Arkeologlar, İsrail’de 2000 yıldan daha uzun bir süre önce Yahudi isyancıların eline geçen antik bir Helenistik kalenin yanmış kalıntılarını keşfettiler.
İsrail Eski Eserler Kurumu (IAA) temsilcileri yaptığı açıklamada, araştırmacıların yakın zamanda İsrail’in güneyindeki Judean Dağları’nın eteklerindeki Lachshish Ormanı’ndaki bir alanda harap kaleyi bulduklarını söyledi. Makabiler olarak da bilinen Hasmonlar adlı bir gerilla ordusu, Yahudilerin Hanuka bayramı sırasında kaleyi istila ettiler ve ateşe verdiler.
Kale MÖ 112 civarında yιkıIdı. IAA temsilcilerine göre bu tarih Hanuka “mucizesinin” Kudüs’te gerçekleşmesinden on yıllar sonraydı. Bir Makkabi lideri ve Johanan (John) Hyrcanus adlı Yahudi yüksek rahibinin Seleukos İmparatorluğu’na karşı bağımsızlık için devam eden mücadelelerinde liderlik ettiği bir zamanda gerçekleşti.
(Seleukos İmparatorluğu, İskender’in ölümünden sonra Makedonya İmparatorluğu’nun parçalanmasıyla İskender’in generallerinden I. Seleukos tarafından kurulan Helenistik imparatorluk. Başkentleri önce Seleukia, sonraları ise Antakya’ydı.)
Yüksek bir tepenin üzerinde yer alan kale Helenistik dönemde hareketli ve önemli bir başkent olan yakındaki Maresha’nın stratejik bir görünüme sahip olduğunu gösterecekti. Açıklamaya göre, bina muhtemelen “Helenistik ordu komutanları tarafından dikilen müstahkem bir hattın parçasıydı” ve Maresha’yı Hasmon saIdırılarına karşı koruma amaçlıydı.
IAA kazı direktörleri Saar Ganor, Vladik Lifshits ve Ahinoam Montagu yaptığı açıklamada, “Alandaki buluntular Seleukos savunmalarının başarısız olduğunu gösteriyor. Kazı yapılan bina kötü bir şekilde yanmış ve Haşmonyalılar tarafından harap edilmiş.”
Kalenin çevresi yaklaşık 50 fit (15 metre) genişlik ve uzunluk olarak ölçüldü, dış taş duvarlar yaklaşık 10 fit (3 m) genişliğindeydi ve tırmanmayı engellemek için dışa doğru eğimli olacak şekilde oyulmuştur. Yapılan çalışma sonucunda arkeologlar kabaca 2 m yüksekliğinde olan yedi oda ortaya çıkardılar.
Ekip, kalenin çökmüş üst katının enkazının altında yüzlerce eser keşfetti. Arkeologlar binlerce taşı temizledikten sonra MÖ 2. yüzyıla ait demir silahlar, sapanlar, çanak çömlek ve madeni paralar ortaya çıkardılar. Kömürleşmiş ahşap kirişler bilim adamlarına kalenin askeri güçler tarafından istila edildiğini ve muhtemelen Hyrcanus’un liderliğindeki Hasmonlular tarafından y∂kıIdığını söyledi.
New York Metropolitan Sanat Müzesi’ndeki Antik Yakın Doğu Sanatı Bölümü’ne göre, Hasmonlar, Kral IV. Antiochus’un Kudüs’teki İkinci Tapınağa saygısızlık etmesinin ardından Seleukoslara karşı direnişlerini örgütlemeye başladılar.
Makkabiler (kelime İbranice’de “çekiç” anlamına gelir) sonunda tapınağı geri aldı ve yeniden adadı ancak tapınağın yeni menorasını (birden fazla kollu şamdan) bir gün boyunca y∂kmaya yetecek kadar tören yağı bulunmasına rağmen sözde Hanuka mucizesine göre bu az miktarda yağ sekiz gün boyunca yandı. Bayramı anmak için Yahudiler, Hanuka’nın sekiz gecesi boyunca sekiz dallı menoralar y∂karlar.
İsrail Kültür ve Spor Bakanı Hili Tropper, kalenin keşfinin binlerce yıl önce Maccabee isyancılarının s∂vaşlarına ve zaferlerine bir pencere açtığını, geleneksel Hanuka hikayelerinin kanıtlarını sağladığını ve onları hayata geçirmeye yardımcı olduğunu söyledi.
IAA, bölgedeki kazı tamamlandıktan sonra kalenin korunacağını ve daha sonra halkın ziyaretine açılacağını söyledi.
Muhammed Ragıb ÇALIK
