Toplu taşıma, büyük şehirlerde dolaşmanın rahat ve hızlı bir yoludur, aslında her gün milyonlarca insan bunu kullanmaktadır. Bazıları bir asırdan eski olan dünyanın en eski metroları hakkında büyüleyici hikayeleri öğrenin. Metroların her yıl ne kadar cok olaylara tanık olduğunu ve hayat hikayelerimize ev sahipliği yaptığını hayal etmenin nostaljik bir yanı var. Öte yandan onların hikayeleri hakkında ne kadar biliyorsunuz? Metro, metro, yeraltı… Bu ilginç demiryolları hakkında hikayeleri ve sırları kaçırmayın, daha fazlasını öğrenmek için okumaya devam edin!
DÜNYANIN EN ESKİ METROSU: LONDRA METROSU
Dünyanın ilk metrosunun yapımı, karada artan trafiği rahatlatmak için 1860 yılında Londra’da gerçekleşti. Üç yıl sonra 10 Ocak 1863’ te 6 km uzunluğundaki metro halka açıldı ve ilk yılında yaklaşık on milyon yolcu taşıdı. Buharlı lokomotifler ilk metroya güç verdi ve bu nedenle tünellerde çok fazla hava ve dumana neden oldu ve bu da yolculuğu sağlıksız bir hale getirdi. Sonunda 1890’ da metroların elektrifikasyonu tanıtıldı ve bu elektrikli taşıma teknolojisi dünyadaki diğer şehirlere yayıldı. (Metro ve Hafif Raylı Sistemler için Elektrifikasyon, elektrikle güç sağlama sürecidir ve birçok bağlamda, bu tür bir gücün daha önceki bir güç kaynağından değiştirilerek devreye sokulmasıdır.)
HAYALET İSTASYONLARI VE WİNSTON CHURCHILL ‘İN LONDRA METROSU HANGARI
Bugün Londra’nın metro sisteminde 270 istasyon var. Düşük yolcu oranı, istasyonların yakınlığı ve yeniden yönlendirme nedeniyle , bu 270 istasyonun 40’ ından fazlası artık kullanımda değil ve bu nedenle hayalet istasyonlar olarak adlandırılıyorlar. Hayalet istasyonlardan biri olan Down Street Station 1907’ de açıldı, ancak düşük kullanım nedeniyle 1932’ de kapanmasına neden oldu. Fakat 1939’da seçildi ve bombalama durumunda hükümet operasyonlarını korumak için ofis ve odalara dönüştürüldü. Winston Churchill ve onun savaş kabinesi , İkinci Dünya Savassı sırasında burayı sığınak olarak kullanmış ve Churchill burayı hangar olarak adlandırmıştır.
AVRUPA KITASI ‘NIN İLK ELEKTRİKLİ METROSU : BUDAPEŞTE METRO HATTI 1
Macaristan’ın başkenti Budapeşte metro hattı 1, anakara Avrupa ‘da özel elektrikli taşımaya sahip ilk metroydu. Hat, şehir merkezinden Budapeşte şehir parkına yolcu aldı. İlginç bir şekilde, metro artan trafiğe uyum sağlamak için değil, zeminde ulaşım inşa etmeyerek şehrin tarihi Andrassy Bulvarının bozulmamış sokak manzarasını korumak için seçildi.
O zamanın en modern tekniklerini kullanarak 2000 işçi tarafından sadece 21 ay gibi rekor bir sürede inşa edildi. Hat , 2 Mayıs 1896’da halka açıldı ve o zamandan beri kullanılıyor. 1970 lerde genişletmeler ve tadilatlar yapılmıştır. Budapeşte Metro Hattı 1 ,Andrassy Bulvaı ile birlikte UNESCO ( Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim, Kültür Örgütü) Dünya Mirası olarak listelenmiştir.
ATOMİK SIĞINAK BUDAPEŞTE METRO HATTI 2 ‘ DE GİZLİCE İNŞA EDİLDİ.
Budapeşte metro hattı 2, 1950’ lerde ,3500 metrekarenin üzerinde olan F-4 Object adlı gizli bir atom sığınağı ile birlikte inşa edildi. İşçiler aslında bilmeden bir sığınak inşa ederken metronun sadece bir kısmını inşa ettiklerini düşündüler. H şeklindeki sığınak bir metroya benziyordu ve Macaristan Parlementosu ile Özgürlük Meydanı’nı birbirine bağlayan iki istasyon arasına gizlenmişti.
Sığınak, nükleer bir saIdırı durumunda radyoaktif toza karşı filtrelerle inşa edildi. Hükümetin asıl planı sığınakta saklanıp metroya binip oradan da şehrin Doğu Tren İstasyonu’nun son durağına gitmekti. Sonra hükümet zırhlı bir trene binecekti. Olay hiç yaşanmamasına rağmen sığınak 1970’lere kadar kullanıma hazır tutuldu.1990’ larda gizliliği kaldırılana kadar halkın bilgisinden gizlendi. Günümüzde sadece ara sıra turlar için açık oluyor.
DÜNYANIN EN GENİŞ METRO SİSTEMİ : NEW YORK ŞEHİR METROSU
New York metrosu, ABD’nin New York kentinde bulunan bir metro ağıdır. New York metrosu, 9 Ekim 1863 tarihinde açılmış olup ilk yeraltı istasyonu 27 Ekim 1904 tarihinde hizmete girmiştir. İlk açıldığında sadece 28 istasyon vardı. Bugün 472 istasyon faaliyette olup dünyanın en eski ve en geniş toplu taşıma sistemlerinden biridir.
