Avustralya, dünyanın en büyük altıncı ülkesi ve en küçük kıtasıdır. Hint Okyanusu ve Büyük Okyanus arasında yer alır. Başkenti Canberra’dır. Resmi dili yoktur ancak ulusal dili İngilizcedir. Nüfusunun çoğunluğu kıyılarda yaşar. Ülke, federal parlamenter anayasal monarşi ile yönetilir. Avustralya, dünyanın en eski, en düz ve en kurak kıtasıdır. Megabiyolojik çeşitliliğe sahiptir. Aborjinler, 65 bin yıl önce yerleşmiştir. Avrupa keşfi, 1606’da Hollandalı Willem Janszoon tarafından yapılmıştır. 1788’de İngilizler ceza kolonisi kurmuştur. 1901’de federasyon ilan edilmiştir.
Bu makalede, Avustralya’nın coğrafi, tarihi ve kültürel özelliklerini anlatacağım. Avustralya’nın dünyanın en büyük ve en çeşitli ülkelerinden biri olduğunu göstereceğiz. Avustralya’nın coğrafi yapısı, iklimi, bitki örtüsü ve hayvan türleri hakkında bilgi vereceğim. Avustralya’nın tarihsel gelişimini kronolojik olarak ele alacağım. Avustralya’nın kültürel yapısı, sanatı, edebiyatı, müziği, sporu, yemekleri ve bayramları hakkında konuşacağız.
Coğrafya
Avustralya, yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük altıncı ülkesidir. Yüzölçümü 7.692.024 km2’dir. Su yüzdesi %1,79’dur. En uzun nehri Murray Nehri’dir. Uzunluğu 2.508 km’dir. En yüksek noktası Kosciuszko Dağı’dır. Yüksekliği 2.228 m’dir.
Avustralya, tropikal yağmur ormanlarından çöllere kadar çok çeşitli iklimlere sahiptir. Ortalama sıcaklık 29°C ile -5°C arasında değişir. Yağış miktarı bölgeye göre farklılık gösterir. Kuzeyde tropikal iklim, güneyde ılıman iklim, ortada kurak iklim, doğuda nemli iklim, batıda Akdeniz iklimi görülür.
Avustralya’nın bitki örtüsü yaklaşık %85 endemiktir. Yani sadece Avustralya’da yetişir. Eukaliptüs ağaçları ülkenin simgesi haline gelmiştir. Yaklaşık 700 türü vardır. Akasya, okaliptüs ve melaleuka gibi aileler çok sayıda tür içerir. Avustralya’nın çöllerinde spinifex otları, kumullarında akasyalar, yağmur ormanlarında palmiyeler, mangrovlar ve orkide çiçekleri bulunur.
Avustralya’nın hayvan türleri de yaklaşık %90 endemiktir. Yani sadece Avustralya’da yaşarlar. Kanguru, koala, emu, platypus gibi hayvanlar ülkeye özgüdür. Kanguru sayısı insan sayısından fazladır. Yaklaşık 60 milyondur.
Koalalar ise eukaliptüs yapraklarıyla beslenirler. Günde 20 saat uyurlar. Emular ise uçamayan büyük kuşlardır. Platypuslar ise yumurtlayan memelilerdir. Avustralya’nın kuş türleri çok zengindir. Yaklaşık 800 türü vardır. Papağanlar, kakadular, kookaburras, emular ve devekuşları bunlardan bazılarıdır. Avustralya’nın deniz canlıları da büyük çeşitlilik gösterir. Büyük Mercan Kayalığı dünyanın en büyük mercan resifidir. Yaklaşık 2 bin km uzunluğundadır. Balinalar, yunuslar, köpekbalıkları, deniz kaplumbağaları, denizanası ve mercanlar gibi binlerce tür barındırır.
Avustralya’nın tarihi
Aborjinlerin ilk yerleşiminden günümüze kadar uzanır. Aborjinler, 65 bin yıl önce Asya’dan göç ederek Avustralya’ya gelmişlerdir. Avustralya’nın yerli halkı olarak kabul edilirler. Aborjinler, avcı-toplayıcı bir yaşam sürmüşler, kendi dillerini, kültürlerini ve inançlarını geliştirmişlerdir. Aborjinlerin tarihi, sözlü gelenekle nesilden nesile aktarılmıştır. Aborjinlerin sanatı, müziği ve törenleri de tarihlerine ışık tutar.
Avustralya’nın Avrupa keşfi, 1606’da Hollandalı denizci Willem Janszoon tarafından yapılmıştır. Janszoon, Cape York Yarımadası’na çıkmış ve Aborjinlerle karşılaşmıştır. 17. yüzyıl boyunca Hollandalı, İspanyol, Portekizli ve Fransız denizciler de Avustralya’nın kıyılarını ziyaret etmişlerdir. Avustralya’nın batı kıyısı “Yeni Hollanda” olarak adlandırılmıştır.
