Fareler Üzerinde Yapılan Yeni Çalışma, Stresin Neden Saç Dökülmesine Yol Açtığını Gösteriyor.
Stres, uzun zamandır saçların beyazlaşmasına veya uzamasının tamamen durmasına neden olmakla ilişkilendirilmiştir, ancak nedenlerini tam olarak anlayamamıştık.
Fareler üzerinde yapılan yeni bir çalışma, stres ve saçımız arasındaki bu çok önemli bağlantı hakkındaki bazı önemli soruları yanıtlayabilir. Araştırmacılar sadece saç büyümesini uzun süre duraklatan başlıca bir stres hormonu tespit etmekle kalmayıp, stres sinyalini iletmekten sorumlu hücre tipini ve molekülü dahi buldular.
Bu bulgular başarılı bir şekilde insan biyolojisine uyarlanırsa, kronik stresi saç dökülmesine bağlayan kodu nihayet kırabiliriz ve böylece tıbbi araştırmacılara bu konuda bir şeyler yapma fırsatı verebiliriz.
Harvard Üniversitesi’nde görev yapan biyolog Ya-Chieh Hsu, “Deri, bu önemli sorunu derinlemesine incelemek için izlenebilir ve erişilebilir bir sistem sunuyor” diyor. “Bu çalışmada, stresin aslında kök hücre aktivasyonunu geciktirdiğini ve saç folikülü kök hücrelerinin dokuları yenileme sıklığını temelden değiştirdiğini bulduk.”
Saç kökleri, memelilerde saç büyümesini kontrol eder ve doğal olarak bulunan kök hücreler, büyüme dönemleri ile dinlenme dönemleri arasında döngü yapar. İlk olarak, araştırmacılar, farelerin strese girmesinin, kök hücrelerin dinlendiği süreyi uzatarak gerçekten de saç büyümesini sınırladığını doğruladılar.
Sonrasında, kortikosteronun hormonunun buna neden olan stres hormonu olduğunu belirlediler. Farelere fazladan kortikosteron vermek, saç kök hücreleri üzerinde, kafes eğme ve yanıp sönen ışıklar gibi nispeten zararsız tekniklerle hayvanları gerçekten strese sokmakla aynı etkiye sahipti.
Stres hormonlarının kaynağını cerrahi yollarla çıkarmak bu etkiyi tersine çevirdi; farelerdeki kıl kökleri, hayvanlar yaşlandıkça (memeliler yaşlandıkça, foliküller genellikle daha az aktif hale gelir) dinlenmek için çok az ara vererek yenilenmeye devam etti.
Bu, farelerde normal kortikosteron seviyelerinin bile saç büyümesi söz konusu olduğunda önemli bir düzenleyici etkiye sahip olduğunu ve ek stresin saç köklerinin ve kök hücrelerinin daha uzun süre uykuda kalmasının nedeni olabileceğini gösteriyor.
Harvard Üniversitesi’nden biyolog Sekyu Choi, “Önce stres hormonunun doğrudan kök hücreleri düzenleyip düzenlemediğini sorguladık ve kortikosteron reseptörünü çıkararak kontrol ettik, ancak bunun yanlış olduğu ortaya çıktı” diyor.
“Bunun yerine, stres hormonunun aslında kıl folikülünün altındaki dermal papilla olarak bilinen bir dizi dermal hücre üzerinde etkili olduğunu gördük.”
Dermal papilla, kıl folikülü kök hücrelerini destekler ve besin akışını kontrol eder ve aynı zamanda kortikosteronun kıl folikülü kök hücreleri yerine etkileşime girdiği hücrelerdir. Özellikle stres hormonu, dermal papilla hücrelerinin “growth-arrest specific 6” veya “GAS6” adı verilen bir proteinin salgılamasını durdurur.
Sonrasında yapılan testler, farelerde hem normal hem de yüksek kortikosteron seviyelerinin üzerine GAS6 eklenmesinin saç folikülü kök hücrelerini aktive ettiğini ve mesajı ileten protein olan AXL aracılığıyla saç büyümesini desteklediğini gösterdi.
Anahtar soru şu: insan vücudu aynı şekilde mi çalışıyor? Kortizol adı verilen kendi eşdeğer stres hormonumuz var. Ancak farelerde kortikosteron ile aynı şekilde tepki verip vermediğini belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulacak.
Memeli canlıların tüylerini düzenleyen biyolojik faktörlerin çoğu ile genel olarak benzer olmasına rağmen, saç büyüme döngüsünün farelerde ve insanlarda nasıl çalıştığı arasında da bazı farklılıklar vardır.
Bunun yanı sıra, bunlar umut verici bulgulardır ve çok ihtiyaç duyulan saç uzatma tedavilerine yol açabilir. Örneğin COVID-19’a yakalananların dörtte birinin saç dökülmesi ile ilgili sorunları olduğu için. Doğru miktarlarda stres insan vücudu için iyi olabilir, ancak bol miktarda hasara da neden olabilir.
Choi, “Gelecekte, saç büyümesini teşvik etmek için kök hücreleri aktive etme potansiyeli nedeniyle GAS6 yolundan yararlanılabilir” diyor. “Stres ile ilgili diğer doku değişikliklerinin, stres hormonunun GAS6’nın düzenlenmesi üzerindeki etkisiyle ilişkili olup olmadığını keşfetmek de çok ilginç olacak.”
Araştırma Nature’da yayınlandı.
Çeviri: Utku KALALI
Yorumlar 1