Thomas Edison, 11 Şubat 1847’de Ohio’nun Milan kentinde doğdu. Ailesi Kanada kökenliydi ve Amerikan Devrimi sırasında İngiliz yanlısı oldukları için Nova Scotia’ya kaçmışlardı. Daha sonra Ontario’ya yerleştiler ve 1812 Savaşı’nda Amerikalılara karşı savaştılar.
Edison’un babası Samuel Ogden Edison, Jr., 1830’larda Ontario’da başarısız bir ayaklanmaya katıldığı için ABD’ye kaçmak zorunda kaldı ve 1839’da Milan’da bir ev satın aldı. Edison’un annesi Nancy Matthews Elliott ise New York’tan gelmişti ve Samuel ile Vienna, Kanada’da tanışmıştı.
Edison, yedi çocuğun en küçüğüydü ve dört kardeşi hayatta kaldı. Çocukluğunda sağlık sorunları yaşadı ve işitme duyusunu kademeli olarak kaybetti. Okula sadece birkaç ay gitti, ancak öğretmeni onu “kafası karışık” diye nitelendirdi. Bu yüzden annesi, eski bir öğretmen olan Nancy, onu evde kendisi eğitmeye başladı.
Edison, annesinin kendisine verdiği kitapları okumayı çok sevdi ve hayatı boyunca bu alışkanlığını sürdürdü. Ayrıca bodrumda deneyler yapmayı da seviyordu. Edison, annesinin kendisine olan güvenini şöyle anlattı: “Annem benim yapabileceğimdir. O bana çok inandı, bana güvendi ve hayal kırıklığına uğratmamam gereken biri olduğunu hissettim.”
Edison, 12 yaşında çalışmaya başladı. Tren istasyonunda gazete, şeker ve meyve sattı. Kendi gazetesini bile bastı: Grand Trunk Herald. Bu gazeteyi hareket halindeki bir trende yazdırdı. 15 yaşında ise “serseri telgrafçı” olarak ülkeyi dolaşmaya başladı. Telgraf ile mesaj gönderip almak için Mors Alfabesi adlı bir alfabe kullandı. İşitmesi çok zayıflamasına rağmen, telgrafın tıkırtısını duyabiliyordu.
Sonraki yedi yıl boyunca on iki kez yer değiştirdi, çoğu zaman gece boyunca trenler ve hatta Amerikan İç Savaşı sırasında Birlik Ordusu için mesaj aldı ve gönderdi. Boş zamanlarında ise çeşitli aletleri parçalara ayırarak nasıl çalıştıklarını anlamaya çalıştı. Sonunda kendisi de icatlar yapmaya karar verdi.
Edison’un ilk icadı elektrikli oylama makinesiydi, ancak bu icat başarısız oldu. Bunun üzerine Edison New York’a taşındı. Burada borsa fiyatlarını gösteren cihaz olan stok tekerleğini geliştirdi. Bu onun büyük çıkış noktası oldu. 1870 yılında şirketi Newark, New Jersey’de stok tekerleğini üretmeye başladı. Ayrıca telgraf sistemini de geliştirdi ve aynı anda dört mesaj gönderilmesini sağladı. Bu dönemde ilk eşi Mary Stilwell ile 1871 yılının Noel Günü evlendi. Üç çocukları oldu: Marion, Thomas Jr. ve William.
Daha fazla icat yapmak için daha sakin bir yere taşınmak isteyen Edison, 1876’da Newark’tan New Jersey’nin Menlo Park kentine taşındı. Burada en ünlü laboratuvarını inşa etti.