Avustralya’nın İngiliz kolonileşmesi, 1770’te Kaptan James Cook’un doğu kıyısını keşfetmesiyle başlamıştır. Cook, bugünkü New South Wales eyaletinde Botany Koyu’na demirlemiş ve bölgeyi İngiltere adına ilhak etmiştir. Cook’un raporları sonucunda İngiltere, ceza kolonisi kurmak için Avustralya’ya ilgi duymuştur. 1788’de Yüzbaşı Arthur Phillip komutasındaki ilk filo Sydney Koyu’na ulaşmış ve Sydney şehrini kurmuştur. Bu tarih, Avustralya’nın kuruluş günü olarak kabul edilir.
Avustralya’nın ceza kolonisi olarak kullanılması, 1868’e kadar sürmüştür. Bu süre zarfında yaklaşık 160 bin mahkum Avustralya’ya gönderilmiştir. Mahkumlar çoğunlukla İngiliz ve İrlandalıdır. Mahkumlar zorlu koşullarda çalıştırılmış, isyanlar ve kaçışlar olmuştur. Mahkumların yanı sıra serbest göçmenler de Avustralya’ya gelmiştir. Göçmenler arasında çiftçiler, tüccarlar, askerler, misyonerler ve maceraperestler vardır.
Avustralya’nın altına hücum dönemi, 1851’de Victoria’da altın bulunmasıyla başlamıştır. Bu olay, Avustralya’ya büyük bir göç akınına neden olmuştur. Altın arayanlar arasında Çinliler, Amerikalılar, Almanlar ve diğer milletlerden insanlar da vardır. Altına hücum dönemi, Avustralya’nın nüfusunu, ekonomisini ve kültürünü değiştirmiştir. Altın arayanlar ile yetkililer arasında çatışmalar da yaşanmıştır. En ünlü çatışma Eureka Ayaklanması’dır. 1854’te Victoria’da altın arayanların vergiye karşı başlattığı ayaklanma kanlı bir şekilde bastırılmıştır.
Avustralya’nın federasyonu, 1901’de gerçekleşmiştir. Bu tarihte altı koloni birleşerek Avustralya Birliği’ni oluşturmuştur. Avustralya Birliği, kendi anayasasına ve parlamentosuna sahip olmuştur. Ancak İngiltere ile bağları devam etmiştir. Avustralya Birliği’nin ilk başbakanı Edmund Barton olmuştur.
Avustralya, I. ve II. Dünya Savaşları’na İngiltere’nin yanında katılmıştır. Avustralyalı askerler, Avrupa, Afrika ve Asya’da savaşmışlardır. Avustralya, savaşlarda büyük kayıplar vermiştir. II. Dünya Savaşı’nda Avustralya, Japonya’nın saldırısına uğramıştır. Darwin, Broome ve Townsville gibi şehirler bombalanmıştır. Avustralya, ABD ile işbirliği yaparak Japonya’ya karşı savaşmıştır.
Avustralya, II. Dünya Savaşı’ndan sonra büyük bir göç dalgası yaşamıştır. Avrupa’dan gelen milyonlarca göçmen Avustralya’ya yerleşmiştir. Göçmenler arasında İngilizler, İtalyanlar, Yunanlar, Almanlar, Polonyalılar ve Yugoslavlar vardır. 1970’lerden sonra Asya ve Okyanusya’dan gelen göçmenler de artmıştır. Göçmenler, Avustralya’nın nüfusunu, ekonomisini ve kültürünü zenginleştirmiştir.
Avustralya, 20. yüzyılın ikinci yarısında ekonomik ve siyasi gelişmeler yaşamıştır. 1951’de ANZUS Antlaşması ile ABD ile güvenlik ilişkisi kurmuştur. 1967’de yapılan referandum ile Aborjinlerin vatandaşlık hakları tanınmıştır. 1973’te Avustralya doları devalüe edilmiştir. 1975’te başbakan Gough Whitlam’in anayasal kriz sonucu görevden alınması ülkede şok etkisi yaratmıştır. 1986’da Avustralya Yasası ile İngiltere’nin yasama yetkisi sona ermiştir.
