Dünya’yı bir yapboz gibi kaplayan tektonik plakalar, tırnaklarımızın hızlı büyüdüğü gibi hızlı bir şekilde hareket eder. Ancak büyüleyici yeni bir videonun da gösterdiği gibi, tüm gezegende seyahat etmek için bir milyar yıl geçmesi gerekir.
Şimdiye kadar bir araya getirilen tektonik plaka hareketlerinin en eksiksiz modellerinden birinde, bilim insanları bir milyar yıllık hareketi 40 saniyelik bir video klibe yoğunlaştırdılar. Böylece bu dev plakaların zaman içinde nasıl etkileşime girdiğini görebiliriz.
Hareket ettikçe, plakalar; iklimi, gelgit kalıplarını, hayvan hareketlerini ve evrimini, volkanik aktiviteyi, metal üretimini ve daha fazlasını etkiler. Gezegen için sadece bir örtüden daha fazlasıdır. Yüzeyde yaşayan her şeyi etkileyen bir yaşam destek sistemidir.
Sydney Üniversitesi’nde doktorasını tamamlayan jeolog Michael Tetley, Euronews’e verdiği demeçte, “ilk kez tüm sınırları da dahil olmak üzere tam bir tektonik modeli inşa edildi” dedi. “İnsan zaman ölçeğinde, işler yılda santimetre cinsinden hareket eder.
Ancak animasyondan da görebileceğimiz gibi, kıtalar zaman içinde sürekli hareket halindeydi. Bugün soğuk, buzlu bir yer olarak gördüğümüz Antarktika, aslında bir zamanlar ekvatorda oldukça güzel bir tatil yeriydi.”
Plakaların hareket etmesi ve kayması, komşulara yakın olan kara kütlelerinin uzak kuzenler haline geldiğini ve bunun tam tersini izlerseniz, ülkelerin ve kıtaların bugün bildiğimiz pozisyonlara ne kadar yakın bir zamanda yerleştiğine şaşırabilirsiniz.
Bilim adamları, gezegenimizin gelecekte ne kadar yaşanabilir olacağını ve temiz bir enerji geleceği sağlamak için ihtiyaç duyduğumuz metal kaynaklarını nerede bulacağımızı tahmin etmek istiyorlarsa, bu hareketleri ve kalıpları anlamaları onlar için çok önemlidir.
Plakaların hareketi;
Jeolojik kayıtların – Dünya’nın dönme eksenine göre alt katmanlarının tarihsel konumu ve geçmiş jeolojik plaka bulmacalarının parçalarını bir araya getirmeye yardımcı olan kaya örneklerinde kilitli malzeme türleri hakkında veri sağlayan manyetizma – incelenmesiyle tahmin edilir.
Burada ekip, hem kıtaların hareketlerine hem de plaka sınırları boyunca etkileşimlere bakarak, şu anda mevcut olan en uygun modelleri seçmek ve birleştirmek için büyük çaba sarf etti.
Sydney Üniversitesi’nden jeolog Sabin Zahirovic, “Dünya gezegeni inanılmaz derecede dinamiktir. Yüzey, bilinen kayalık gezegenler arasında benzersiz bir şekilde birbirlerini sürekli olarak hareket ettiren plakalardan oluşur” diyor. “Bu plakalar tırnakların büyüdüğü hızda hareket eder. Ancak bir milyar yıl 40 saniyeye yoğunlaştığında büyüleyici bir dans ortaya çıkar. Bu hareketlilik kıtaların birleşip süperkıta oluşturmasına önayak olmaktadır.”
Bilim insanları ne kadar plakaların geçmişini araştırmaya dalarsa, bu plakaların nasıl hareket ettiğini anlamak da bir o kadar zorlaşmakta. Bu durumda Neoproterozoik Çağ’dan Kambriyen Çağı’na kadar olan dönem (1.000 ila 520 milyon yıl önce) özellikle dikkat edilerek günümüzün araştırmalarına temel oluşturulmuştur.
Bu plakaların ilk nasıl oluştuğu ve bu oluşumun ne zaman gerçekleştiği hakkında sorular hala var. Ancak her yeni veri noktası, Dünya’nın eski tarihini anlamamıza hatta bazı modellerde eksik plakaları hesaba katmamıza yardımcı olur.
Bilim insanları tüm gezegen boyunca ve bir milyar yıl boyunca uzanan çalışmalarının daha ince ayrıntılardan yoksun olduğunu düşünmekteler. Ancak bu hareketlerin gelecekteki çalışmaları ve gezegendeki her şey üzerinde sahip oldukları etkisi için yararlı bir kaynak ve temel olarak hareket edebileceğini umuyorlar.
Sydney Üniversitesi’nden jeolog Dietmar Müller, “ekibimiz son milyar yılda tamamen yeni bir dünya evrimi modeli yarattı. Gezegenimiz, yaşamı barındırdığı şekilde benzersizdir. Ancak bu yaşam sadece plaka tektoniği gibi jeolojik süreçler gezegensel bir yaşam destek sistemi sağladığı için mümkündür” diyor.
Berra Nur ACAY
Bunlar da ilginizi çekebilir
Dünyamız 500 Yıl Sonra Nasıl Görünecek?
Dünyada Dokuz Farklı İnsan Türü Vardı. Artık Bir Tane Var. Geri Kalanları Biz Mi Öldürdük?
Yorumlar 1