İcatları
Edison, hayatı boyunca birçok alanda icatlar yaptı ve bunları pazarlamak için birçok iş ortaklığı, şirket ve kuruluş kurdu veya katıldı. Edison’un en önemli icatlarından bazıları şunlardır:
Fonograf
Edison, ses kaydetme ve oynatma alanında devrim yaratan fonografı 1877’de icat etti. Ses titreşimlerini kaydeden fonograf, müzikleri kalıcı olarak kaydetmesi için silindir disklere sahipti. Edison’un ilk kaydettiği mesaj, “Mary’nin küçük bir kuzusu vardı” adlı çocuk şarkısıydı. Bu kaydı ilk dinlediğinde kendisi ve çalışanları çok şaşırdı ve sevindi. Daha sonra Edison, müziği daha iyi kaydetmek için silindirleri ve diskleri geliştirdi.
Elektrik ampulü ve elektrik enerjisi sistemi
Edison, elektrik ampulünü icat etmedi, ancak mevcut ampulleri geliştirdi ve daha pratik ve ekonomik hale getirdi. 1879’da karbonlu bir filaman kullanarak uzun süre yanabilen bir ampul yaptı. Ayrıca elektrik enerjisi üretimi ve dağıtımı için sistemler tasarladı ve dünyanın ilk ticari elektrik santralini New York’ta kurdu. Edison’un elektrik sistemi, modern hayatın temelini oluşturdu.
Kinetoskop ve film
Edison, hareketli görüntülerin kaydedilmesi ve gösterilmesi için ilk cihaz olan kinetoskopu 1891’de icat etti. Kinetoskop, 35 mm’lik selüloit film kullanan bir kutu şeklindeydi ve içindeki delikten bakarak film izlenebiliyordu. Edison, New Jersey’de West Orange’da başka bir laboratuvar kurdu ve burada dünyanın ilk film stüdyosu olan Black Maria’yı inşa etti. Edison’un film şirketi Edison Studios, 1900’lerin başında birçok popüler film üretti.
Diğer icatları
Edison’un diğer icatları arasında karbon mikrofonu (telefonun ses kalitesini arttıran), nikel-demir aküsü (elektrikli arabalar için pil), ısıyı ölçen cihaz, akustik telgraf (telgraf mesajlarını sesli olarak ileten), manyetik cevher ayırıcı (demir cevherini ayıklayan), otomatik telgraf sistemleri (birden fazla mesaj gönderen) gibi cihazlar sayılabilir.
İş hayatı
Edison, icatlarını pazarlamak için birçok iş ortaklığı, şirket ve kuruluş kurdu veya katıldı. Edison’un iş hayatındaki bazı önemli noktalar şunlardır:
Edison, ilk patentini 1869’da aldı. Bu, elektrikli bir oylama makinesiydi, ancak bu icat ilgi görmedi. Edison, daha sonra Franklin Leonard Pope ile birlikte çoklu telgraf sistemi geliştirdi ve bunu Western Union Telegraph Company’ye sattı.
Edison, 1870 yılında Newark, New Jersey’de Edison Electric Light Company’yi kurdu. Bu şirket, stok tekerleği ve diğer telgraf cihazlarını üretti ve sattı.
Edison, 1876 yılında Menlo Park’ta ilk laboratuvarını kurdu. Burada fonograf, elektrik ampulü ve kinetoskop gibi icatlarını geliştirdi. Bu icatlar için birçok patent aldı ve bunları çeşitli şirketlere lisansladı.
Edison, 1880 yılında Menlo Park Electric Light Company’yi kurdu. Bu şirket, elektrik enerjisi üretimi ve dağıtımı için sistemler geliştirdi. Daha sonra bu şirket, General Electric’in öncüllerinden biri olan Edison General Electric Company ile birleşti.
Edison, 1887 yılında West Orange’da başka bir laboratuvar kurdu. Burada film stüdyosu Black Maria’yı inşa etti ve film endüstrisine girdi. Edison Studios adlı film şirketi kurdu ve birçok popüler film üretti.
Edison, 1890’larda patentler ve şirketler üzerinde sürekli hukuk mücadeleleri verdi. Özellikle elektrik alanında George Westinghouse ile rekabet etti. Edison’un doğru akım (DC) sistemine karşı Westinghouse’un alternatif akım (AC) sistemini savunduğu “akımlar savaşı” olarak bilinen bir dönem yaşandı.
