman Enigma şifrelerini nasıl çözdüğünü bilmesi, ancak aynı şeyi ve hatta daha fazlasını yapmış olan Amerika’nın ilk kadın kriptanalisti Elizebeth Friedman adlı kadını kimsenin tanımamasıdır.
Kriptanaliz’e Giriş
Elizebeth, Indiana, Huntington’da bir çiftlikte doğdu. Babası bir mandıracı, bankacı ve politikacıydı. 1911 ve 1913 yılları arasında Wooster Üniversitesi’ne gitti, ancak annesi hastalandığı için eğitimini yarım bırakarak ayrılmak zorunda kaldı. Evine daha yakın olduğu için Hillsdale Koleji’ne geçti ve 1915’te İngiliz Edebiyatı derecesini tamamlamayı başardı.
Elizabeth kriptografi kavramıyla ilk kez Riverbank Laboratuvarları’nda tanıştı. Riverbank Laboratuvarları, Shakespeare’in eserlerinin Sir Francis Bacon tarafından yazıldığını ve bunu sergilemek için metinlerin içine şifreli mesajlar bıraktığını kanıtlamakla ilgilenen Albay George Fabyan tarafından kuruldu. Elizebeth, ortak bir arkadaştan bu çabayı öğrendi ve Shakespeare’in metinlerinin gizemini çözmek için Fabyan tarafından işe alındı.
Laboratuvar, bilinen tüm şifreli yazı biçimleri hakkında kapsamlı bilgi topladı ve kısa süre sonra şifreli mesajları deşifre edebilen tek tesis haline geldi. Birinci dünya s∂v∂şı başladığında, Fabyan orduya eğitim hizmetleri sundu. Ordunun eğitim için laboratuvarlara gönderdiği görevliler arasında, Elizabeth’in müstakbel kocası William F. Friedman da vardı.
Hükümet için çalışmak
1921’de Elizebeth, s∂v∂ş departmanı için çalışmak üzere kocasıyla birlikte Washington DC’ye taşındı. Pek çok davada kocasıyla yakın iş birliği içinde çalıştı ama aynı zamanda kendisine özgü hizmetler de verdi. Yasak döneminde, alkol k∂ç∂kçıIığı operasyonlarını çōkertmek için şifreleri çözdü.
Şifreler zamanla daha iyi hale geldi, ancak yine de Elizebeth’in parlaklığıyla boy ölçüşemediler. Yetenekleri ABD Donanması tarafından fark edildi. Donanma, onu hem yerel hem de uluslararası düzeyde uyuşturucu k∂ç∂kçıIığı ve diğer suç faaliyetlerini çōkertmesi için tuttu. Dava açmaya yardım ettiği en ünlü kişilerden ikisi Ezra Kardeşler ve Al Capone’du.
Sorumlulukları arttıkça, Elizebeth iş yükünü azaltmak için diğer kriptanalistlere temel şeyleri öğretmeye başladı. Bu onun özel davalar üzerinde çalışmasına imkân sağladı. K∂ç∂kçıIarın kullandığı teknikler gelişiyordu ve kahramanımızın onlarla iletişim halinde olması gerekiyordu. Bazı sorumluluklarını devretmek, rekabette bir adım önde kalmasını kolaylaştırdı.
2. Dünya S∂v∂şı
Elizebeth’in kariyerinin belki de en önemli katkıları ikinci dünya s∂v∂şı sırasında yapıldı. Ekibi, Müttefik kuvvetlerin Alman Enigma makinelerine karşı sahip olduğu en önemli varlıktı. Üç Enigma makinesini çözmekten ve yerel Alman sempatizanları tarafından tasarlanan diğer bağımsız kodları çözmekten sorumluydular.
Ekip, “Sargo” olarak bilinen casus ç∈tesini çōkertmeyi başardı. Bu sistemi Almanlara önemli müttefik sırlarını iletmek için kullanan Johannes Becker adında bir Alman ajanı yönetiyordu.
Casus ç∈tesi çōkertiIdikten sonra Arjantin, Bolivya ve Şili Müttefik kuvvetlere katıldı. Buradaki trajedi, II. Dünya S∂v∂şı’ndan sonra FBI’ın, Enigma makinelerini çözmek için tüm kazancı kendilerine topladıkları bir kamu medya kampanyası yürütmesidir. Güney Amerika’yı kasıp kavuran casus ç∈tesini tek başlarına alt ettiklerini ve Alman imparatorluğunun çōküşünden tek başlarına sorumlu olduklarını iddia ettiler.
Elizebeth bu saygısızlığa tepki göstermedi ve Uluslararası Para Fonu’nda (IMF) çalışmaya devam etti ve burada bir iletişim güvenliği sistemi geliştirmelerine yardım etti.
Shakespeare İkilemi
IMF’de kısa bir görev süresinin ardından Elizebeth, kocasıyla birlikte emekli oldu. Çift daha sonra odaklarını, onları ilk başta kriptanaliz ve kriptografiyle tanıştıran şeye çevirdi; Shakespeare İkilemi. Sonunda “The Shakespearean Ciphers Examined” adlı bir kitap yayınladılar.
Kitap birden fazla ödül kazandı ve Shakespeare davasını çözdü. Başlangıçta Bacon’ın Shakespeare eserlerine dahil ettiği Bi-Lateral şifreyi icat ettiği düşünülüyordu, ancak teori Friedman çifti tarafından reddedildi. Bacon’ın Shakespeare’in eserlerini yazmadığını kanıtlayan gizli bir şifre keşfettiler. Kocasının öIümünden sonra, Elizebeth hayatının geri kalanını kocasının eserlerini bir kriptoloji kütüphanesinde derlemeye adadı.
ÖIümünden sonra Elizabeth, başarıları sayesinde Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA) tarafından tanındı. NSA’nın Onur Listesi’ne alındı ve 2002’de NSA’nın OPS1 binası, Teşkilatın 50. Yıl Dönümü Anma Töreni sırasında William ve Elizebeth Friedman Binası olarak tahsis edildi. ABD senatosu 2019’da “Kriptanalist Elizebeth Smith Friedman ‘ın yaşamını ve mirasını onurlandıran” bir kararı onayladı. ABD sahil güvenliği, Elizebeth’in onuruna 11. Efsane Sınıfı Ulusal Güvenlik Kesici’sini (NSC) adlandırdı.
Referanslar:
Kahn, David (1967). The Codebreakers: The Story of Secret Writing. New York, NY: Macmillan Publishing Co. Inc.
Gülcan Gören