Kültürü
Avustralya, çok kültürlü bir toplumdur. Aborjinlerin kültürü ülkenin kimliğine katkıda bulunmuştur. Aborjinler, kendi dillerini, sanatlarını, edebiyatlarını, müziklerini ve inançlarını korumuştur. Aborjinlerin sanatı, çoğunlukla noktalama tekniği ile yapılan resimlerden oluşur. Aborjinlerin edebiyatı, sözlü gelenekle nesilden nesile aktarılan hikayeler, mitler ve şiirlerden oluşur. Aborjinlerin müziği, didgeridoo gibi geleneksel çalgılar ve boomerang gibi nesneler kullanılarak yapılır. Aborjinlerin inancı, Rüya Zamanı olarak adlandırılan kozmik bir döneme dayanır.
Avustralya’nın kültürü, sadece Aborjinlerden değil, aynı zamanda Avrupa, Asya ve Okyanusya’dan gelen göçmenlerden de etkilenmiştir. İngiliz ve İrlanda kökenli göçmenler ülkenin çoğunluğunu oluşturur. Ancak 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren diğer milletlerden gelen göçmenler de artmıştır. Göçmenler, Avustralya’nın dilini, dinini, yemeğini ve yaşam tarzını zenginleştirmiştir.
Avustralya’nın sanatı, uluslararası alanda tanınmıştır. Resim, heykel, sinema, tiyatro ve mimari alanlarında başarılı sanatçılar yetiştirmiştir. Sidney Opera Binası, Avustralya’nın en ünlü mimari eseridir. 1973’te tamamlanmıştır. Tasarımı Danimarkalı mimar Jørn Utzon tarafından yapılmıştır. Sidney Opera Binası, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almaktadır.
Avustralya’nın edebiyatı da dünya çapında ün kazanmıştır. Aborjin edebiyatının yanı sıra İngiliz edebiyatından etkilenen yazarların da eserleri vardır. Patrick White, Peter Carey, Thomas Keneally gibi Nobel ve Booker ödüllü yazarlar Avustralyalıdır. Avustralya’nın en ünlü romanları arasında Robbery Under Arms (Rolf Boldrewood), My Brilliant Career (Miles Franklin), The Thorn Birds (Colleen McCullough), The Book Thief (Markus Zusak) ve Cloudstreet (Tim Winton) sayılabilir.
Avustralya’nın müziği de Aborjin müziği ile Batılı müzik arasında bir sentezdir. Didgeridoo gibi geleneksel çalgılar kullanılırken rock, pop, country gibi türlerde de başarılı sanatçılar vardır. AC/DC, INXS, Midnight Oil, Men at Work gibi rock grupları Avustralyalıdır. Kylie Minogue, Olivia Newton-John, Sia gibi pop şarkıcıları da Avustralyalıdır. Keith Urban, Slim Dusty gibi country şarkıcıları da Avustralyalıdır.
Avustralya’nın sporu da çok gelişmiştir. Kriket, futbol, ragbi, tenis, yüzme gibi spor dalları çok popülerdir. Avustralya, Olimpiyat Oyunları’na düzenli olarak katılır ve birçok madalya kazanır. Ian Thorpe, Cathy Freeman, Dawn Fraser gibi Olimpiyat şampiyonları Avustralyalıdır. Ayrıca Rod Laver, Margaret Court, Lleyton Hewitt gibi tenisçiler de Avustralyalıdır.
Avustralya’nın yemekleri de et, balık, deniz ürünleri, sebze ve meyve gibi malzemelerin bolca kullanıldığı lezzetli yemeklerdir. Barbekü, Avustralya’nın en sevilen yemeklerinden biridir. Et, balık veya sebze ızgara yapılır. Pavlova, Avustralya’nın en ünlü tatlısıdır. Yumurta akı, şeker ve krema ile yapılan bir kektir. Üzerine meyve konur. Lamington, Avustralya’nın ulusal pastasıdır. Sünger kek kakaolu şuruba batırılır ve hindistan cevizi ile kaplanır. Vegemite, Avustralya’nın en sevilen kahvaltılıklarından biridir. Maya özütü, tuz ve baharatlardan yapılan bir ezmedir. Ekmek üzerine sürülür.
Avustralya’nın bayramları da resmi ve dini bayramların yanı sıra her eyaletin kendi bayramları da vardır. Yılbaşı, 1 Ocak’ta kutlanır. Avustralya Günü, 26 Ocak’ta kutlanır. Bu tarih, 1788’de ilk filonun Sydney Koyu’na ulaştığı tarihtir. Anzac Günü, 25 Nisan’da kutlanır. Bu tarih, I. Dünya Savaşı’nda Çanakkale Savaşı’na katılan Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerini anma günüdür. Paskalya, Hristiyanların İsa’nın dirilişini kutladığı dört günlük bir bayramdır. Noel, 25 Aralık’ta kutlanır. Hristiyanların İsa’nın doğumunu kutladığı bir bayramdır.
Yorumlar 1