Gece vakti evinize giderken iyi aydınlatılmış bir yolu mu tercih edersiniz yoksa karanlık bir ara sokağı mı? Çoğumuz için cevap bellidir: Eşit tehlikede bile olsa aydınlık yol, karanlık yola göre çok daha güvenli bulunur. Peki tam olarak neden? İşte neden karanlıktan korktuğumuzun bilimsel bir cevabı. Işık, insan fizyolojisinde önemli bir etkendir: Hem biyolojik saatimizi düzenlenler, hem de ruh halimizi ve duygudurumumuzu etkiler.
Işığın insan ruhunu ve duygularını tam olarak nasıl etkilediği belirsizliğini korumayı başarsa da kemirgenler üzerinde yapılan deneyler bize ışığın, beyindeki korku ve duygu işlem bölgesi olan amigdala üzerinde bir etkisi olabileceğini göstermektedir. Monash Üniversitesi ve Avustralya Katolik Üniversitesi’nden araştırmacılar bu konuda daha fazla bilgi edinebilmek için insan deneylerine başvurdular: Işığın ve karanlığın insanları nasıl etkilediğini görebilmek için fMRI yöntemiyle amigdala aktivitelerini incelediler.
Bulgularını, kamusal erişime açık PLOS ONE mecmuasında yayınlayan araştırmacılara göre ışık arttıkça amigdala aktiviteleri azalıyor. Bu da karanlıkta kaldığımızda neden daha fazla korku duyduğumuza bir açıklama getiriyor.
Bu çalışmada, 24 bireyin beyin aktiviteleri, hem ortalama (100 Lüks’lük) hem de loş (10 Lüks’lük) ışık altında fMRI yöntemiyle gözlemlendi. Bu yöntemle (fMRI) beyindeki kan akışı anbean izlenebiliyor ve kanın akış yoğunluğundaki değişimlere bakılarak beynin hangi bölgelerinin aktive/deaktive olduğu anlaşılabiliyor.
Araştırmacılar gördüler ki katılımcıların amigala aktiviteleri, ortalama ışığa maruz bırakıldıklarında, loş ışığa maruz bırakıldıklarından daha düşük yoğunlukta seyrediyor. Dahası, amigdala beyinde Ventromedyal prefrontal korteks (vmPFC) denilen bölgeleye de bağlantılı. Bu bölge risk alma, duygusal tepki verme ve korku duyma gibi fonksiyonlarımızı işleyen bir bölge.
Beyindeki bu bölge, amigdala aktivitesinin dengelenmesinin yanı sıra, duygusal tepkilerin bastırılmasında da oldukça önemli bir role sahip. Bu yeni çalışmaya göre ışık sadece amigdala aktivitesini baskılamakla kalmıyor; amigdalanın vmPFC ile bağlılığını da artırıyor. Bu da ışığın duygusal tepkisellik üzerindeki iyileştirici etkilerini açıklayan bir bulgu.
Yayınlanan çalışmada yazıldığı üzere: “Işık, duygudurum problemlerini çözmede güçlü bir tedavi aracı. Loş/orta karar ışığın, amigdala aktivitesini baskı altına aldığını ve amigdala ile vmPFC bağını güçlendirdiğini gözlemledik. Bu sonuçlar, ışığın duygudurum üzerindeki iyileştirici etkilerini de açıklar nitelikte.”
Işığın amigdala aktivitesini baskı altına almasını ve amigdalanın vmPFC’ye bağlılığını artırmasını sağlayan mekanizmanın tam olarak ne olduğunu üzerine yeni çalışmalar yapılması gerekecek olsa da bu çalışma; insanların neden karanlıkta, aydınlıkta olduklarından daha korku dolu olduklarını açıklamaya fazlasıyla yeterli görünüyor.
Onur Yürür