Edison, 1914 yılında Florida’da Henry Ford ve Harvey S. Firestone ile işbirliği yaptı. Bitkisel laboratuvar kurdu ve kauçuk üretimi için yeni bitki türleri aradı.
Tesla ile olan ilişkisi
Edison’un en ünlü rakiplerinden biri Nikola Tesla idi. Tesla, Sırp asıllı bir mucit ve elektrik mühendisiydi. Edison’un eski bir çalışanı olan Tesla, elektrik alanında Edison ile rekabet etti ve “akımlar savaşı” olarak bilinen bir dönem yaşadı.
Tesla, 1884 yılında ABD’ye geldi ve Edison’un New York’taki şirketinde çalışmaya başladı. Tesla, Edison’un doğru akım (DC) sistemini geliştirmesine yardımcı olmak için işe alınmıştı. Ancak Tesla, alternatif akım (AC) sistemini savunuyordu. AC sistemi, elektriği daha uzak mesafelere taşıyabiliyor ve voltajını değiştirebiliyordu. DC sistemi ise daha basit ve güvenliydi, ancak daha kısa mesafelerde çalışıyordu.
Tesla, Edison’un DC jeneratörlerini iyileştirmek için bir çözüm bulduğunu iddia etti ve bunun karşılığında 50.000 dolar ödül alacağını düşündü. Ancak Edison, bunun sadece bir şaka olduğunu söyledi ve Tesla’ya sadece küçük bir zam teklif etti. Tesla, bu duruma çok kızdı ve istifa etti.
Tesla, kendi şirketini kurdu ve AC sistemini geliştirmeye devam etti. George Westinghouse ile işbirliği yaptı ve Niagara Şelalesi’nden elektrik üretmek için AC jeneratörleri kullandı. Bu proje, AC sisteminin üstünlüğünü kanıtladı ve ABD’nin elektrifikasyonunda önemli bir rol oynadı.
Edison ise DC sistemini savunmak için çeşitli kampanyalar yaptı. AC sisteminin tehlikeli olduğunu göstermek için hayvanları elektrikle öldürdü. Hatta Edison ilk elektrikli sandalyenin yapımına katkıda bulundu. Ancak bu çabalar sonuç vermedi ve AC sistemi DC sistemine karşı galip geldi.
Edison ve Tesla arasındaki rekabet, her ikisinin de Nobel Fizik Ödülü’nü almasını engelledi. 1915 yılında Edison ve Tesla’nın ödülü paylaşacağı söylentileri çıktı, ancak bu gerçekleşmedi. Bazı kaynaklar, her iki mucidin de ödülü reddettiğini veya Nobel Komitesi’nin onları görmezden geldiğini iddia eder.
Edison ve Tesla arasındaki ilişki her zaman düşmanca değildi. Bazı kaynaklar, Edison’un Tesla’nın ölümünden sonra onun hakkında saygılı sözler söylediğini belirtir. Ayrıca her iki mucit de 1931 yılında öldü.
Kişisel yaşamı ve çocukları
Edison, iki kez evlendi ve altı çocuğu oldu. Edison’un kişisel yaşamı ve çocukları hakkında bazı bilgiler şunlardır:
Edison, ilk eşi Mary Stilwell ile 1871 yılında evlendi. Mary, Edison’un Newark’taki şirketinde çalışan bir işçiydi. Üç çocukları oldu: Marion Estelle (1873-1965), Thomas Alva Jr. (1876-1935) ve William Leslie (1878-1937). Mary, 1884 yılında 29 yaşında öldü. Ölüm nedeni tifo veya beyin tümörü olarak tahmin ediliyor.
Edison, ikinci eşi Mina Miller ile 1886 yılında evlendi. Mina, Ohio’da yaşayan zengin bir iş adamının kızıydı. Edison, Mina’ya telgraf aracılığıyla evlenme teklif etti. Üç çocukları oldu: Madeleine (1888-1979), Charles (1890-1969) ve Theodore (1898-1992). Mina, Edison’un ölümünden sonra 1947 yılında öldü.