ÇOK ZENGİNLER İÇİN ÖZEL METRO PLATFORM GİRİŞLERİ
Sadece çok zengin ve güçlülerin kullandığı birkaç gizli metro platformu vardı. Bunlardan biri Waldorf Astoria Oteli’nin altındaydı. Platform başlangıçta bir elektrik santraline ev sahipliği yaptı. Ancak elektrik santrali 1930’larda Waldorf Astoria Otelin inşasına yer açmak için yıkıIdı. Platformun konumu onu Waldorf Astoria Oteline tamamen ayrıcalıklı bir erişim haline getirdi. Başkan Franklin Roosevelt ve General Douglas MacArthur gibi ünlü kişiler bunu kullandı.
Bir diğer gizemli giriş, birinci pist platformunda Times Meydanı’nın altındaydı. Mühürlü kapının üzerinde KNICKERBOCKER yazan bir levha vardı. Times meydanında lüks Knıckerbocker Otel, John Jacob Astor IV tarafından 1906’da inşa edildi. O, Amerika Birleşik devletlerinde kunduz kürkü ticareti işinden ilk milyoner olan Alman göçmen John Jacob Astor un büyük torunuydu.
John Jacob Astor IV ün kendisi de önde gelen bir iş adamı ve yatırımcıydı. Platformdaki knickerbocker girişi otelin muhteşem barına açılıyordu. John Jacob Astor IV, 1912 ‘de Titanik ‘te öIdü ve Knickerbocker Otel de ölümünden sonra düşüşe geçti.
Paris metrosunun inşaatı 50 yıl ertelendi.
1845 kadar erken bir tarihte, hem Fransız hem de demiryolu şirketleri, Paristeki mevcut hatları birbrine bağlayan bir yeraltı demiryolu sitemi tasavvur ediyorlardı. Ancak, şehir potansiyel ulusal devralma konusunda endişeliydi ve kendi bağımsız ağını tercih etti. Tartışma elli yıl sürdü, ta ki Paris in kendi metro ağını inşa etme hakkı tanıyan Fransız hükümeti tarafından 1895 in sonunda karara bağlanana kadar.
Metro anlamına gelen metro, Paris metrosundan ödünç alınmış ve birçok ülkede kullanılmaktadır.
1900 Temmuz da Paris metrosu halka açıldı. İlk faaliyet gösteren şirketin adı Campagnie du chemin de fer metropolitain de Paris idi. Metro, sonunda sadece metroya indirgenene kadar şirketin kısaltılmış adı olan Le Metropolitain olarak anıldı. Böylece “ metro” dünyanın birçok ülkesinde metrolar için evrensel bir isim haline geldi.
Bir metro metrosu aramak genel bir ticari markanın ilginç bir örneğidir. Genel ticari markalar, marka adları ve tüm benzer ürün ve hizmetler için genel terimler veya eş anlamlılar olarak kabul edildiğinde ortaya çıkar. Örneğin yürüyen merdiven, Çamaşırhane, Fermuar, Band-Aid , Dumpster,Chapstick, insanlar tarafından bu kategorideki tüm benzer ürünlere atıfta bulunmak için kullanılan şirket markalarıdır.Sonuç olarak bazıları patentlerini ticari markalara kaptırdı.
Dünyadaki metroların “en” gerçekleri
Dünyada birçok metro var ve her birinin arkasında hikayeler var. Hepsinden burada bahsetmek mümkün değil. Ama umarım bu makale , gelecekte metrolarda yapacağınız yolculukları, tarihte ya da gelecekte yolculuk yapıyormuş gibi daha ilgi çekiçi hale getirebilir. Son olarak , dünyadaki metro sistemlerinin “en” gerçekleri hakkında bulduğum bazı eğlenceli bilgileri burada listeleyeceğim.
- Dünya ‘nın en uzun metro sistemi: Şanghay Metrosu,Şanghay, Çin.434 km uzunluğundadır.
- Dünya’nın en kısa metro sistemi: Metropolitana di Catania, Sicilya, İtalya.3.8 km kadar kısadır.
- Dünya’nın en derin metro sistemi: Pyongyang Metrosu, Pyongyang, Kuzey Kore. Metro sistemi 110 metre derinliğinde ve daha önce askeri kullanım için yapılmıştı.
- Dünya’nın en derin metro istasyonu : Arsenalna İstasyonu, Kiev Metrosu,Kiev, Ukrayna. İstasyon yerden 107 metre aşagıdadır.
- Dünya’nın en yoğun metro sistemi : Toei Metrosu, Tokyo, Japonya. Yılda3.16 milyar yolcu taşıyor.
Referanslar:
- Horne, Mike (2003). The Metropolitan Line. Capital Transport.
- Transport for London. Gov.uk
- Connor, J. E. (2006) London’s Disused Underground Stations (2nd ed.). Capital Transport.
- Jennifer Walker (19 December 2018). “Budapest M1: Inside continental Europe’s oldest metro network”. CNN.
- “Noted Men On The Lost Titanic. Col. Jacob Astor, with His Wife. Isidor Straus and Wife, and Benj. Guggenheim Aboard,”. The New York Times. April 16, 1912.
- Turkel, Stanley (August 7, 2010). “The Knickerbocker Hotel, New York”. Famous Hotels.
“Introduction to Subway Ridership”. Metropolitan Transportation Authority. - Bobrick, Benson. Labyrinths of Iron: A History of the World’s Subways. New York: Newsweek Books, 1981. p135
Rümeysa Taner
