Bilgisayarınızı başlatmanın neden bu kadar uzun sürdüğü hakkında saatlerce kafa yormuş olabilirsiniz, şimdi bilim insanları insan beyniyle ilgili aynı soruyu soruyorlar: Beyin anestezi uygulandıktan sonra kendisini tam olarak nasıl yeniden başlatıyor, bir tür koma mı, yoksa derin bir uyku mu? Üç saat boyunca anestezi uygulanmış 30 sağlıklı yetişkinden oluşan bir grup üzerinde yapılan araştırma, beynin nasıl tekrar bilinç kazandığını ortaya çıkartıyor.
Beynin bir anda değil, kademe kademe geçiş yaptığı anlaşıldı. Prefrontal korteks tarafı ele alındığında soyut problem çözme yetenekleri en hızlı geri gelen işlevler olurken tepki ve dikkat de dahil olmak üzere diğer beyin bölgelerinde daha uzun sürdüğü anlaşıldı.
Pennsylvania Üniversitesi’nden anestezi uzmanı Max Kelz, “Başlangıçta şaşırtıcı olsa da yüksek bilincin erken iyileşmesi gerektiği evrimsel açıdan mantıklı” diyor.
“Örneğin, kişi bir tehdide uyanıyorsa, prefrontal korteks gibi yapılar durumu kategorize etmek ve bir eylem planı oluşturmak için önemli olurdu.”
Beyinde neler olduğunu ölçmek için elektroensefalografi (EEG) taramaları ve bilişsel testler de dahil olmak üzere çeşitli yöntemler kullanıldı. Bu testler tepki hızını, hatırlama ve benzeri diğer becerileri ölçtü.
EEG okumalarını analiz eden araştırmacılar, beynin problem çözme, hafıza ve motor kontrol gibi işlevlerinin bulunduğu beynin ön bölgelerinin beynin iyileşmeye başladığında özellikle aktif hale geldiğini dikkate aldılar.
Kontrol grubu ile yapılan bir karşılaştırma gösteriyor ki beynin anesteziden sonra tamamen iyileşmesi 3 saat sürüyor.
Ekip ayrıca deneyden sonraki günlerde katılımcıların uyku programlarını takip etti. Deney, anestezi uygulanmış insanlarda uyku düzenini olumsuz yönde etkilemedi.
Washington Üniversitesi’nden anestezi uzmanı Michael Avidan, “Bu uzun süre derin anesteziye maruz kalsa bile sağlıklı bir insan beyninin kendini çabuk toparlayabildiğini gösteriyor” diyor.
Klinik olarak, anesteziden ve ameliyattan iyileşme süresince günler hatta haftalarca gördüğümüz biliş bozukluklarının, anestezik ilaçların beyin üzerindeki kalıcı etkilerinden başka faktörlere dayanabileceğini ima ediyor.
Beyindeki bilinci kapatmanın etkili ve kontrollü bir yolu olan anestezi olmadan birçok cerrahi işlem, mümkün olmazdı.
Yaygın kullanımına rağmen, nasıl güvenli bir şekilde kullanılacağını bulsak bile, anestezilerin tam olarak nasıl çalıştığını anlayamıyoruz. Beynin bu ilaçlarla nasıl başa çıktığı hakkında birçok fikir olsa da henüz somut bir kanıt yok.
Son bulgular sadece tedavi ve hasta bakımına yardım etmekle kalmıyor aynı zamanda bilim insanlarına beynin bozulmaya nasıl yanıt verdiğini anlamalarını sağlıyor.
Michigan Üniversitesi’nden anestezi uzmanı George Mashour, “Beynin bilinçsizlik durumlarından nasıl iyileştiği klinik olarak önemlidir, ancak aynı zamanda bize bilincin sinirsel temeli hakkında bilgi verir.” diyor.
Bu araştırma eLife’da yayınlandı.
Feride İrem Yılmaz
Yorumlar 1