Edison’un çocuklarından bazıları da icatlar yaptı veya iş hayatına katıldı. Örneğin, Thomas Jr., birçok patent aldı, ancak babasıyla anlaşmazlıklar yaşadı. William, New Jersey valisi oldu. Charles, ABD Deniz Kuvvetleri Bakanı oldu. Theodore ise fizikçi oldu ve 80’den fazla patent aldı.
Edison, sağır olduğunu kabul etmedi, ancak işitme duyusunu kademeli olarak kaybettiğini söyledi. Bunun nedenlerine dair çeşitli teoriler vardır. Bazıları çocukken geçirdiği ateşli hastalıkları veya kulak enfeksiyonlarını suçlar. Bazıları ise tren kazasında kulak zarının zarar gördüğünü veya bir tren çalışanının onu kulaklarından tutup kaldırdığını iddia eder.
Edison, 1931 yılında diyabet komplikasyonları nedeniyle 84 yaşında öldü. Vasiyetinde, küllerinin West Orange’daki laboratuvarının yakınında bulunan Glenmont’ta bir anıtta saklanmasını istedi. Bu anıt bugün Thomas Edison Ulusal Tarihi Parkı’nın bir parçasıdır.
Thomas Edison, hayatı ve eserleriyle modern hayatı büyük ölçüde etkileyen Amerikalı bir mucit ve iş adamıydı.
Elektrik enerjisi üretimi, kitle iletişimi, ses kaydı, filmcilik gibi birçok alanda cihazlar geliştirdi. Fonograf, film kamerası, ampulün ilk versiyonları gibi icatları sanayileşmiş modern dünyada büyük etki yarattı. İcat geliştirme sürecine düzenli bilim ve takım çalışması prensiplerini uygulayan ilk mucitlerden biriydi. Birçok araştırmacıyla çalıştı. Dünyanın ilk endüstriyel araştırma laboratuvarını kurdu. ABD’de kendi adına kayıtlı 1.093 patentin yanı sıra başka ülkelerde de bulunan patentleriyle tarihin en verimli mucitlerinden biridir.
Edison’un modern hayat üzerindeki etkisi
Edison’un modern hayat üzerindeki etkisi tartışılmazdır. Elektrik ampulü ve elektrik enerjisi sistemi, günümüzdeki aydınlatma, ısıtma, soğutma, iletişim ve endüstriyel faaliyetler için vazgeçilmezdir. Fonograf, müzik endüstrisinin temelini oluşturdu ve ses kaydının gelişmesine katkıda bulundu. Kinetoskop ve film kamerası, sinema sanatının doğuşunu sağladı ve eğlence sektörünün gelişmesine ön ayak oldu. Edison’un diğer icatları da telefon, telgraf, radyo, televizyon, bilgisayar gibi teknolojilerin ilerlemesine yardımcı oldu.
Edison’un bilim ve teknoloji alanında bir ilham kaynağı olduğu da söylenebilir. Edison icatlarını yaparken gösterdiği yaratıcılık, azim, sabır ve işbirliği ruhu, bugünkü araştırmacılara ve mucitlere örnektir. Edison vizyonu, geleceği şekillendirmek için yeni fikirler üretmek ve bunları hayata geçirmek için çalışmaktır. Edison’un kendisinin dediği gibi: “Bir icadın değeri onun kullanımındadır.”
Kaynakça:
- A Brief Biography of Thomas Edison – U.S. National Park Service. (n.d.). Retrieved October 30, 2021
- Carlson, W. B. (2013). Tesla: Inventor of the Electrical Age. Princeton University Press.
- DeGraaf, L. (2013). Edison and the Rise of Innovation. Signature Press.
- Why Thomas Edison and Nikola Tesla Clashed During the Battle of the Currents – Biography. (n.d.). Retrieved October 30, 2021
Yorumlar 14