Ortalama bir insan, aile ve arkadaşlardan yerel mağazadaki kasiyere kadar yaklaşık 5.000 yüz tanıyor. Çoğu insan, düşük kaliteli görüntülerden veya çok eski fotoğraflardan bile tanıdık yüzleri kolaylıkla tanıyabilir. Bir kişinin adını veya onları nasıl bildiğimizi hatırlayamasak bile genellikle tanıdık yüzleri tanırız. Çoğumuz tanıdık yüzleri tanımak için bu yeteneği hafife alıyoruz. Ancak arkadaşlarımızın çenelerini, dudaklarını, yanaklarını ve burunlarını örterek maskelemeleri gerektirdiğinde, yüz tanıma becerilerimiz bozulur mu?
Bu soruyu son çalışmamızda araştırdık ve maskelerin (yüzün alt kısmını kaplayan) etkisini güneş gözlüklerinin (göz bölgesini kaplayan) etkisi ile karşılaştırdık. Yüzümüzün büyük bir bölümünü kaplayan yüz maskelerine rağmen, insanların maskelerin ardındaki tanıdık yüzleri tanımayı şaşırtıcı derecede kolay bulduklarını gördük – bu insan becerisinin olağanüstü çok yönlülüğü söz konusu olduğunda bile.
Tanıdık yüzler
Tanıdık yüzleri belirlemek, günlük olarak yararlı bir beceridir, ancak tanıdık olmayan yüzlerin belirlenmesi, adli soruşturmalar ve güvenlik senaryoları bağlamında da önemlidir. Çalışmamız hem tanıdık hem de tanıdık olmayan yüzlerin tanınmasını ölçtü.
Katılımcılarımıza iki farklı yüz görüntüsü sunduk ve yüzlerin aynı kişiye mi yoksa farklı kişilere mi ait olduğuna karar vermelerini istedik. İki farklı görüntüden birisi hiç gizlenmeden sunuldu, diğeri ise ya güneş gözlükleriyle ya da yüz maskesiyle bir görüntü gösterdi. Katılımcılar, tanıdık yüzler (ünlülerin görüntüleri) ve tanıdık olmayan yüzler için görevi tamamladılar.
Yüz maskeleri yüzün önemli bir bölümünü kaplasa da, katılımcılarımızın maskelerde tanıdık yüzleri yaklaşık %90 doğrulukla tanımladıklarını gördük.(Güneş gözlüğü ve tamamen açık yüzlere oranla biraz daha düşük)
Bu sonuçlar, tanıdık yüz tanımanın ne kadar güçlü olabileceğini gösteriyor. Ve görevimiz yalnızca yüzlerin hareketsiz görüntülerinin karşılaştırmasını içeriyordu. Gerçek dünyada, vücuttan, yürüyüşten ya da giysilerden alınan bilgilerin maskeli yüzdeki azaltılmış bilgiyi tamamlayarak doğruluğu daha da artırması mümkündür.
Tanıdık olmayan yüzler için hem maskeler hem de güneş gözlükleri tanıma doğruluğunu daha da azalttı. Yüz maskeleri performansı en çok düşürdü, ancak güneş gözlüklerinden sadece biraz daha fazla. Ancak maskeli ve güneş gözlüklü olsun ya da olmasın, tanıdık olmayan yüzleri tanımak genellikle zor ve hataya açık olma eğilimindedir.
Yine de, bazı insanlar bu görevde oldukça ustadır. Greenwich Üniversitesi Yüz ve Ses Tanıma Laboratuvarı veri tabanından Profesör Josh Davis tarafından görevleri tamamlamak üzere süper tanıyıcı kişiler ( yüzleri tanımada üstün olan kişiler) görevlendirildi . Süper-tanıyanlar da maskeler tarafından engellendi, ancak tüm gizleme koşullarında normal insanlardan çok daha iyi performans gösterdiler .
Yüzler maskelendiğinde tanıdık yüz tanıma yeteneğinin neredeyse hiç bozulmadığı göz önüne alındığında, insanlar neden tanıdık yüzleri bu kadar iyi tanıyor? İnsanlar, yüz benzeri uyaranlara doğuştan gelen bir tercihle doğabilirler. Çevremizde yüzleri aramaya o kadar yatkınız ki, genellikle nesneler veya bulutlar içinde yüze benzer desenler seçeriz, bu fenomene “ yüz pareidolia” denir. (pareidolia: ya da “hatalı anlam yükleme”. Yani: Pareidolia, kişinin karşılaştığı bir duyumu, bildiği bir nesne, örüntü ya da anlam olarak yanlış algılamasıdır.)
Tanıdık yüzleri tanıma yeteneği, aynı yüzün farklı karşılaşmalara bakabileceği farklı yolları öğrenmeye ve yüzün bilinen diğer yüzlerden nasıl farklı olduğunu öğrenmeye atfedilir. Bu, çok az deneyime sahip olduğumuz bir yüz için bu faktörler bilinmediğinden, tanıdık olmayan yüz tanımlamasını çok daha zor hale getirir. Tanıdık olmayan yüzler için, bir yüzün poz, ifade, ışıklandırma veya yaştaki değişikliklere göre nasıl değiştiğini veya yüzün diğer bilinmeyen yüzlerden nasıl farklı olduğunu bilmiyoruz.
Uzman tanıyıcıları
Bu, maskelerle kaplı yüzleri tanımlama konusundaki şaşırtıcı derecede usta performansımızı nasıl açıklayabilir? Tanıdık yüzler için, sınırlı mevcut bilgilere dayanarak bir tanımlama yapabileceğimiz yüzle ilgili yeterli deneyime sahip olabiliriz. Yüzün daha önce gizlendiğini görmüş olabiliriz veya tam yüz algımız o kadar güçlüdür ki, görünür özelliklerdeki azalmayı kaldırabiliriz.
Buna karşılık, tanıdık olmayan yüzler için yüzle ilgili deneyime güvenemeyiz. Süper tanıyıcılar buradaki anormalliklerdir ve yüzleri tanımlamada neden bu kadar iyi oldukları belirsiz olsa da, yüz tanıma yeteneklerinin genetik olabileceğine dair kanıtlar vardır .
Şu anda gezegende 7,4 milyar yüz var. Bunların yalnızca küçük bir kısmıyla karşılaşacak olsak da, tanıdık yüzleri hatırlama ve tanıma yeteneğimiz, yüz binlerce yıllık evrimsel bir beceridir. Araştırmamız, söz konusu yüzler bir maskeyle gizlendiğinde bunun neredeyse hiç etkilenmeyen bir beceri olduğunu gösteriyor.
