Dünya haritasına sıklıkla yeni bir coğrafi özellik eklemeyiz. Yüzyıllar boyunca, ilkokuldaki öğrencilerimize gezegenimizde dört ana tuzlu su kütlesi olduğu fikrini benimsettik: Arktik, Atlantik, Hint ve Pasifik okyanusları. Bu okyanuslar birbirine bağlıdır, ama dünyanın 7 kıtasına böIünürler. Ancak bilim insanları, uzun süre zarfında, “Güney Okyanusu” adı verilen beşinci bir okyanus fark ettiler. Artık dünyada resmi olarak beş okyanus Var. Bu okyanuslar; Atlantik, Pasifik, Hint, Kuzey Buz Denizi ve Güney Okyanusu.
1937’de, Antarktika’yı çevreleyen su kütlesi, Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) tarafından geçerliliği kabul gördü, ancak 1953’te kuruluş tarafından alaşağı edildi. 1999’dan beri, ABD’de Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) beşinci okyanusun varlığını kabul etti, ancak şimdi uluslararası bilim topluluğu Güney Okyanusu halkını ele geçirmiş durumda.
Dünya Okyanuslar Günü olan 8 Haziran ‘da resmileştirilen dünyanın beşinci okyanusunun kabulü, endüstriyel balıkçılığın geçtiğimiz birkaç on yıl içerisinde endemik balık türlerinin popülasyonlarını neredeyse tamamen y0k eden bir bölgede balık türlerini koruma ihtiyacına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla hayata geçirilmiştir.
İşte Güney Okyanusu hakkında bilinmesi gereken 5 şey:
Eskiden Pasifik Okyanusunun Bir Ksmıydı
James Cook, 1770’lerde güney enlemlerini keşfettiğinden bu yana, insanlar Güney Okyanusu‘nu temas ettiği diğer su kütlelerinden ayırt edip edememe konusunda ihtilafa düştüler. Tarihin çeşitli noktalarında, Hint ve Atlantik okyanusları aynı gurupta ele alınmıştır, ancak yakın geçmişte Pasifik Okyanusu ile ilişkilendirilmiştir.
Dünyanın En Küçük İkinci Okyanusudur
Güney Okyanusu, gezegenimizin en güney ucunda yer alır ve Antarktika kıyılarını 60 derece güney enlemine kadar çevreler, yani Güney Amerika’nın aşağısında bulunan en güney noktasına bile temas etmiyor. Sadece Arktik Okyanusu daha küçüktür.
Diğer Okyanuslardan Kıtalarla Değil, Akıntılarla Ayrılmıştır
Tuzlu su kütlelerini birbirinden ayırmak zor bir iştir ve genellikle bu iş büyük kara kütleleri yardımıyla oluşur: Bu iki okyanus arasında bir kıta bulunur mu? Harika! Haydi, onlara farklı isimler koyalım. Ancak, Güney Okyanusu biraz acayiptir çünkü onu Hint, Atlantik ve Pasifik okyanuslarından ayıran bir kıta bulunmaz. Bunun yerine, Güney Okyanusu‘nun suları, Antarktika çevresinde batıdan doğuya akan, Antarktika Çevresel Akımı (ACC) adı verilen, hızlı hareket eden bir akım tarafından güney kıtasına yakın tutulur. ACC’nin suları, komşu okyanus sularından daha soğuk ve daha az tuzludur.
Eşsiz ve Kırılgan Bir Ekosisteme Ev Sahipliği Yapar
Güney Okyanusu, İmparator pengueni (Aptenodytes forsteri), Wendell foku (Leptonychotes weddellii) ve dünyanın başka hiçbir yerinde yaşamayan binlerce diğer eşsiz organizmayı görebileceğiniz dünyadaki tek yerdir. Tüm bunlarla sınırIı kalmayarak, Kuzeye geri dönmeden önce, kril yiyerek yağlanmak için güney okyanusuna her yaz göç eden kambur balinalar (Megaptera novaeangliae) gibi hayvanlara beslenme alanı sunar.
Güney Okyanusu ’nu Tanıma Vakti
Uzak olmasına rağmen, Güney Okyanusu tanınmaya muhtaçtır. İklim bilimciler, Güney Okyanusu‘nun haritalarımızda yer bulması için can atmışlardır, çünkü iklim krizinin aktif noktasıdır- sadece 2021’de, şimdiye kadar kaydedilen en büyük buz dağlarından ikisi kıtadan kopmuştur. Bununla kalmayıp, bölgede kril ve Patagonya dişbaIıkları üzerindeki endüstriyel balıkçılık baskısı (restoranlarda deniz levreği olarak sipariş ettiğiniz) dünyanın bu savunmasız bölgesini vurgulamayı ve korumayı daha da gerekli hale getirmiştir.
İşte Bu İlginç
Güney Okyanusu, Antarktika ve Güney Amerika kıtalarının yollarını ayırmasıyla 30 milyon yıl önce oluştu.
Sara Özdemir
