Yeni keşfedilen ve 1,500 yıl öncesine kadar uzanan Yunan yazıtı, “Meryem’den doğan İsa“ ifadesiyle başlar. Arkeologların ortaya çıkardığı, “Meryem’den doğan İsa“ yazıtı ile başlayan 1,500 Yıllık Hristiyan kutsaması, İsrail Eski Eserler Kurumu (IAA) tarafından 20 Ocak Çarşamba tarihinde rapor edildi. Yunanca yazılan taş yazıt, eskiden bir kilisenin girişine dekore edilmiş lento parçasıydı.
(Lento: yapılarda kapı ve pencere gibi dikey boşlukların üzerine yatay olarak konulan ve duvarın devam etmesini sağlayan mimari bloktur.)
Şimdi ise İsrail’in kuzeyinde Jezreal Vadisi‘nde yer alan bir köyde, Taiba’da bulunuyor.
Kilise, M.S. 5. yüzyılın sonlarına kadar uzanıyor. Bu da Bizans döneminde inşa edildiği anlamına geliyor. Lentoya ek olarak; arkeologlar geometrik tasarım ile mozaik zeminli döşenen, eskiden yapılmış fakat bilinmeyen bir kilise buldular.
Metni çeviren kişi, yani Jerusalem Hebrew Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsünde araştırmacı olan Leah Di-Segni’ye göre bu yazıt, muhtemelen kilisenin açılışına ithafen yazılmıştır.
Bir bütün olarak yazıt, “Meryem’den doğan İsa. Tanrıdan en çok korkan ve en dindar olan Psikopos Theodosius ve Sefil Thomas’ın bu çalışması temelden inşa edildi. Kim içeri girerse onlar için dua etsin!” şeklinde çevrilmiştir.
Di-Segni’ye göre giriş satırında yazan “Meryem’den doğan İsa” ifadesi muhtemelen yazıtı okuyanları kötülüklerden korumak amacıyla yazılmıştır. Bu o zamana ait yazıt ve belgelerde kullanılan yaygın bir cümleydi.
Di-Segni’nin IAA’dan yaptığı bir açıklamaya göre;
Yazıt içeri girenleri selamlayarak onları kutsuyor. İşte bu yüzden bu bina kesinlikle bir kilise. Manastır değil. Çünkü kiliseler giriş kısmında inananları selamlarken, manastırlar bunu yapmama eğilimindelerdi.
Yazıtın anlaşılmasında referans alınan adamlardan biri olan Theodosius, ilk Hristiyan psikoposlardan ve binanın kurucularından biriydi. Aynı zamanda da bölgesel bir başpsikopostu, yani şu anda Taiba’yı da içeren büyük Bet She’an üzerinde dini otoriteye sahipti.
IAA’ da bir arkeolog olan Walid Atrash açıklamasında, “Bu, Bizans kiliselerinin Taiba köyündeki varlığının ilk kanıtıdır. Bölgede yaşayan Hristiyanların faaliyetlerini kanıtlayan diğer bulgulara da katkıda bulunabilir.“ dedi.
Daha önceden arkeologlar Haçlı döneminden kalma bir kilisenin kalıntılarını, bunun yanı sıra Bet She’an dini metropolünün yetkisi altında olan bir manastır buldular. Diğer bir çok eski taş blok gibi; örneğin Pagan Tanrı Pan için olan 1,800 yıllık sunak, İsrail’deki bir Bizans kilisesinde bir tuğla olarak yeniden kullanılmıştır. Lento daha sonraki bir tarihte, muhtemelen Bizans’ın sonları ya da İslam’ın başlarında yeniden kullanılmıştır.
Yine IAA’ dan bir arkeolog olan Yardenna Alexandre, The Jerusalem Post’a verdiği röportajında; “Artık duvarların içinde bulunduğu için taşın inşaat malzemesi olarak yeniden kullanıldığını biliyoruz. Muhtemelen bina çöktü ve yeniden inşa edildi.” İfadelerini kullandı.
Bizans dönemi esnasında ( 5.yy. – 7.yy.) bu köy bir Hristiyan köyüydü. Haçlı zamanlarında bir Hristiyan kalesine dönüştü. Modern Arap köyü etrafında büyüdü ve bazı kalıntılar hala görülebiliyor.
IAA’nın bildirdiğine göre arkeologlar kiliseyi bir yol inşaat projesinin önünde buldular. İsrail Eski Eserler Kurumu (IAA) arkeologları Tzachi Lang ve Kojan Haku kazıları yönetti; öğrenciler, gönüllüler ve yerel işçiler de dahil olmak üzere halktan yardım alındı.
Neslihan ÇELİK
Yorumlar 2